godnie z § 1 pkt 42 projektowanego rozporządzenia w obszarze właściwości Sądu Okręgowego w Zamościu znosi się Sąd Rejonowy w Hrubieszowie. Stosownie do § 2 pkt 42 lit. b tegoż rozporządzenia w obszarze właściwości Sądu Okręgowego w Zamościu w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Lubelskim tworzy się Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Hrubieszowie, Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Hrubieszowie, Zamiejscowy Wydział Rodzinny i Nieletnich z siedzibą w Hrubieszowie.
i>Jarosław Gowin
Minister Sprawiedliwości
Szanowny Panie Ministrze
Zgodnie z § 1 pkt 42 projektowanego rozporządzenia w obszarze właściwości Sądu Okręgowego w Zamościu znosi się Sąd Rejonowy w Hrubieszowie. Stosownie do § 2 pkt 42 lit. b tegoż rozporządzenia w obszarze właściwości Sądu Okręgowego w Zamościu w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Lubelskim tworzy się Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Hrubieszowie, Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Hrubieszowie, Zamiejscowy Wydział Rodzinny i Nieletnich z siedzibą w Hrubieszowie.
Projektowane zmiany polegające na zniesieniu Sądu Rejonowego w Hrubieszowie i utworzenie w to miejsce wydziałów zamiejscowych Sądu Rejonowego w Tomaszowie Lubelskim należy ocenić negatywnie.
Sądownictwo w Hrubieszowie ma bogate tradycje i sięga początków XIX wieku. W 1810 roku utworzono w Hrubieszowie sąd pokoju rozpoznający zarówno sprawy cywilne , jak i drobne sprawy karne. Taki stan trwał do 1876 roku, gdy utworzono w mieście Hrubieszowie stanowisko sędziego pokoju, który rozpoznawał drobne sprawy mniejszej wagi, zarówno cywilne, jak i karne. Następnie, w 1917 roku został stworzony Sąd Pokoju w Hrubieszowie, który w 1929 roku został przekształcony w Sąd Grodzki. W 1950 roku został zmieniony na Sąd Powiatowy. W 1975 roku zlikwidowano Sąd Powiatowy i powołano w jego miejsce Sąd Rejonowy w Hrubieszowie, który funkcjonuje do chwili obecnej. Mimo zatem wielu wydarzeń historycznych, okresu zaborów, dwóch wojen światowych, zmian administracyjnych, Sąd Rejonowy w Hrubieszowie funkcjonował nieprzerwanie.
Obecnie, w Sądzie Rejonowym w Hrubieszowie funkcjonują Wydziały Cywilny, Wydział Karny, Wydział Rodzinny i Nieletnich oraz Wydział Ksiąg Wieczystych. Sąd Rejonowy w Hrubieszowie usytuowany jest w jednym budynku wspólnie z Prokuraturą Rejonową, zajmującą w budynku powierzchnię 843 m2. Budynek Sądu i Prokuratury położony jest na nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa obejmującej grunt o powierzchni 0,4341 ha. Sąd Rejonowy w Hrubieszowie dysponuje zatem odpowiednią bazą lokalową, dziesięcioma salami rozpraw, przestronnym układem pomieszczeń, dwiema salami konferencyjnymi, obszernym archiwum zakładowym oraz nowoczesnymi systemami elektronicznymi i bezpieczeństwa o łącznej powierzchni 3 499,14 m2, placem wokół budynku wraz z parkingiem o pow. 108 m2.
Sąd Rejonowy w Hrubieszowie znajduje się zatem w jednym budynku, specjalnie do tego przystosowanym, nowocześnie wyposażonym, co znacząco wpływa na sprawność funkcjonowania jednostki. Modernizacja i rozbudowa dotychczasowego budynku sądowego zakończyła się w 2010 roku i kosztowała około 20 mln złotych. W marcu 2011 roku budynek Sądu został uroczyście otwarty przez Pana Wiceministra Sprawiedliwości Pana Grzegorza Wałejko. Sprawowanie odpowiedniego nadzoru nad tak rozbudowaną substancją materialną Sądu Hrubieszowie przez Sąd Rejonowy w Tomaszowie Lubelskim byłoby trudne, kosztowne i wymagałoby znacznego nakładu pracy.
Istnienie Sądu Rejonowego w Hrubieszowie, obok zapewnienia obywatelom prawa do sądu, dogodnie usytuowanego i zapewniającego możliwość załatwienia, wielu podstawowych spraw życiowych praktycznie w miejscu zamieszkania, od wielu lat wpisuje się w życie społeczne miasta i powiatu.
