27 Wołyńska Dywizja Piechoty Armii Krajowej i Samoobrona została powołana w czasie II Wojny Światowej w celu pokonania wrogów z wiarą, że granice Polski zostaną z przed wojny, niestety stało się inaczej. Dlatego wielu z nich mieszka do dzisiaj wśród nas, zrzeszyli się i działali – jak? Poczytaj.
***
Cześć II
1993 – W sierpniu Środowisko wystąpiło do dowódcy Jednostki Wojskowej w Hrubieszowie z prośbą o wygospodarowanie lokalu na biuro. Prośba została załatwiona pozytywnie.
1993 – W dniach 11 – 13 IX udział aż 80 kombatantów oraz zaproszonych gości z Hrubieszowa w Ogólnopolskim Zjeździe Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręgu Wołyńskiego w Warszawie z okazji 50 rocznicy utworzenia Dywizji oraz jej walk w akcji „Burza”. Na drugi dzień odsłonięto na Skarpie Potockiej (Żoliborz) pomnik 27 WDP AK i ofiar masowej eksterminacji Polaków na Wołyniu. Urnę z ziemią ze wsi Bielin w krypcie Pomnika złożyli: sierż. Władysław Pielecki ps. „Brzoza”, sierż. Edward Kondracki ps. „Migdał”, sierż. Czesław Jakubowski ps. „Dąbek”
1993 – Na poligonie w Nowej Dębie opiekun duchowy Środowiska 27 WDP AK w Hrubieszowie ks. kap. Andrzej Puzon poprosił bp polowego gen. brygady S. L. Głodzia o interwencję w sprawie utrzymania w Hrubieszowie Jednostki Wojskowej
1993 – 24 X Została zorganizowana 266 osobowa Pielgrzymka religijno – żałobna z członkami Środowiska WDP AK w Hrubieszowie na Ziemię Wołyńską do Uściługa, Bielina i Włodzimierza. W Uściługu została przekazana Kaplica, dotychczas używana jako magazyn handlowy. Poświęcenia dokonał biskup Sufragan Archidiecezji Lwowskiej M. Trofimiuk. We Włodzimierzu Woł. odsłonięto Tablicę Pamiątkową ks. dr Infułata Stanisława Kobyłeckiego, proboszcza tego kościoła w 1944 r. i obrońca ludności Polskiej oraz zmarłych tragicznie księży. Pod tablicą umieszczono odznakę 27 WD AK
1993– M.in. Środowisko Żołnierzy 27 WDP AK wystąpiło o nadaniu honorowego obywatelstwa miasta Hrubieszowa biskupowi polowemu WP gen. bryg. Sławojowi Leszkowi Głodziowi ora biskupowi diecezji zamojsko – lubaczowskiej prof. Janowi Śrutwie, m.in. za skuteczne działania o pozostawienie jednostki wojskowej w Hrubieszowie, które zostały dokonane 10 i 17 XI w HDK
1993 – 23 XI Biskup Ordynariusz Diecezji Zamojsko – Lubaczowskiej prof. dr Jan Śrutwa otrzymał honorową odznakę 27 WD AK w podziękowaniu za duszpasterską opiekę nad jej żołnierzami na Zamojszczyźnie, nadaną przez Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wołyński w Warszawie. Odznakę również otrzymali: ks. kapelan Garnizonu WP w Hrubieszowie kpt. mgr A. Puzon, burmistrz miasta Hrubieszowa mgr Leszek Stępka, wice burmistrz mgr inż. Jarosław Kędziera
1993 – 6 XII Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie przyznała ob. Ryszardowi Kasprowiczowi Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej
1994 – 20 I Środowisko zorganizowało doroczny „opłatek” kombatancki na terenie koszar miejscowego Garnizonu Wojskowego z okazji Świąt Bożego Narodzenia i przypadającej 50 rocznicy operacji „Burza” dokonanej prze AK. Na omawianym spotkaniu wręczono członkom Środowiska 32 wyróżnienia związane z ich służbą w czasie w/w akcji w 1944 r. Odbyła się również zabawa taneczna.
1994 – 22 I w święcie 8 bydgoskiego Pułku Piechoty uczestniczył Poczet naszego Sztandaru i delegacja Środowiska
1994 – 11 II robocza wizyta 8 generałów, w tym szefa Sztabu Generalnego WP gen. broni Tadeusza Wileckiego, który zagwarantował utrzymanie w Hrubieszowie jednostki wojskowej. Witali Go członkowie 27 WDP AK m.in. Józef Domański i Zbigniew Kasprowicz. W wyniku czego powstała nowa JW. 40 – 55, 2 – gi Pułk Rozpoznawczy
1994 – p. Konstanty Uszyński z Canady otrzymał Dyplom Uznania przydzielony przez Św. Zw. Żoł. AK w Warszawie Okręg Wołyński na wniosek Środowiska z okazji 50 – lecia „Akcji Burza”. Za utrwalanie pamięci narodowej w renowacji cmentarza wojennego w Bielinie na Wołyniu (finasowo). Dyplom otrzymał również ks. A. Puzon.
1994 – 9 II Przew. Środ. 27 WDP AK w Hr. R. Kasprowicz napisał list protestacyjny do Dziennika Wschodniego, który tendencyjnie napisał o niepotrzebnej jednostce wojskowej w Hrubieszowie.
