Irena Jadwiga Lipnicka uwielbiała sport, więc stała się członkiem-druhem, a następnie instruktorem i aktywnym działaczem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie. Po II wojnie, niestety w całym kraju Sokoły zostały zlikwidowane, a siedziby odebrane, więc p. Irena zgodnie ze swoimi zainteresowaniami prowadziła wychowanie fizyczne w hrubieszowskiej szkole krawieckiej (odzieżowej), ale nie tylko…
Ku pamięci, Których lub Coś przypominam!
Staram się otwierać drzwi bezpowrotne,
Przywracam w pamięci Kogoś lub Coś,
a potem –
echo,
echo,
echo …
po latach, to też wiele!
Kogoś lub Coś przypomnieliście Sobie?
To bardzo wiele …!!!
Życiorys czy C.V., jak kto woli!?
Irena Jadwiga Lipnicka
Dane ogólne – rodzina
Irena Jadwiga z domu Krzyszkowska herbu Odrowąż – po mężu Janie, czasami w kontaktach z zaprzyjaźnionymi domami podawano Irena Janowa Lipnicka. Rodzina polska, szlachecka, rzymskokatolicka.
Data i miejsce urodzenia:
– 6.12.1906 r. w Krzeszowicach (obecnie woj. małopolskie, powiat krakowski)
Imiona rodziców
– Ludwik, herbu Odrowąż (Odrzywas – starsza wersja) – Naczelnik Izby Skarbowej w Hrubieszowie,
– Franciszka.
Mężatka
– od 4 stycznia 1927 r. z Janem Stanisławem Lipnickim.
Mąż
– Jan Stanisław Lipnicki herbu Poraj ur. 26.12.1884 r. w Hrubieszowie, absolwent Wyższej Szkoły Handlowej w Warszawie, pierwszy po rozbiorach Burmistrz miasta Hrubieszowa (1917 – 1919)!!! Zmarł 28.10.1956 r., pochowany w rodzinnym grobowcu w Hrubieszowie.
Syn Ireny i Jana – Jerzy Jan Stefan Lipnicki ur. 21.04.1939 r. w Hrubieszowie, aktor dramatu, występował etatowo w teatrach, w Krakowie, Toruniu, Słupsku, Gdyni, Białymstoku, Płocku i od 1982 r. Olsztynie, pedagog, wykładowca P. ST. Aktorskiego Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie i Szkoły Muzycznej, tamże. Żonaty z aktorką Anną Antoniną z Karpińskich Lipnicką h. Korab od 1961 r. – Absolwentka krakowskiej PWST, na scenie od 1962 r. Aktorka teatrów w Toruniu, Słupsku, Gdyni, Białymstoku i Płocku. Na scenie Teatru Jaracza w Olsztynie od 1982 r.
Wnuk Ireny i Jana – Paweł Miłosz, ur. 20.02.1964 r. w Toruniu, absolwent – Studia Wokalno-Aktorskie im. D. Baduszkowej w Gdyni, aktor, wokalista, prezenter TV, pisarz i dramaturg, kreator promocji i reklamy. Żonaty z Marzeną Iwoną z Wrońskich h. Kościesza (w 1986r. w Płocku). Dwoje dzieci – Alicja Maria i Krzysztof Józef.
Wnuczka w/w, a siostra rodzona Pawła Miłosza – Olga Katarzyna Lipnicka, ur.04.07.1974 w Gdyni, absolwentka wydziału Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej w Warszawie, pracownik Biblioteki Naukowej w Gdyni.
Zamieszkanie
W Hrubieszowie p. Irena Lipnicka mieszkała przy ul. Narutowicza 7 (budynek stoi do dzisiaj, ale znacznie zmieniony, a z ogrodu prawie nic nie zostało, wybudowano bloki tzw. „Popówki”).
W czasie II wojny światowej, w 48 godzin rodzina otrzymała nakaz opuszczenia domu (można było zabrać rzeczy podstawowe, prócz mebli). Niezależnie od rodziny, był siedzibą funkcjonariuszy faszystowskich oficerów SS, później oficerów wojska, którzy w 1944 r. wycofując się zrabowali, co mogli.
