Grób współzałożyciela i prezesa Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie. Pierwszego stowarzyszenia sportowego założonego w Hrubieszowie będzie odnowiony.
Urodzony w 1878 r. w Warszawie z rodziców Mścisława i Józefy z domu Ostrowska, żonaty z Janiną z Zielińskich. Z rodzeństwa posiadał siostrę i brata. Filister Korporacji Akademickiej „Arkonja”, tj. organizacji łączności koleżeńskiej, zjazdów, pomocy moralnej i materialnej członkom stowarzyszenia, ich rodzinom jak i istniejącej od 1879 r. Arkonii, prawdopodobnie trafił tam podczas studiów w Rydze. Prywatnie vice dyrektor Oddziału Banku Zjednoczonych Ziem Polskich w Hrubieszowie.
Jako społecznik współzałożyciel i prezes Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie. Wiceprezes w Zarządzie Wojewódzkim Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Lublinie. Prezes Okręgowego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Zamościu.
Za jego prezesury w Hrubieszowie Towarzystwo otrzymało Sztandar i został wybudowany „Dom Sokoła”. W tej ostatniej sprawie, razem z Zarządem „Sokoła” w Hrubieszowie zachęcił ziemian, braci Kazimierza i Władysława Pohoreckich do ofiarowania placu pod budowę siedziby Towarzystwa Gimnastycznego i to się udało.
Budynek był budowany szczególnie ze środków Ziemiaństwa Hrubieszowskiego, do czego też się przyczyniał, mobilizując ich w gorących apelach. Przeprowadzano w nim wykłady nie tylko z przepisów, technik, taktyk i działań sportowych, ale i o tematyce etycznej, moralności oraz patriotyzmie. Oprócz pomieszczeń biurowych czy szatni, była sala ćwiczebna z urządzeniami gimnastycznymi i kręgielnia. Przed budynkiem na nawierzchni trawiastej był również plac ćwiczebny, boisko do gry w hazenę czy tenisa ziemnego. Organizował z Zarządem zawody sportowe, w różnych dyscyplinach sportowych, w tym nawet w lekkiej atletyce.
Prezes osobiście uczestniczył w galowych strojach w różnych uroczystościach, podczas których prezentowano wspaniałe ubiory reprezentacyjne i stroje sportowe, demonstrowano na wysokim poziomie sprawność członków Towarzystwa szczególnie w budowaniu piramid sportowych, masowych układach gimnastycznych, marszach ozdobnych. Często uczestniczono w centralnych i wojewódzkich zlotach sokolich. Dbał o estetyczny wygląd i zachowywanie się członków Zarządu, jak i zwykłych członków.
Jan Pawłowicz nie tylko udzielał się w „Sokole”, ale np. w 1927 r. z ks. Melchiorem Juścińskim był inicjatorem i wspomógł pieniężnie renowację Krzyża i Gałki miedzianej na wieżyczce Kościoła Parafialnego, dodatkowo na koszt własny pozłocił.
Hrubieszowski Sokół ściśle współpracował ze stacjonującym w Hrubieszowie 2 Pułkiem Strzelców Konnych. Na placu ćwiczebnym pułku były prezentowane marsze ozdobne, piramidy i pokazy grupowe. Rywalizowano szczególnie w hazenę i szczypiorniaka (gry zbliżona do piłki ręcznej), lekkiej atletyce i tenisie ziemnym, szczególnie po wybudowaniu kortów z inicjatywy wówczas kwatermistrza pułku mjr. Henryka Dobrzańskiego (1934 – 1936) a w trakcie II wojny światowej partyzanta, który nigdy się nie poddał o pseudonimie „Hubal”.
Po długich i ciężkich cierpieniach, jak informował nawet Kurier Warszawski z dnia 9 września 1935 r. zmarł dnia 8.09.1935 r. – mając zaledwie 57 lat. Nabożeństwo żałobne odbyło się 10 września 1935 r. o godz. 10.00 w kościele w Hrubieszowie, po którym nastąpiło wyprowadzenie zwłok na miejscowy cmentarz. Grób znajduje się na cmentarzu w Hrubieszowie, można do niego trafić wchodząc na cmentarz od targowiska (ul. Kolejowa) pierwszą furtką, skręcając w lewo w kierunku kaplicy, parę kroków i po prawej jest leżąca płyta z napisem „Tu leży założyciel i prezes Towarzystwa „Sokół” w Hrubieszowie.
Grób ten wskazała mi na początku XXI wieku p. Urszula Skórzewska z d. Bobrowicz, był w opłakanym stanie, prawie nie było go widać. Korzenie rosnącego potężnego drzewa podeszły pod grób i go podnosiły popękanego do góry.