1994 – 25 IV w ramach obchodów 50 – tej rocznicy akcji „Burza” i kwietnia – Miesiąca Pamięci Narodowej, kombatanci skupieni w Środowisku Żołnierzy 27 WDP AK z Hrubieszowa spotkali się z młodzieżą Szkoły Podstawowej nr 1 w Hrubieszowie. Mgr Tadeusz Kiszko nauczyciel historii zapoznał obecnych z okresami walki Narodu Polskiego o wolność Ojczyzny
1994 – 6 V delegacja hrubieszowskich kombatantów wyjechała do Włodzimierza Wołyńskiego i Bielina, gdzie wzięła udział w uroczystościach związanych z rocznicą „Burzy” na Wołyniu
1994 – W tygodniku „Głos Polski” wydawanej w Toronto (Kanada) ukazały się podziękowania od przew. Zarządu Środowiska WDP AK w Hrubieszowie R. Kasprowicza dla p. Konstantego Uszyńskiego i jego małżonki Krystyny mających rodzinę w Hrubieszowie, na stałe zamieszkałych w Montrealu, którzy przekazali środki finansowe na renowację cmentarza i Tablicy Pamiątkowej w Bylinie na Wołyniu (tam urodził się darczyńca) . Również na wspomniane cele pewne kwoty dolarowe przelał p. Ireneusz Popławski, też z Montrealu
1994 – 27 V minęła 50 rocznica forsowania rzeki Prypeć na Polesiu przez żołnierzy 27 WD – AK zgrupowania „Osnowa”, w związku z powyższym w kościele M.B.N.P w Hrubieszowie odbyła się 23 V Msza św. żałobna celebrowana przez ks. kap. A. Puzona w intencji ponad 130 żołnierzy poległych w nurtach rzeki. Na zakończenie uroczystości orkiestra dziecinno – młodzieżowa z Werbkowic pod kierownictwem mjr rez. Franciszka Malickiego przygrywała pieśni partyzanckie. Przy Tablicy Pamiątkowej młodzież zaciągnęła wartę honorową
1994 – 24 V zmarł por. rez. Walerian Stankiewicz ps. „Zbik”, który jeszcze dzień wcześniej relacjonował podczas w/w uroczystości przeprawę przez Prypeć. Mowę pożegnalną odczytał p. Tadeusz Bartnik. Kondukt żałobny prowadził poczet Sztandarowy 27 WDP AK
1994 – Decyzją z 10 VIII p. Leon Laskowski został odznaczony Krzyżem Armii Krajowej oraz Odznaką Pamiątkową „Akcja Burza”
1994 – w dn.16 – 18 IX w Chełmie, Rymaczach i Rudej Hucie z okazji 50 lecia akcji „Burza” odbył się Zjazd Żołnierzy 27 WDP AK i Inspektoratu Chełm 7 p.p. Legionów AK. Szkole Podstawowej w Rudzie Huta nadano imię por. Zbigniewa Twardego c.c., ps.”Trzask” d-cy III batalionu 50 pp. 27 WDP AK wręczono Sztandar i odsłonięto Tablicę Pamiątkową. Członkom Środowiska Hrubieszów wręczono 10 Krzyży Armii Krajowej
1994 – 1 X W 50 – tą rocznicę obchodów trwania akcji „Burza” Krzyże Armii Krajowej wręczono w Klubie Garnizonowym w Hrubieszowie, 17 kombatantom – żołnierzom 27 WDP AK. Otrzymali je: Henryka Czerska, Kazimierz Sawczak, Edward Kondracki, Władysław Onuszkiewicz, Henryk Małecki, Ferdynand Kawecki, Franciszek Pakos, Zdzisław Ebert, Leontyna Han, Bolesław Szwat, Salomea Śliwa, Alojzy Cybulski, Emma Kamińska, Dionizy Michalkiewicz, Józef Strzelecki, Czesław Markiewicz, Stefan Marecki. Wręczenia odznaczeń dokonał ppłk dypl. Adam Makara d – ca Garnizonu Hrubieszów w obecności ppłk mgr inż. Andrzeja Dziaduszka z – cy Komendanta WKU, ks. dziek. A. Puzona, przew. Środ. R. Kasprowicza
1995 – 7 I odbyło się noworoczne spotkanie członków Środowiska Żołnierzy 27 WDP AK w Hrubieszowie, podczas którego uhonorowano 14 osób Krzyżem Armii Krajowej przydzielonym przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę byli to: Agata Bochniak, Antoni Dmitrowicz, Józef Kopczyński, Bolesław Krucina, Leon Laskowski, Alfred Lewicki, Wanda Nieczyporowska, Józef Szwed, Władysław Tatys, Tadeusz Tomaszewski, Zbigniew Tomaszczuk, Aniela Urbaniak, Zygmunt Wilczyński, Adolf Żak oraz 32 Oznaki akcji „Burza” przyznane przez Komitet Organizacyjny 50 – lecia Powstania Warszawskiego byli to: Ryszard Kasprowicz, Stanisław Bedychaj, Zygmunt Bogowski, Henryk Chmielewski, Antoni Dmitrowicz, Józef Garczyński, Józef Han, Eugeniusz Jachimczak, Czesław Jakubowski, Jan Jóźwiak, Ferdynand Kawecki, Tadeusz Kojder, Edward Kondracki, Józef Kopczyński, Wacław Kuźmiński, Leon Laskowski, Henryk Małecki, Czesław Markiewicz, Kazimierz Misiura, Józef Pucek, Henryk Surmaczyński, Walerian Stankiewicz (pośmiertnie), Wiktor Studziński, Bolesław Szwat, Eugeniusz Świstowski, Władysław Tatys, Piotr Koziej, Edward Krynicki, Zbigniew Tomaszczuk, Zygmunt Wilczyński, Maurycy Zawistowski, Adolf Żak. Wręczenia odznaczeń dokonali: mgr Czesław Podgórski – Burmistrz Miasta Hrubieszowa, ppł dypl. Adam Makara – D-ca Garnizonu Hrubieszów, ppłk mgr Janusz Sadowski – Komendant WKU, kpt. mgr Andrzej Puzon – Kapelan Garnizonu. Po części oficjalnej odbyła się zabawa taneczna.
