Liczba prób samobójczych rośnie z roku na rok. Statystyki ukazują skalę zjawiska z uwzględnieniem różnych grup wiekowych. Dane te są bardzo niepokojące, zwłaszcza w odniesieniu do dzieci czy młodzieży, gdzie wzrost jest najbardziej zauważalny. Część prób samobójczych kończy się śmiercią, dlatego tak ważne jest, aby dostrzec sygnały alarmujące i odpowiednio na nie zareagować.
Dlaczego obecnie zauważalny jest wzrost liczby samobójstw i na jakim poziomie pozostaje?
Powodów, dla których ludzie podejmują próby samobójcze, jest wiele. Niestety z roku na rok ich liczba wzrasta. Część z nich kończy się zgonem. Tendencja wzrostowa jest zauważalna głównie w przypadku dzieci i młodzieży, jednak dotyczy to również osób dorosłych. Największy wzrost prób samobójczych oraz ich tragicznego zakończenia miało miejsce w latach 2021 i 2022. W zeszłym roku życie odebrało sobie 5 233 osoby – to najwyższa liczba od 2019 roku. Zdecydowaną większość stanowili mężczyźni – 4 404 (84,1%). W ostatnich latach wzrosła także liczba samych prób samobójczych wśród panów. W 2023 roku było ich ok. 9,6 tys. Ta sama tendencja dotyczy również pań. Na przestrzeni 2017-2023 ponad dwukrotnie zwiększyła się liczba prób samobójczych. W ubiegłym roku odnotowano ich, aż 5,5 tys. W wyniku samobójstwa zmarło 829 kobiet. Statystyki wśród seniorów również są alarmujące. W 2023 roku wśród osób powyżej 70 roku życia odnotowano 962 próby samobójcze, w tym 667 zakończyło się śmiercią.
Jakie są najczęstsze powody, przez które ludzie popełniają samobójstwa?
Wśród najczęściej występujących przyczyn podejmowania prób samobójczych można zaliczyć:
- depresja i zaburzenia psychiczne;
- uzależnienia;
- funkcjonowanie w rodzinie, gdzie występuje uzależnienie;
- doświadczanie przemocy psychicznej/fizycznej;
- problemy rodzinne/zawodowe;
- wykorzystywanie seksualne;
- przewlekły stres;
- zakończenie związku, rozwód, zdrada;
- problemy z identyfikacją płciową oraz społeczną akceptacją tożsamości seksualnej;
- poczucie bycia nieakceptowanym/niezrozumianym;
- oczekiwania społeczne;
- presja otoczenia (rodziny, kierownictwa w miejscu pracy itp.);
- problemy finansowe;
- nieodwzajemniona miłość;
- trauma;
- konflikty;
- utrata bliskiej osoby;
- osamotnienie;
- choroby somatyczne;
- utrata pracy.
Jakie zachowania powinny wzbudzić czujność osób postronnych?
Większość osób ukrywa zamiary samobójcze. Pośrednim przejawem powagi sytuacji mogą być pozornie abstrakcyjne przemyślenia bądź rozważania dotyczące braku sensu życia czy odnoszące się do problematyki śmierci. Symptomem towarzyszącym mogą być: apatia, obniżony nastrój, zobojętnienie, tendencja do izolacji, brak skupienia czy ucieczka myślami. Istotna jest zatem relacja z otoczeniem, ona również rzutuje na decyzję o samobójstwie. Konflikty rodzinne/małżeńskie, izolacja od środowiska czy niechęć do podjęcia rozmowy także stanowią poważny symptom.
Przejawem zamiaru popełnienia samobójstwa mogą być również:
- wypowiedzi typu: „lepiej, gdyby mnie tutaj nie było”;
- nieoczekiwane wizyty u bliskich osób, które sprawiają wrażenie żegnania się;
- próba pogodzenia się ze skonfliktowanymi osobami;
- napisanie testamentu;
- rozmowy z bliskimi sugerujące, jakby wyglądało życie po śmierci osoby z myślami samobójczymi;
- przeglądanie stron internetowych, które zawierają informacje dotyczące dokonywania samobójstwa.
Jakie kroki można podejmować, aby ustrzec kogoś przed samobójstwem?
Kluczowe jest, aby nie bagatelizować wszelkich przejawów, które mogą świadczyć o kryzysie emocjonalnym. W sytuacji, kiedy zostaną dostrzeżone niepokojące symptomy, wówczas należy poświęcić więcej uwagi danej osobie. Ważne będzie także zainteresowanie oraz próba podjęcia rozmowy i wsłuchanie się w problemy. Tutaj należy wystrzegać się oceniania, pouczania, moralizowania czy potępienia. Warto być otwartym i gotowym do wysłuchania. Kluczowe jest, aby druga osoba mogła w swobodny sposób okazać swoje emocje. Okazanie wsparcia to również zaproponowanie pomocy, w tym także specjalistycznej. Warto zachęcić drugą osobę do konsultacji psychologicznej, jednocześnie samemu oferując wsparcie. Dobrze jest zadać pytania typu: „jak mogę Ci pomóc?” lub „co mogę dla Ciebie zrobić?”. Bezwzględnie należy wystrzegać się haseł: „nie przesadzaj” lub „inni mają gorzej”.
Warto mieć na uwadze, że rozmowa to duży krok, ponieważ obrazuje powagę sytuacji i daje możliwość podjęcia stosownych działań, aby ustrzec drugą osobę przed samobójstwem. Każdy taki dialog musi nieść za sobą szereg podjętych czynności, które dostarczą realną pomoc. Mowa tutaj przede wszystkim o skontaktowaniu się z psychologiem, który udzieli kompleksowego wsparcia. Ważne jest także, aby na co dzień poświęcić drugiej osobie swój czas i uwagę. Istotne będzie również zapewnienie poczucia bezpieczeństwa.
Jak pogodzić się ze stratą osoby, która popełniła samobójstwo?
Śmierć drugiej osoby, zwłaszcza w przypadku samobójstwa wiąże się z silnym wstrząsem i stresem. Zazwyczaj towarzyszy temu poczucie niesprawiedliwości, pustki, a czasami nawet winy. Jeszcze większym dramatem jest odkrycie zwłok, gdyż widok ten pozostaje w pamięci na długie lata. Kluczowa jest zatem kompleksowa pomoc. Warto udać się do psychologa, który zaoferuje specjalistyczne wsparcie, w postaci psychoterapii i w razie konieczności wdroży farmakologię. Istotne będzie również wsparcie najbliższych, zarówno zaraz po śmierci, jak i przez czas żałoby, czy po jej zakończeniu. Bliskie osoby pomogą uporać się z wszelkimi formalnościami, zlecą kompleksowe sprzątanie po samobójstwie, jak również otoczą opieką i wsparciem.
Samobójstwo osoby bliskiej to potężny cios dla rodziny, przyjaciół czy znajomych. Kluczowe jest zatem, aby zwracać uwagę na niepokojące sygnały i móc odpowiednio na nie zareagować. Okazanie wsparcia, zrozumienia czy chwili uwagi, czasami mogą mieć duży wpływ na zmianę toku myślenia danej osoby i zaniechania chęci popełnienia samobójstwa.
tekst i fot. mat. partnera, fot. źródło: Adobe Stock