Na prośbę autora tego opracowania grobem przez kilka lat opiekowały się dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Hrubieszowie pod kierownictwem nauczycielki wychowania fizycznego i wychowawcy klas śp. Janiny Ewy Kitlińskiej. Z jej inicjatywy drzewo zostało ścięte a reszta terenu oczyszczona, z czego się tylko dało. O tej pory na grobie zapalane są znicze, pojawiają się wieńce, kwiaty i inne ozdoby. Po przejściu na emeryturę w sierpniu 2008 r. wspomnianej nauczycielki, od tej pory grobem opiekuje się młodzież Zespołu Szkół Nr 4 w Hrubieszowie pod kierunkiem nauczycielki wychowania fizycznego, wychowawczyni klas i czołowej lekkoatletki Unii Hrubieszów Małgorzaty Muzyczuk.
Prace polegają na wycinaniu chwastów i przekwitłych kwiatów zasadzonych wokół grobu, usunięciu liści, zmieceniu kurzu, umyciu i zapastowaniu płyty nagrobnej oraz przystrojeniu w ozdoby, jakie to miejsce wymaga, zapaleniu zniczy, zmówienie pacierza.
Niestety, czas robił swoje, a korzenie pobliskiego drzewa nadal powodowały, że grób pękał i jeszcze bardziej podnosił się do góry, był w bardzo złym stanie, jak i otaczające go słupki z żelaznymi żerdziami, napis był już prawie niewidoczny. Na szczęście na zlecenie Społecznego Komitetu Ratowania Zabytków Cmentarza w Hrubieszowie, którego przewodniczącym był śp. Włodzimierz Piątkowski, magister sztuk cmentarnych – rzeźbiarz Janusz Szczekan w roku 2010 odrestaurował ten grób, który został między innymi wyprostowany, wzmocniony i ogrodzony.
Niestety, czas i przyroda nadal robi swoje, więc dobrze by było, aby doprowadzić grób i jego otoczenie do godnego wyglądu. Należałoby także postawić tablicę informującą, kto spoczywa w grobie i kto nim się opiekuje.
Mam nadzieję, że ten grobowiec będzie na zawsze przypominał o człowieku, który założył w Hrubieszowie pierwsze Towarzystwo Sportowe po 123 latach niewoli i wojnie bolszewickiej
Warto też przypomnieć, że z inicjatywy niżej podpisanego, z okazji 90 lat sportu na ziemi hrubieszowskiej w roku 2012 na ścianie byłego budynku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie (najstarsza część budynku Sądu) została uroczyście odsłonięta Tablica Informacyjna, o treści:
Najstarsza część tego budynku została wybudowana w 1928 r.
dla Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie,
które czynnie działało od 1922 r. do wybuchu II wojny światowej.
– Wizerunek lecącego Sokoła – i niżej
Ku pamięci jego członków i ich działalności,
w dowód wdzięczności za wychowanie patriotyczne
oraz krzewienie kultury fizycznej
wśród mieszkańców Ziemi Hrubieszowskiej.
Z okazji Jubileuszu
90-lecia sportu na Ziemi Hrubieszowskiej 1922 – 2012
Rada Miejska w Hrubieszowie
Burmistrz Miasta
Hrubieszów – 5 VI 2012 r.
Tekst opracował – Marek Ambroży Kitliński.
P.S. Szanowni Mieszkańcy Hrubieszowa i Ziemi Hrubieszowskiej, Sportowcy – otrzymany list jest bardzo wzruszający, gdy zostanie przez was przeczytany, zwrócili się też mieszkańcy miasta o pomoc – co trzeba zrobić i jaką dokumentację i pozwolenia trzeba zdobyć, żeby wykonać pełne odnowienie. Byliśmy i zrobiliśmy oględziny, i z kopyta ruszyliśmy. Ja powiedziałem te słowa TA MOGIŁA BĘDZIE W CAŁOŚCI ODBUDOWANA ZGODNIE Z WARUNKAMI KONSERWATORSKIMI. Wyrażam pełne uznanie dla tej osoby, która tam spoczywa i osób, które mogiłę odnowili i opiekowali się nią. To są prawdziwi Patrioci. Chylę głowę ku nim. Przypuszczalny termin wykonania, to 3 maja, a najpóżniej w rocznicę śmierci – 5 października tego roku. Jeszce raz dziękuje Panu Markowi za opiekę i piękne słowa, bo i tak będziemy w stałym kontakcie.
Z pozdrowieniem
Mieczysław Zapała
info i fot. M. Zapała, M. Kitlińcki – nadesłane
Zobacz też:
Hrubieszowski dom z klimatem i centrum komunikacyjne [ZDJĘCIA]
Hrubieszowski dom z klimatem i centrum komunikacyjne [ZDJĘCIA]