1995 – 14 I prowadzący kronikę Środowiska p. Józef Han otrzymał Odznakę Weterana Walk o Niepodległość
1995 – 15 I Środowisko Żołnierzy 27 WDP AK w Hrubieszowie zwróciło się do zakładów pracy i osób prywatnych o wsparcie finansowe dla upamiętnienia miejsc walk i męczeństwa narodu Polskiego na Wołyniu.
1995 – 31 I w sali garnizonowej zorganizowano kombatancki opłatek, m.in. życzenia złożyli: płk dypl. Zenon Michalak dowódca 2 Pułku Rozpoznawczego w Hrubieszowie, ks. kap. mgr A. Puzon, mgr inż.. Alfred Grabski dyr. Cukrowni w Strzyżowie, w-ce prezes Środowiska mgr J. Domański
1995 – 14 II w HDK w 50 – tą rocznice powstania Armii Krajowej Krzyżem Partyzanckim zostali odznaczenie żołnierze 27 WDP AK m.in. : sierż. Henryk Chmielewski ps. „Paw”, sierż. Andrzej Dmitrowicz ps. „Dymak”, sież. Czesław Jakubowski ps. „Dąbek”, sierż. Edward Kondracki ps. „Migdał”, sierż. Alfred Lewicki ps. „Plewa”, sierż. Franciszek Pakos ps. „Granat”, sierż. Henryk Małecki ps. „Luśnia”
1995 – ppłk dypl. Adam Makara otrzymał Dyplom Uznania przydzielony przez Św. Zw. Żoł. AK w Warszawie Okręg Wołyński na wniosek Środowiska z okazji 50 – lecia „Akcji Burza”, za współpracę z hrubieszowskim Środowiskiem
1995 – 20 IV ks. Kapelan Andrzej Puzon otrzymał honorową odznakę 50 – lecia 27 WDP AK w podziękowaniu za opiekę nad jej Środowiskiem w Hrubieszowie
1995 – Zarząd Środowiska systematycznie występował na piśmie do Zarządu Okręgu o przyznawanie uprawnień kombatanckich oraz o awanse wojskowe do WKU w Hrubieszowie, który posiadał uprawnienia do stopnia sierżanta włącznie, co do stopni oficerskich wnioskowano do ZOW w Warszawie
1995 – 25 IV Żołnierze – kombatanci 27 WDP AK oraz SP nr 1 w Hrubieszowie zorganizowała uroczyste spotkanie z okazji Miesiąca Pamięci Narodowej pt. „Pamięć trwa”. Była gablota z wiadomościami o Dywizji, mgr Roman Giergiel dyr. szkoły przedstawił historię 27 WDP AK, ks. kap. A. Puzon pobłogosławił urny z ziemią z Wołynia, kpt. R. Kasprowicz przew. Środowiska przywitał gości i młodzież, mjr F. Malicki poprowadził apel poległych. Ważnym momentem uroczystości było wręczenie kombatantom Krzyży Partyckich oraz 35 odznak Żołnierze akcji „Burza”. Wręczono również dwa Dyplomy Uznania za działalność na rzecz Środowiska t.j. ks kap. A. Puzonowi i K. Uznańskiemu. W spotkaniu uczestniczyli m.in. burmistrz Hrubieszowa Cz. Podgórski oraz komendant garnizonu hrubieszowskiego, dowódca II Pułku Rozpoznawczego płk dypl. Zenon Michalak
1995 – podczas w/w uroczystości w SP 1 podsumowano konkurs wiedzy o 27 WDP AK. Wyłoniono 6 laureatów, wśród uczniów klas VIII byli to: Arleta Tomaszewska, Artur Sikorski, Karol Kuruś, Tomasz Sobczuk, a w kl. VI: Maciej Kuźma i Krzysztof Wiliński. Oceniała komisja w składzie: R. Kasprowicz, J. Domański, F. Kawecki, Ryszard Aranowski z – ca dyr. SP 1, Tadeusz Kiszko nl historii. Nagrodzono laureatów książkami, które wręczyli: p. Władysław Tołysz vice przew. ZOW SZŻAK w Warszawie i p. Tadeusz Persz przew. Środowiska w Chełmie. Po części oficjalnej nastąpiła część artystyczna , którą zaprezentowała młodzież SP 1 pod kierunkiem nauczycieli mgr Wiesławy Stankiewicz, mgr Zofii Michno, mgr Zofii Kamieniarz. Przygrywała też orkiestra dęta z SP w Werbkowicach pod kier. mjr F. Malickiego
1995 – 20 V w Kronice Tygodnia ukazały się podziękowania od dyrekcji SP nr 1 w Hrubieszowie dla żołnierzy – kombatantów 27 WDP AK w Hrubieszowie za zorganizowanie Majówki kombatancko – młodzieżowej przy ognisku w Maziarni
1995 – Decyzją Prezydenta RP Lecha Wałęsy z dn. 25 V duchowy patron Środowiska 27 WDP AK w Hrubieszowie ks. Andrzej Puzon odznaczony został Srebrnym Krzyżem Zasługi