Wykształcenie
Na podstawie Zaświadczenia z dn. 31.07.1938r. Warszawa
– Ukończyła 30. dniowy Związkowy Kurs Gimnastyczny w Redłowie w dn. 2 – 31.07.1928 r., jednocześnie uzyskując uprawnienia instruktora Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego (W.F. i P.W.), następnie odbyła roczny staż pracy w Sokole Hrubieszów, następnie w roli przewodniczki kół.
– 1950 r. ukończone Kursy Kandydatów na sędziów lekkoatletyki, siatkówki, koszykówki oraz gimnastyki artystycznej, organizowane przez Wojewódzki Komitet Kultury Fizycznej w Lublinie.
– Dyplom Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie-Bielany 1954.
– Różne kursy podczas pracy w szkole krawieckiej (odzieżowej) w Hrubieszowie, w celu gromadzenia uprawnień i specjalizacji.
Czynna uczestniczka zajęć w TG „Sokół” Hrubieszów.
– Uczestniczka zespołowych pokazów gimnastycznych (razem, m.in. z paniami Alicją i Mirosławą Kern) w Hrubieszowie i innych miejscowościach.
– Współzawodniczyła w „Dwa ognie”, „Hazenie”, tenisa ziemnego, kręglach, zawodach i pokazach lekkoatletycznych.
– Uczestniczyła w pokazach gimnastycznych, podczas międzynarodowego Zlotu gniazd Sokolich w Belgradzie, przed parą królewską czy Ogólnopolskim Poznańskim Zlocie Państwowym.
Funkcje w Sokole Hrubieszów i nie tylko.
Na podstawie zaświadczenia z dn. 19.10.1929 r. wydanego przez TG „Sokół” w Hrubieszowie Okrąg IV Lubelski Gniazdo Hrubieszów im. ks. Stanisława Staszica, nr dz. 141/29, potwierdzone pieczątką tegoż Towarzystwa i podpisami Prezesa Gniazda Jana Pawłowicza oraz sekretarza Zarządu Stefana Sowy, wiemy, że p. Irena Lipnicka, w tym okresie pełniła funkcje:
– Naczelnika i Instruktora Wydziału Sokolic Gniazda Hrubieszów w dziale wychowanie fizyczne.
– Przygotowywała zastępy ćwiczących podczas zlotów Towarzystw Gimnastycznych, m.in.” – Wszechsłowiański Zlot Sokoli w Poznaniu w 1929r.,
– W hrubieszowskim Sokole prowadziła również zajęcia plastyczne.
W oparciu o wydane Zaświadczenie z datą 28.07.1931 r. przez TG Sokół Okręg Zamojski Gniazdo Hrubieszów im. Ks. Stanisława Staszica, nr dz. 53/31, dowiadujemy się, że p. Irena Lipnicka była:
– Członkiem Zarządu TG Sokół Gniazda Hrubieszów.
– Członkiem Zarządu TG Sokół Okręgu Zamojskiego.
– Z ramienia TG Sokół okręgu zamojskiego w Polsce pełniła obowiązki Naczelnika Wydziałów Sokolic Okręgu.
– Posiadała kwalifikacje w dziale wychowania fizycznego oraz w dziale wychowania obywatelskiego, które przekazywała podległych Jej drużynom.
– Jej działalność stawiała ją w rzędzie najpoważniejszych i najbardziej uzdolnionych pracowniczek na polu wychowania fizycznego w organizacji Sokolej oraz Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego.
Miejsce pracy
– Od sierpnia 1928 r. do wybuchu II wojny światowej „Dom Sokoła” w Hrubieszowie przy ul. Rydza Śmigłego (obecnie ul. Henryka Dobrzańskiego „Hubala” – powiększona siedziba Sądu Rejonowego).
Stroje i Sztandar
Posiadała stroje ćwiczebne, jak i strój reprezentacyjny (patrz zdjęcia). Towarzystwo posiadało od 1925 r. Sztandar (w czasie wojny i długo po wojnie ukrywany), z którym uczestniczono, jak i w strojach reprezentacyjnych w różnych uroczystościach państwowych i kościelnych czy sokolich zlotach. Często w delegacji występowała właśnie p. Irena Lipnicka.
Z kim współpracowała Irena Lipnicka w TG „Sokół” w Hrubieszowie.
