Tworząc formalnie określoną grupę osób, którym bliski jest jakiś konkretny cel, w wielu sytuacjach możemy łatwiej wpływać na sytuację wokół nas. Jeśli naszej działalności nadamy formę prawną, może okazać się, że w niektórych sytuacjach będzie nam łatwiej wcielać w życie postawione cele i przyczyniać się do pozytywnych zmian w naszym otoczeniu.
Ponadto zakładając stowarzyszenie, można jako podmiot prawny aplikować o fundusze pomocowe z Unii Europejskiej przewidziane w konkretnych programach dla organizacji pozarządowych, lub w postaci chociażby małych grantów przyznawanych np. przez urząd marszałkowski lub ministerstwa.
W prawie polskim zasady tworzenia i funkcjonowania stowarzyszeń reguluje ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 roku prawo o stowarzyszeniach (t. j. Dz. U. z 2001 roku Nr 79, poz. 855 z późn. zm.).
Stowarzyszenie założyć może co najmniej 15 osób poprzez uchwalenie statutu i wybranie komitetu założycielskiego. Z posiedzenia zgromadzenia założycielskiego należy sporządzić protokół, w którym w szczególności powinien być opisany wybór komitetu założycielskiego. Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Rejestr stowarzyszeń prowadzą sądy rejestrowe – tzn. sądy rejonowe mające siedzibę w miastach wojewódzkich. Dla stowarzyszeń z terenu powiatu hrubieszowskiego będzie to Sąd Rejonowy w Lublinie XI Wydział Gospodarczy (20-950 Lublin, ul. Krakowskie Przedmieście 76, tel: (081) 532-00-31 (fax: 532-14-13). Komitet założycielski składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację wraz ze statutem, listą założycieli, zawierającą imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli, protokół z wyboru komitetu założycielskiego, a także informację o adresie tymczasowej siedziby stowarzyszenia.
Wniosek o rejestrację stowarzyszenia należy złożyć na specjalnym formularzu (KRS W20).
Oprócz wskazanego wyżej „pełnoprawnego” stowarzyszenia istnieje również uproszczona forma stowarzyszenia. Jest to tzw. stowarzyszenie „zwykłe” i nie posiada ono osobowości prawnej. Stowarzyszenie zwykłe mogą założyć co najmniej 3 osoby. Uchwalają one regulamin działalności, określając w szczególności nazwę stowarzyszenia, cel, teren i środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie.
O utworzeniu stowarzyszenia zwykłego jego założyciele informują na piśmie właściwy, ze względu na przyszłą siedzibę stowarzyszenia, organ nadzorujący, którym tak jak w przypadku każdego stowarzyszenia jest starosta. Stowarzyszenie zwykłe środki na swoją działalność może uzyskiwać tylko ze składek członkowskich. Stowarzyszenie zwykłe nie może powoływać terenowych jednostek organizacyjnych, łączyć się w związki stowarzyszeń, zrzeszać osób prawnych, prowadzić działalności gospodarczej, przyjmować darowizn, spadków i zapisów oraz otrzymywać dotacji, a także korzystać z ofiarności publicznej.
Taka formuła utworzenia stowarzyszenia jest więc prosta, ale powstałe stowarzyszenie zwykłe ma ograniczone możliwości podejmowania czynności prawnych. Stowarzyszenie zwykłe nie jest podmiotem praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego (nie ma zdolności prawnej) oraz nie ma zdolności do czynności prawnych. Jednak stowarzyszenie zwykłe jest organizacją społeczną – oznacza to, że ma zdolność sądową, czyli może występować przed sądem jako strona, w sprawach związanych z celami zapisanymi w swoim regulaminie (zgodnie z art. 64 kodeksu postępowania cywilnego).
Specyficzną formą stowarzyszenia są kluby sportowe, działające na podstawie ustawy o kulturze fizycznej (t. j. z 2001, Dz. U. Nr 81, poz. 889 z późn. zm.). Nabywają one osobowość prawną już z momentem wpisania do rejestru przez właściwego starostę, a nie przez sąd rejestrowy. Kluby sportowe mają jednak ograniczony zakres działalności i nie mogą prowadzić działalności gospodarczej.
Wskazać należy, że stowarzyszenia, które w swoim statucie przewidziały prowadzenie działalności gospodarczej ewentualne dochody z tej działalności muszą przeznaczyć na działalność statutową. Z założenia stowarzyszenie jest organizacją non profit co oznacza, że nie może przynosić zysków.
Wszelkie informacje związane z zakładaniem i funkcjonowaniem stowarzyszeń uzyskają Państwo w Biurze Porad Prawnych „Lexis” (Hrubieszów, pl. Wolności 15, pok. Nr 1).