1995 – 12 06 Ryszard Kasprowicz ps. „Lwie Serce” kpt. I 50 pp. 27 WDP AK, przew. Środowiska podziękował wpisem do kroniki prowadzącym ją, członkom Środowiska za działalność kombatancką w utrwalaniu dziejów Dywizji oraz przewodnikowi duchowemu ks kapelanowi miejscowego garnizonu WP kpt. Mgr Andrzejowi Puzonowi
1995 – 13 VI w HDK odbyło się Walne Zebranie Sprawozdawczo – Wyborcze Środowiska 27 WDP AK w Hrubieszowie. W zebraniu uczestniczyło 81 osób. Przewodniczącym zebrania był p. Tadeusz Bartnik a sekretarzem p. Irena Matuszyńska. Za wkład pracy na rzecz Środowiska zostali uhonorowani dyplomami i odznaką 50 – lecia 27 WDP AK osoby: ks. mgr A. Puzon, mgr Józef Domański, mgr Roman Giergiel, mgr Franciszek Malicki, dyplom uznania otrzymał ppłk dypl. Adam Makara. Sprawozdanie z działalności Środowiska odczytał kol. R. Kasprowicz a Komisji Rewizyjnej kol. J. Han. Komisję Mandatową tworzyli: Teresa Buszczkiewicz, Józef Kocieł, Aniela Urbaniak , Komisję „Matka”: Henryka Czerska, Tadeusz Przepiórka, Henryk Chmielewski, Komisję uchwał i wniosków: J. Domański, Roman Śliwa, Cz. Jakubowski. Wybrano zarząd: Józef Han – przewodniczący, Józef Domański – z – ca przewodniczącego, Franciszek Malicki – z – ca przew., Tadeusz Bartnik – sekretarz, Ferdynand Kawecki – skarbnik, Tadeusz Kojder, Stanisław Piwkowski, Roman Śliwa, Kazimierz Szewczuk – członkowi. Komisja Rewizyjna: Władysław Tatys – przewodniczący, Alojzy Cybulski i Kazimierz Misiura – członkowie. Komisja socjalna: Zygmunt Bogowski – przew., Aniela Urbaniak i Maurycy Zawistowski – członkowie, Komisja historyczna: Zdzisław Ebert – przew., Wanda Nieczyporowska i Mieczysław Wyszomirski – członkowie. Delegatami na zjazd okręgowy wybrano: J. Hana, J. Domańskiego, Z. Eberta i T. Kojdera. Pani Franciszka Prus ze Stowarzyszenia Kultury Polskiej we Włodzimierzu Woł. otrzymała zebrane pieniądze na remont kaplicy w Uściługu na Ukrainie.
1995 – 13 VI w tym czasie do Środowiska należało 105 członków zwyczajnych, 20 członków wspierających, i 11 podopiecznych (kobiety), przeciętny wiek to 73 lata. Biuro Zarządu mieściło się w obszernym pomieszczeniu na terenie JW. Nr 40 – 55 w Hrubieszowie (nieodpłatnie)
1995 – 14 VI Środowisko było współorganizatorem konkursu dla dzieci i młodzieży pt. „Ojczyzna moich przodków – Wołyń”. Wpłynęło 62 prace z woj. Zamojskiego i chełmskiego. Wręczono nagrody.
1995 – Wpłaty na działalność m.in. wpłacali: Cukrownia Strzyżów, UM Hrubieszów, Bank Spółdzielczy w Hr., Bank Cukrowniczy o/Lublin, Zarząd Okręgu SZŻ AK w Olsztynie, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz członkowie w postaci składek
1995 – 17 VIII w Kościele p.w. św. Anny w Kopyłowie dokonano poświęcenia i odsłonięcia tablicy pamiątkowej o następującej treści „W hołdzie pamięci Polakom – ofiarom wojny w latach 1939 – 1945 na Wołyniu . Żołnierze 27 WDP AK Środowisko Hrubieszów. Mszę św. celebrował i tablicę odsłonił oraz poświęcił ks. bp Ordynariusz Diecezji Z – L J. Śrutwa, homilię wygłosił ks kap. A. Puzon, prez. Środowiska J. Han odczytał akt erekcyjny
1995 – 22 VIII ks. kap. A. Puzon poświęcił płytę nagrobną Franciszka Błazuckiego żołnierza I/23 pp
1995 – Środowisko udzieliło pomocy finansowej przy organizacji kolonii dla dzieci z Włodzimierza W.
1995 – 22 VIII w Turowcu, w 50 – tą rocznicę śmierci poświęcono w obecności delegatów Środowiska groby poległych żołnierzy 27 WDP AK śp. Kazimierza Sądeja ps. „ Wielgi” i Franciszka Błazuckiego ps. „Sarenka”. Grobami przez 50 lat opiekowały się p. Janina i jej córka Barbara Nowakowskie.