Prezesem Gniazda w Hrubieszowie od 1922 do 1935 r. (zmarł) był druh Jan Pawłowicz herbu Przyjaciel (pełnił również funkcję wiceprezesa „Sokoła” Lubelskiego), niestety, kto był po nim prezesem, brak danych. Ponadto, na przełomie lat 20/30, m.in.:
Piotr Makarewicz (Burmistrz Hrubieszowa) – wiceprezes,
Kazimierz Janiszowski,
Adam Zalewski,
Marian Mycek,
Michał Grabowski,
ks. Henryk Blicharski – kapelan gniazda
dr med. Ludomir Dubiszewski – lekarz gniazda,
Wacław Racinowski,
Witold Kulikowski,
Michał Jagoszewski
Janina Pawłowicz,
Alicja Kernówna,
Mirosława Kernówna,
Irena Skrobiszewska
Patronat nad hrubieszowskim Sokołem sprawował ks. Prałat Melchior Juściński herbu Ślepowron z parafii rzymsko – katolickiej św. Mikołaja.
Nauczycielka wychowania fizycznego
Po II wojnie światowej w związku z centralnym zakazem działalności w kraju Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” i odebraniem siedziby, czyli „Domu Sokoła”, p. Irena pracę rozpoczęła w szkole krawieckiej (odzieżowej) w Hrubieszowie, jako nauczycielka wychowania fizycznego wykorzystując swoje umiejętności i wiedzę nabytą podczas działalności w przedwojennym Sokole. W trakcie pracy, nadal dokształca się pozyskując dalsze uprawnienia. Szkoła nie posiadała warunków do prowadzenia zajęć z tego przedmiotu (brak Sali gimnastycznej czy boiska szkolnego), dlatego ćwiczono w klasach, na podwórku, łąkach nad Huczwą, jak i korzystano ze stadionu PKKF (później PKKFiT) w Hrubieszowie (tego, co obecnie). Uczennice m.in. rywalizowały w popularnych wówczas masowych Biegach Narodowych oraz marszach. Starały się wypełniać normy w celu zdobycia wyróżnienia „Odznaka Bądź Sprawny do Pracy i Obrony” (BSPO). Była często opiekunką grup szkolnych, które porządkowały Hrubieszów, sadziły kwiatki, krzewy, drzewka, itp.
W 1951 r. założyła przy szkole Szkolne Koło Sportowe (SKS), do którego należało 212 członków. Przewodniczącą koła żeńskiego była Irena Kolenda, wiceprzewodniczącą – Antonina Rębian, sekretarzem – Stefania Łaszewska, skarbnikiem – Janina Niemiec. Przewodniczącym koła męskiego został Tadeusz Pal, wiceprzewodniczącym – Bogusław Pinkos.
Po centralnej reformie w 1953 r. młodzież z tej szkoły przystąpiła do Zrzeszenia Sportowego Zryw skupiającego uczniów ze szkół zawodowych. Najczęściej rywalizowano w zawodach lokalnych organizowanych z okazji święta 1 Maja, 22 Lipca, mistrzostwach powiatu. Młodzież posiadała m.in. dresy z napisem Zryw. W latach sześćdziesiątych szkoła przystąpiła do rywalizacji sportowej Spartakiady Powiatowej z okazji Tysiąclecia Państwa Polskiego
Szkolny Zespół Taneczny
Dodatkowo, prowadziła na wysokim poziomie szkolny zespół taneczny, który prezentował się w bogatych i zgrabnych strojach (najczęściej uszyte przez uczennice pod kierownictwem prowadzących zajęcia) na uroczystościach i akademiach szkolnych oraz powiatowych, zakładach pracy, wyjeżdżał z występami artystycznymi do gromad. Zespół zawsze otrzymywał wielkie brawa za swoje pełne ekspresji prezentacje i urodę dziewcząt.
Szkolne Koło Teatralne
Prowadziła również z sukcesami teatralne koło dramatyczne, współpracowała ze szkolnym kołem chóralnym prowadzonym przez p. Mariana Ruszczyka. Zespół taneczny i teatralny, wielokrotnie wyróżniano podczas różnych przeglądów, nagradzając dyplomami uznania czy innymi nagrodami, np. 29.09.1957 r. w ramach „Dni Kultury Lubelszczyzny”.
