Wielu z nas na co dzień może stać się ofiarą przestępstw dotkliwych, nieprzyjemnych, ale o lżejszym charakterze – przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego. Mowa tu o: zniesławieniu (zw. pomówieniem), znieważeniu, naruszeniu nietykalności cielesnej, a także lekkim uszkodzeniu ciała.
Ich wspólną cechą charakterystyczną jest to, że oskarżycielem w takiej sprawie nie jest: prokurator, policja, straż miejska itp. (czyli oskarżyciel publiczny), a sam pokrzywdzony danym czynem. W związku z tym to na pokrzywdzonym spoczywa ciężar wszczęcia, zgromadzenia dowodów i prowadzenia procesu karnego. Zasadniczo, w takich sprawach pokrzywdzony może występować samodzielnie. Nie ma bowiem obowiązku korzystania z pomocy prawnej adwokata albo radcy prawnego, nie mniej jednak prawidłowa obsługa prawna sprawy, jeszcze przed jej rozpoczęciem może usprawnić postępowanie i nadać mu właściwy kierunek.
Prywatny akt oskarżenia (skarga)
Naturalną sytuacją jest to, że gdy mamy podejrzenie popełnienia przestępstwa kierujemy swoje kroki na policję, w celu złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Podobnie możemy zrobić ze sprawą z oskarżenia prywatnego. Pokrzywdzony może złożyć na policji ustną lub pisemną skargę. Zalecana jest skarga pisemna, czyli złożenie osobiście, albo wysłanie listem poleconym pisma. W przypadku gdy składamy pismo osobiście zawsze potrzebujemy dodatkowego egzemplarza do potwierdzenia przez osobę przyjmującą, za pomocą pieczęci i podpisu, ze dane pismo wpłynęło. Dotyczy to każdego składanego do urzędów, instytucji czy sądów, pisma i chroni nadawcę na wypadek ewentualnego zagubienia dokumentu przez organ.
Skarga powinna opisywać czyn ze wskazaniem: kiedy i gdzie doszło do zdarzenia, kto jest podejrzewany o jego popełnienie ( wskazanie danych sprawcy)oraz pokrzywdzonego. Do skargi dołącza się dowody: z dokumentów oraz dane osób, które mają być przesłuchane, jako świadkowie.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza w sprawach zniesławienia albo znieważenia przez internet możemy nie znać danych sprawcy czynu, w związku z tym to policja przeprowadzi czynności celem ustalenia danych sprawcy. Policja, w razie potrzeby, zabezpiecza również inne dowody, a następnie przesyła skargę do właściwego sądu.
Prywatne oskarżenie może być również wniesione bezpośrednio do sądu, w formie prywatnego aktu oskarżenia. Pismo takie powinno zawierać informacje takie jak składana na policję skarga. W takim przypadku sąd może zlecić policji przeprowadzenie określonych czynności np. zabezpieczenie dowodów czy danych.
W sprawach z oskarżenie prywatnego oskarżyciel wnosi opłatę sadową w wysokości 300 zł (zarówno wówczas gdy składa skargę bezpośrednio do sądu czy też przesyła ją do sądu policja). Opłatę wnosi się albo równocześnie ze skargą do kasy sądu albo na rachunek bankowy sądu.
Można również domagać się zwolnienia z opłaty, jeżeli oskarżyciel wykaże, iż nie stać go na poniesienie ciężaru tej kwoty. W takiej sytuacji opłaty nie płaci się, ale musi być złożony wniosek wraz z drukiem oświadczenia o stanie majątkowym i rodzinnym.
W sytuacji, gdy oskarżony zostanie skazany, wówczas oskarżony odzyska uiszczoną opłatę oraz w pewnym zakresie inne poniesione koszty. Sąd zwróci opłatę również, gdy dojdzie do pojednania się stron przed wszczęciem przewodu sądowego, warunkowego umorzenia postępowania, umorzenia postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy lub znikomej społecznej szkodliwości czynu albo z powodu stwierdzenia w zarzucanym czynie znamion przestępstwa ściganego z urzędu. Połowę wniesionej opłaty sąd zwraca gdy strony pogodzą się po rozpoczęciu przewodu sądowego (czyli po odczytaniu prywatnego aktu oskarżenia). W niektórych przypadkach sąd może nie obciążać oskarżonego kosztami procesu albo zasądzić je w części, zaś np. w razie niesłusznego oskarżenia (gdy sąd uniewinnienia oskarżonego), albo gdy sąd, umorzenia postępowania (z wyjątkiem powyżej opisanych przyczyn) koszty procesu zostaną zasadzone od oskarżyciela prywatnego.
Postępowanie przed sądem
Jako pierwsze sąd wyznacza posiedzenie pojednawcze, albo kieruje strony do mediacji pozasądowej. W tym ostatnim przypadku wymagana jest zgoda obydwu stron. Celem tego etapu jest pogodzenie stron, ustalenie warunków zakończenia postępowania ewentualnie innych także postępowań prywatnoskargowych między tymi samymi stronami, bez konieczności przeprowadzania sprawy karnej.
Ważne, w toku całego postępowania z oskarżenia prywatnego ( zarówno na posiedzeniu pojednawczym, jak i na rozprawie), jest stawiennictwo oskarżyciela prywatnego (jego pełnomocnika), nieusprawiedliwiona nieobecność oznacza odstąpienie od oskarżenia, zaś postępowanie jest umarzane, co oznacza przegraną bez merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy.
Gdy strony nie pojednały się, sąd wyznaczy rozprawę, wówczas postępowanie będzie toczyć się na zasadach podobnych, jak w przypadku spraw, w których oskarża prokurator. Zatem strony mają prawo przedstawiać dowody na poparcie swoich twierdzeń, sąd zaś biorąc pod uwagę całokształt sprawy wyda wyrok, zaś strona niezadowolona z rozstrzygnięcia będzie miała prawo do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku, a następnie apelacji do sądu wyższej instancji.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka,
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
Zobacz też:
Porady prawne: Opieka naprzemienna a świadczenie 500 plus
Porady prawne: Opieka naprzemienna a świadczenie 500 plus
LubieHrubie na YouTube