1995 – 26 VIII pod kier. ks. dziekana A. Puzona odbyła się Pielgrzymka Religijna Kombatantów 27 WDP AK i ich rodzin do Uściługa, Włodzimierza i Bielina
1995 – w dn. 1 – 3 IX na zamku królewskim w Chęcinach k/ Kielc odbył się XV Zjazd WDP AK, podczas którego odbyło się zebranie sprawozdawczo – wyborcze Okręgu Wołyńskiego, a prezes Środowiska w Hrubieszowie p. Józef Han otrzymał Krzyż Partyzancki z rąk kpt. Ryszarda Markiewicza ps. „Mohort”
1995 – w dn. 16 – 18 IX w Chełmie Lub. odbył się XIV Ogólnopolski Zjazd Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręgu Wołyńskiego. W tym czasie odsłonięto i poświęcono Pomnik , symbol wiecznej pamięci i hołdu Żołnierzom 27 WDP AK i Żołnierzom Inspektoratu „Leśnik” Chełm 7 p.p. Legionów AK, którzy oddali swe życie w obronie ludności polskiej i suwerenności Polski
1995 – Na uporządkowanym cmentarzu w Rymaczach na Ukrainie ks. Pr. Ludwik Kamielewski odprawił mszę św. za poległych żołnierzy i partyzantów 27 WDP AK. Homilię wygłosił b. żołnierz Dywizji ks. Czesław Domański
1995 – 26 IX ks. kap. A. Puzon poświęcił odrestaurowany cmentarz w Bielinie. M.in. rozebrano drewniane ogrodzenie, zastępując go siatką metalową, zainstalowano 64 krzyże nagrobkowe, wbudowano imienną tablicę z 64 nazwiskami, wykonano rabatki cementowe , usunięto stare niepotrzebne drzewa i krzewy oraz uporządkowano przyległy terenie
1995 – Szkole Podstawowej w Rudzie Huta (woj. Chełm) nadano imię por. Zbigniewa Twardego ps. „Trzask” i odsłonięto tablicę pamiątkową. Odsłonięcia dokonał mjr Ryszard Markiewicz ps. „Mohort”
1995 – Członkowie Środowiska uczestniczyli w uroczystym nadaniu Szkole Podstawowej i Liceum Ogólnokształcącemu w Dubience imienia 27 WDP AK. Przekazano również portret dowódcy 27 WDP AK Gen., Brygady Jana Kiwerskiego. M.in. uczestniczyli: A. Dmitrewicz, J. Domański, W. Siedlecki, T. Bartnik, E. Szawurska
1995 – w październiku, z okazji 65 – lecia Związku Weteranów Polskich w Montrealu (Kanada) został zaproszony do odwiedzin przedstawiciel Środowiska 27 WDP AK w Hrubieszowie ks. dziekan Andrzej Puzon. Spotkał tam się m.in. z Konsulem Generalnym p. Dzieduszycką, u Chrystosowian w Toronto z ks. Janem Lipskim rodakiem z Hrubieszowa, przedstawicielami Stowarzyszenia Kombatantów Koła nr 7 w Montrealu m.in.: Edmundem Krajewskim, Henrykiem Winiarskim, K. Węgileckim – ppor 23 p.p., E. Dziemianem, P. Halińskim, prezesem Jerzym Rawiczem, H. Szeremetą – Węgrzycką, Kazimierzem Rumińskim, Ireneusz Popławski, Konstantym Januszkiewiczem, Janem Primą, Feliksem Bednarzem, Leszkiem Michalakiem, Haliną Derwich, Ireną Karpińską, Marią Zejmówną, Jadwigą i Stanisławem Pietroń, Danutą Wróblewską, Katarzyną Bałecką, Zofią Huhrowską, Martą i Leszkiem Kaczoniem, Zofią Żurawską, Heleną Mittelsztedt, ks. Jerzym Waglewskim, Danutą i Jerzym Prugar. Gościli Go państwo Krystyna i Konstanty Uszyńscy współpracujący ze Środowiskiem w Hrubieszowie. Razem z księdzem pojechała kronika Środowiska, w której znajdują się honorowe wpisy miejscowych rodaków
1995 – 14 XI p. Wiktor Studziński ps. „Grzmot” oraz p. Leon Laskowski otrzymali Odznaki Weterana Walk o Niepodległość
1995 – Został wydany pierwszy numer Biuletynu Informacyjnego Środowiska Żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej w Hrubieszowie. Przygotował go zespół pod redakcją mgr J. Domańskiego. Maszynopisy i powielenie wykonał Jan Giergiel. Nakład 150 egzemplarzy. Na okładce: odznaka 27 WDP AK, medale 27 WDP 1944 – 50 lat 1954 Akcja Burza – Armia Krajowa w środku godło państwa. W numerze: skład Zarządu, wstęp od Zarządu, „Rzeczpospolita Bielińska”, Sprawozdanie z działalności zarządu Środowiska, Zbiór pamiątek wszystko opracował kpt R. Kasprowicz, Sprawozdanie z pielgrzymki na Wołyń 26 VII opr. J. Han i T. Bartnik, Sprawozdanie z pielgrzymki na Wołyń z okazji Święta Zmarłych opr. J. Han, Wspomnienia kol. Wacława Zasady i Czesława Jakubowskiego, Sprawozdanie z wizyty w Kanadzie ks. dz. kpt. Mgr A. Puzona, Życzenia Środowiska dla Związku Weteranów Polski w Montrealu, Słowa uznania ppłk A. Makary Dowódcy Garnizonu w Hr., Podziękowania, Konkurs historyczny, mapa