Podopieczne p. Lipnickiej przygotowywały program artystyczny podczas zabaw choinkowych dla dzieci nauczycieli i pracowników szkoły. Na program składały się inscenizacje bajek, wierszy, zabaw dziecięcych, loteryjek, korowodów itp. Były przygotowane atrakcyjne stroiki. Zespół klas kończących szkołę przygotowywał kulinarną część zabawy.
W związku z prezentowanym wysokim poziomem tych występów, te szkolne zespoły artystyczne były zapraszane przez miejscowe instytucje dla prowadzenia zabaw choinkowych dla swoich dzieci, np. w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, Spółdzielni Inwalidów, M.H.D. Organizowano również zabawy karnawałowe wspólnie ze szkołą zawodową Mechanizacji Rolnictwa.
Wycieczki szkolne
Pani Irena była organizatorką i kierowniczką wycieczek szkolnych np. w 1958 r. do Krakowa, Wieliczki i Zakopanego, w której udział wzięły aż 72 uczennice i 4 nauczycielki, jako opiekunki.
Polski Czerwony Krzyż
Była również opiekunką koła Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK) – m.in., w tym temacie, wiele lat współpracowała z p. Teresą Zuzanną Kitlińską (prywatnie mamą autora tekstu) i p. Tadeuszem Koksanowiczem z powiatowego PCK. Przeprowadzała razem z członkiniami szkolnego koła różne akcje zdrowotne, konkursy czy pomocy społecznej. Przygotowywała także szkolne drużyny sanitarne (młodsze i starsze), które zajmowały czołowe miejsca w powiecie, kwalifikując się do współzawodnictwa na wyższym szczeblu. Szkoła zajmowała wysokie miejsca w konkursach na najczystszą szkołę w powiecie.
Pochody 1 – Majowe
Podczas obowiązkowych pochodów pierwszomajowych organizowała grupy pod znakiem Czerwonego Krzyża (w reprezentacyjnych strojach, noszami, demonstrując wysokie umiejętności), jak i sportowe, wykorzystując dla wzbudzenia zainteresowania oprócz strojów sportowych, różne przybory, np. wstążki, szarfy, koła, laski gimnastyczne. Podczas przemarszu grupy te, były wynagradzane gromkimi oklaskami przez licznie zebranych widzów, konkurentów, jak i vipów z trybuny honorowej.
Odznaczenia
Niestety, brak więcej danych (łącznie ze szkolnymi dokumentami).
– Srebrny Krzyż Zasługi po raz pierwszy – Za Zasługi na Polu Pracy Społecznej. Warszawa, dnia 11.08.1937r. podpisał Prezes Rady Ministrów Sławoj Składkowski.
– Uzyskała prawo do noszenia Państwowej Odznaki Sportowej klasy trzeciej, stopnia drugiego, na podstawie decyzji Wojewódzkiego Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Lublinie dn. 22.01.1936r. L.Dz. Wojsk. V, II/2/35, z ważnością do dnia 31.12.1937r. Świadectwo oryginalne pod nazwą Świadectwo Odznaki Sportowej, które zawiera nr 1473/ rok 1935, nazwisko i imię podpisał Przewodniczący Powiatowego Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego (podpis nieczytelny), pieczątka okrągła z napisem Powiatowy Komitet W.F. i P.W. Hrubieszów.
– Był przesłany wniosek o nadanie kolejnego Krzyża, ale osoba upoważniona nie zaopiniowała i nie przesłała. Widocznie nie miała czasu… a wniosek przeleżał w szufladzie kilka lat, o czym jeszcze rodzina dowiedziała się za życia mamy… – archeologia szuflad lat siedemdziesiątych…
Zmarła
W Białymstoku, 19.04.1975 r.
– pochowana na cmentarzu w Rembertowie.
Opracowano na podstawie
– wywiadu z p. Olgą Lipnicką,
– opracowania internetowego p. Pawła Lipnickiego,
– dokumentów i zdjęć rodziny Lipnickich,
– kronik hrubieszowskiej szkoły krawieckiej (odzieżowej),
– posiadanych przez autora materiałów dotyczących TG „Sokół” w Hrubieszowie i hrubieszowskiego sportu,
– wywiadu z p. Teresą Zuzanną Kitlińską i p. Włodzimierzem Piątkowskim,
– innych źródeł.
Opracował – Marek Ambroży Kitliński (mak)
Na zdjęciu – p. Irena Lipnicka TG „Sokół” Hrubieszów, nauczycielka!