1996 – Został wydany 2 numer Biuletynu Informacyjnego Środowiska Żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej w Hrubieszowie. Przygotował go zespół pod redakcją mgr J. Domańskiego. Maszynopisy i powielenie wykonał Jan Giergiel. Nakład 150 egzemplarzy. Na okładce: Krzyż Armii Krajowej /awers/, Kościół w Bielinie – rys. wyk. mgr Alfred Przybysz. W numerze: wiersz „Tren wołyński” Stanisławy Burdy, życzenia wielkanocne, Samoobrona na Wołyniu w latach 1943 – 1944 – por. Jerzy Krasowski ps. „Lech”, Partyzancka Wielkanoc w Bielinie opr. R. Kasprowicz, Partyzancka Wielkanoc – wspomnienia Lech Laskowski i Eugeniusz Czerwiński, Niech pamięć o „Wielkim” trwa opr. J. Han i Alfred Lewicki, Uroczystość poświęcenia kościoła i tablicy pamiątkowej w Kopyłowie opr. J. Domański, Kombatancki opłatek 1995, Wspomnienia Maria i Józef Hanowie, Emma Kamińska, Z żałobnej karty, Prasy polonijnej i krajowej, Recenzje o biuletynie, mapa obszaru działań 27 WDP AK
1996 – 2 VI poświęcono kaplicę w Uściługu wyremontowaną m.in. ze środków członków Środowiska
1996 – Ażeby pozostała pamiątka po Środowisku został ufundowany witraż do kościoła garnizonowego w Hrubieszowie z napisem „Fundator 27 WD AK w Hrubieszowie”
1996 – Został wydany 3 numer Biuletynu Informacyjnego Środowiska Żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej w Hrubieszowie. Przygotował go zespół pod redakcją mgr J. Domańskiego. Maszynopisy i powielenie wykonał Jan Giergiel. Nakład 150 egzemplarzy. Na okładce: Krzyż Walecznych /awers/, Przejście przez Rypeć – rys. wyk. mgr Alfred Przybysz. W numerze: wiersz „Nie zapomnę”, Wspomnienia kombatantów – żołnierzy 27 WDP AK w związku z 52 rocznicą przejścia przez rzekę Prypeć – zgrupowania „Osnowy” w dn. 27 V 1944 r. Józefa Gałana ps. „ Słomka”, Janiny Tymczuk z domu Zankiewiczps. „Syrena”, Amelii Lachowicz Ważnej ps. „Brzózka opr. M. Han, Władysława Woźnicy ps. „Żeglarz”, Józefa Szweda ps. „Zawierucha”, Kazimierza Ślotwińskiego ps. „Dąb”, Stanisława Piwkowskiego ps. „Wrzos”, Czesława Markiewicza ps. „Bez”, Mieczysława Żmudy ps. „ Paluch”, Józefa Strzeleckiego ps. „ Jastrząbek”, Imienna lista rannych „Leśne ognie” Grzegorza Fedorowskiego, oraz niepełny spis poległych i zaginionych w czasie w/w przeprawy sporządzony przez Środowisko, Wspomnienia o por. rez. Walerianie Stankiewiczu ps. „Żbik” opr. J. Domański, Sprawozdanie z uroczystości patriotyczno – żałobnej w 52 rocznicę przejścia przez Prypeć opr. J. Domański, Dalsze losy żołnierza 27 WDP AK Leona Laskowskiego ps. „Traugutt”, Z prasy, Podziękowania i recenzje, mapa Wołynia
1996 – 26 VII zorganizowano Pielgrzymkę „Odpustową” na Ziemię Wołyńską pod kier. ks. dz. A. Puzona, m.in. wysłuchano mszę św. w Kościele Farnym we Włodzimierzu Wołyńskim, zmówiono modlitwę przed grobem księży pomordowanych przez UPA, modlono się również na cmentarzu w Bielinie
1996 – 5 VIII Środowisko było współorganizatorem kolonii dla dzieci z Włodzimierza Woł. w Starosielu k/ Dubienki. Było przydzielonych 2 żołnierzy z hrubieszowskiego Pułku, którzy świetnie prowadzili z dziećmi zajęcia
1996 – Został wydany 4 numer Biuletynu Informacyjnego Środowiska Żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej w Hrubieszowie. Przygotował go zespół pod redakcją mgr J. Domańskiego. Maszynopisy i powielenie wykonał Jan Giergiel. Nakład 150 egzemplarzy. Na okładce: Herb Województwa Wołyńskiego, Herb Włodzimierza Wołyńskiego, Kościół Farny we Włodzimierzu W. – foto, W numerze: wiersz „Rzeka graniczna” Władysławy Misiury, Miasto Włodzimierz – ośrodek konspiracji opr. J. Domański, Patron naszej Ziemi Wołyńkiej opr. J. Domański, Wojenne i powojenne kontakty z księdzem dr Stanisławem Kobyłeckim opr. R. Kasprowicz, Konspiracja – wspomnienia opr. Franciszek Witkowski, Wspomnienia „zoni” opr. Zofia Koszyniuk, Wojenna przystań opr. M. Han, Relacja o mojej działalności w Ruchu Oporu na Wołyniu opr. T. Kojder, Schron opr. T. Bartnik, Z konspiracyjnego archiwum, Ocalimy od zapomnienia, ślad Bolesława Zabłockiego opr. T. Bartnik i J. Domański, Pielgrzymka religijno – patriotyczna na Wołyń opr. T. Bartnik, Z prasy polonijnej i krajowej, Kolonie letnie dzieci polskich z Włodzimierza W. opr. J. Han, Podziękowania i recenzje, Mapa sieci konspiracyjnej AK na Wołyniu w 1943 r.
1996 – Tradycyjny udział przedstawicieli Środowiska w uroczystościach związanych z rocznicami 1 i 17 IX w Grabowcu, Zamościu, Hrubieszowie
1996 – udział w poświęceniu krzyży w Porycku, Zagajach, Swojczowie, Rudni. Kolega Edward Kondracki wykonał a kol. Tadeusz Kojder pomalował 6 krzyży metalowych przeznaczonych na Wołyń, były one do dyspozycji o. Leszka Koszlawi we Włodzimierzu
1996 – 26 X odbyła się Pielgrzymka „Zaduszkowa” na Ziemię Wołyńską, w której uczestniczyła m.in. p. Franciszka Prus przewodnicząca Stowarzyszenia Kultury Polskiej we Włodzimierzu. Zmówiono m.in. modlitwę przy grobie zbiorowym pomordowanych Polaków w Stęrzażycach, m.in. rodziców p. Emmy Kamińskiej, odwiedzono cmentarze w Bielinie i Włodzimierzu Wołyńskim
1996 – 10 XII w Sali Garnizonowej odbyła się promocja Biuletynu Informacyjnego Środowiska Żołnierzy 27 WDFP AK. Był to już piąty jubileuszowy egzemplarz, którego z tematyką zapoznał v – ce prezes Środowiska mgr J. Domański
1996 – Został wydany 5 numer Biuletynu Informacyjnego Środowiska Żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej w Hrubieszowie. Przygotował go zespół pod redakcją mgr J. Domańskiego. Maszynopisy i powielenie wykonał Jan Giergiel. Nakład 150 egzemplarzy. Na okładce: Herb Województwa Wołyńskiego, Herb Włodzimierza Wołyńskiego, Krzyż na cmentarzu wojennym w Bielinie wraz z tablicą. W numerze: wiersz „Z Wigilią” Krzysztofa Kołtuna, Powiat Włodzimierz – konspiracja w minie Werba opr. Władysław Siemaszko, Wspomnienia … opr. Henryk Chmielewski i Franciszek Marszał, Czekają na krzyż i modlitwę, Zwycięstwo krzyża opr. M. Han, Wyzwolenie … opr. R. Kasprowicz, Moje wspomnienia opr. Stanisław Bedychaj, Więzienie i obóz pracy opr. Franciszek Witkowski, Sprawozdanie z konkursu „Ojczyzna moich przodków – Wołyń” opr. Mgr Jerzy Masłowski, Praca konkursowa „Ten jest z Ziemi Wołyńskiej” opr. Aleksandra Orzechowska, Współpraca Środowiska ze SP nr 1 w Hrubieszowie opr. J. Domański, Z prasy krajowej, Gratulacje i recenzje, mapa kościołów i parafii w 1939 r. w powiecie Włodzimierz Woł.
1997 – 7 I p. Józef Domański wysunął projekt budowy symbolicznego Pomnika – Grobu ażeby zachować w pamięci poległych żołnierzy 27 WD AK, projekt został przyjęty. Powołano Społeczny Komitet Budowy.
1997 – 23 IV w SP nr 1 w Hrubieszowie gdzie znajduje się Izba Pamięci Narodowej delegaci Środowiska spotkali się z delegatami ze szkół w Moniatyczach, Husynnem, Strzyżowie, Gozdowie, nr 1,2,3 w Hrubieszowie opiekujących się grobami i pomnikami poległych podczas wojny.
1997 – Przedstawiciele Środowiska brali udział w uroczystościach związanych z Pielgrzymką Ojca Świętego Jana Pawła II do Polski. W Zakopanem i Krakowie był p. Eugeniusz Świstowski, we Wrocławiu kol. Franciszek Marszał, w Gorzowie Wielkopolskim p. Franciszek Malicki
1997 – Został wydany 6 numer Biuletynu Informacyjnego Środowiska Żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej w Hrubieszowie. Przygotował go zespół pod redakcją mgr J. Domańskiego. Maszynopisy i powielenie wykonał Jan Giergiel. Nakład 150 egzemplarzy. Na okładce: Projekt Pomnika – Grobu Nieznanego Żołnierza 27 WDP AK – wyk. mgr Alfred Przybysz. W numerze: apel o wpłaty finansowe na konto Środowiska, Życiorys i posługa duszpasterska żołnierzom 27 WDP AK ks, kapelana mgr Andrzeja Puzona, opr. R. Kasprowicz, Piekło na ziemi – Lubomi – Przejście przez tory, wspomnienia Józefa Gałana, Antoniego Sienkiewicza i Jana Romana Szewczuka, Życiorys Jana Wyszomirskiego ps. „Mirek” opr. Wł. Siemaszko, Radowicze Wieś – wspomnienia R. Kasprowicza ps. „Lwie Serce”, Niezapomniany czas – wspomnienia Tadeusza Bartnika ps. „Jasio”, Zarys wspomnień opr. Lilla Buczyńska, Sprawozdanie z promocji Biuletynu opr. T. Bartnik, Apel ks. proboszcza o. Leszka Koszlawi z kościoła św. Anny we Włodzimierzu W., Poszukiwania i wspomnienia, Z żałobnej karty, czekają na krzyż i modlitwę, Podziękowania, mapa Włodzimierzas
1997 – 16 VII podpisano umowę z właścicielem Zakładu Kamieniarskiego w Hrubieszowie p. Stefanem Pietrusiewiczem, który wykonał pomnik wg projektu dyrektora HDK p. Alfreda Przybysza.
1997 – Środowisko udzieliło pomocy finansowej przy organizacji kolonii dla dzieci z Włodzimierza W.
1997 – Przed niżej przedstawioną uroczystością ks. dziek. A. Puzon poświęcił Tablicę na grobach kolejarzy, odbyło się też złożenie kwiatów i zapalenie zniczy na grobach kolegów naszego Środowiska, wejście kompanii honorowej oraz pocztów sztandarowych i delegacji z kwiatami, występował zespół „Lechici” pod kier. Leszka Opały
1997 – 17 IX w 58 rocznicę napaści Rosji Sowieckiej siłami Armii Czerwonej na Polskę, z inicjatywy Środowiska WDP AK w Hrubieszowie odbyły się uroczystości związane z odsłonięciem i poświęceniem Pomnika – Grobu w hołdzie poległym i pomordowanym żołnierzom 27 WDP AK, konspiracji i samoobrony na Wołyniu, Polesiu i Lubelszczyźnie w obronie Ojczyzny w latach 1939 – 1945. Honorowym gościem był gen. bryg. pil. Stanisław Skalski, który odniósł najwięcej zwycięstw wśród polskich pilotów myśliwskich w II wojnie światowej. Kpt. R. Kasprowicz ps. „Lwie Serce” w swoim wystąpieniu przedstawił szlak bojowy żołnierzy 27 WDP AK. Przemawiali również mgr Stanisław Rapa wojewoda zamojski, Czesław Podgórski Burmistrz Hrubieszowa, płk Krzysztof Jakubiec odczytał pismo Ministra Obrony Narodowej St. Dobrzańskiego. Mszę św. celebrowali ks. dziek. mjr Andrzej Puzon oraz ks. dziek. Kazimierz Gawlik. Poczet hrubieszowskiego Środowiska stanowili: kpt. Zbigniew Czupryński – d-ca Pocztu, sierż. Henryk Chmielewski, sierż. Henryk Małecki, sierż. Kazimierz Misiura. Urnę z ziemią z cmentarzy i grobów zbiorowych Wołynia zostały przekazane przez: Edwarda Kondrackiego, por. Tadeusza Kodera i Eugeniusza Świstowskiego. Odsłonięcia Pomnika – Grobu dokonali: woj. Zam. S. Rapa, ks. A. Puzon (który również pomnik poświęcił), ks. K. Gawlik, Burm. Cz. Podgórski, R. Kasprowicz i J. Domański. TVP Lublin w/w fakt odnotowała specjalną relacją. Informowała również prasa.
1997 – Na szczególne podziękowania za osobiste zaangażowanie w sprawę budowy Pomnika – Grobu zasłużyli: Alfred Przybysz dyr. HDK, Franciszek Suchecki z-ca burmistrza Hrubieszowa, Kazimierz Misiura kier. Wydz. Architektury i Geodezji w Hr., Wociech Świstowski właściciel Zakładu Mechanicznego w Teptiukowie, Jan Giergiel prac. Urzędu Rejonowego w Hr., Brunon Mańko żołnierz 27 WDP AK zam. W Bielsko – Białej, R. Kasprowicz przew. Środowiska w Hr., Józef Domański przew. SKB P-G
Na podstawie kroniki Środowiska udostępnionej przez Muzeum w Hrubieszowie, księgi protokółów, ksiąg akt, Biuletynów Środowiska, różnej dokumentacji, dyplomów i licznych zdjęć udostępnionych przez obecnego członka zarządu Środowiska p. Z. Kasprowicza
***
Z portalu 27 WDP AK
27 Wołyńska Dywizja Piechoty Armii Krajowej – największy partyzancki związek taktyczny na ziemiach polskich. Sformowana z istniejących wcześniej oddziałów partyzanckich i zmobilizowanych żołnierzy konspiracji Inspektoratów AK: Kowel, Łuck i Równe. Organizowana od stycznia do marca 1944 z zadaniem przeprowadzenia akcji “Burza” na Wołyniu. Po zakończeniu mobilizacji 27. WDP liczyła 7300 oficerów i żołnierzy.
Wg. publikacji “Polskie Państwo Podziemne na Wołyniu w latach 1939-1944″ dywizją dowodzili kolejno:
płk. K. Bąbiński “Luboń” (na zdjęciu po lewej )
ppłk. J. Kiwerski “Oliwa”
mjr. T. Sztumberk-Rychter “Żegota”, szef sztabu
płk. J. Kotowicz “Twardy”
kpt. Tadeusz Klimowski “Klon”, “Ostoja”, cichociemny, szef sztabu od maja 1944.
Dywizja wspomagała lokalną samoobronę ludności polskiej w walce z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii [UPA], walczyła z niemieckimi siłami przeciw partyzanckimi i regularnymi oddziałami niemieckich wojsk frontowych
Od wiosny 1944 dywizja przystąpiła do realizacji akcji “Burza” . W 1944 dywizja stoczyła kilka większych bojów: pod Włodzimierzem Wołyńskim [23 lutego], w Hołobach [9 marca] i Zasmykach [17 marca]. W walkach doszło do współdziałania ze sztabami związków operacyjnych Armii Czerwonej.
Dowódca ppłk. “Oliwa” nie skorzystał z propozycji przeorganizowania dywizji w jednostkę wojska regularnego i podporządkowania jej Armii Czerwonej. Okrążona przez Niemców w rejonie Kowla toczyła 2-21 IV 1944 ciężkie boje. Nie otrzymawszy obiecanej pomocy sowieckiej, przebijała się w kierunku Włodawy, ponosząc ogromne straty [10 do 50% stanów osobowych poszczególnych oddziałów]. W dniu 18 kwietnia 1944 zginął ppłk.”Oliwa”
Ponownie okrążona pod koniec maja 1944, częścią sił przedarła się przez Prypeć, wychodząc na tyły frontu sowieckiego, gdzie dowódca zgrupowania został aresztowany, a żołnierze po rozbrojeniu wcieleni do armii Berlinga. Pozostała część dywizji wycofała się na zachód.
7 czerwca przekroczyła Bug i przeszła do Lasów Parczewskich na Lubelszczyźnie, gdzie 21 lipca wyzwoliła Kock, Lubartów i Firlej. Po wkroczeniu Armii Czerwonej dywizja została zmuszona do złożenia broni w Skrobowie 25 lipca 1944r.
Część oficerów 27. WDP AK zesłano do łagrów w ZSRR lub uwięziono.
Opracował – Marek Ambroży Kitliński (mak)
Hrubieszow LubieHrubie 2009