Sąd Rejonowy w Hrubieszowie jest jednym z większych pracodawców na terenie miasta Hrubieszowa, zatrudnia łącznie 65 osób, w tym 11 sędziów,
1 referendarza, 11 kuratorów, stanowiących wyspecjalizowaną i wykształconą kadrę. Wraz z Sądem na terenie miasta znajduje się Zakład Karny, którego usytuowanie w jednej miejscowości wraz z siedzibą Sądu ułatwia funkcjonowanie.
Należy również wskazać, iż Hrubieszów jest miastem najbardziej wysuniętym na wschód w Polsce, przy granicy Polski i UE z Ukrainą. Na terenie Powiatu funkcjonują jednostki Służby Celnej, Straży Granicznej. Na terenie Powiatu funkcjonuje przejście graniczne drogowe w Zosinie, kolejowe osobowe i towarowe w Hrubieszowie. W 2012 roku na rozpoczęcie EURO 2012 planowane jest otworzenie przejścia drogowego w Dołhobyczowie i znaczne rozbudowanie przejścia drogowego w Zosinie, a w niedalekiej przyszłości wybudowanie kolejnego przejścia granicznego na tym terenie, w miejscowości Kryłów. W związku z tym w najbliższym czasie należy oczekiwać znacznego wzrostu spraw związanych ze wzmożonym ruchem granicznym, zwłaszcza po otwarciu przejścia granicznego w Dołhobyczowie, z którego łatwe połączenie drogowe będzie prowadzić w kierunku Lwowa, przez co wzrośnie ruch handlowy i turystyczny. W tej sytuacji likwidacja Sądu Rejonowego w Hrubieszowie nie przyczyni się do polepszenia sprawności postępowania i nie doprowadzi do szybszego rozpoznania większej ilości spraw, które wpłyną do Sądu w związku z istnieniem i powstaniem przejść granicznych.
Do obszaru właściwości Sądu Rejonowego w Hrubieszowie należą miasto Hrubieszów, gminy Powiatu Hrubieszowskiego: Gmina Dołhobyczów, Gmina Horodło, Gmina Hrubieszów, Gmina Mircze, Gmina Trzeszczany, Gmina Uchanie, Gmina Werbkowice oraz gminy Powiatu Zamojskiego: Gmina Grabowiec, Gmina Miączyn. Powyższe gminy to teren zdecydowanie rolniczy, o niskich dochodach, z reguły nie przekraczających najniższego wynagrodzenia, o dużym bezrobociu. Dla mieszkańców tego obszaru sam przyjazd i dostęp do Sądu Rejonowego w Hrubieszowie wiąże się ze sporymi kosztami. Świadkowie w sprawach karnych przybywający do Sądu Rejonowego w Hrubieszowie na posiedzenia, często przyjeżdżają do Sądu jedynie dlatego, iż koszty dojazdu do Sądu zostaną im zwrócone i pojawiają się w Sądzie mając jedynie środki finansowe na podróż w jedną stronę. W tej sytuacji likwidacja kasy, księgowości i Oddziału Administracyjnego Sądu Rejonowego w Hrubieszowie z czym niewątpliwie wiązałaby się zniesienie Sądu oznaczałaby, iż takie osoby w ogóle nie byłby w stanie przyjechać do Sądu. Większość interesantów dokonuje opłat sądowych osobiście w Sądzie, a nie w drodze przelewów bankowych. Likwidacja kasy i księgowości wiązałoby się dla nich z dużym utrudnieniem w dostępie do wymiaru sprawiedliwości.
Należy również zauważyć, iż odległość między Hrubieszowem, a Tomaszowem Lubelskim wynosi około 60 km. Dojazd biegnie drogami o różnej jakości, często trudno przejezdnymi przy niesprzyjających warunkach atmosferycznych. Połączenie komunikacji publicznej między Hrubieszowem, a Tomaszowem Lubelskim jest bardzo słabe, a z gmin Grabowiec, Miączyn, Werbkowice, Uchanie, Trzeszczany istnieje w zasadzie tylko z przesiadkami. Między Miączynem, a Tomaszowem Lubelskim odległość wynosi około 68 km, a między Grabowcem, a Tomaszowem Lubelskim około 78 km i przebiega również drogami o zróżnicowanym stopniu przejezdności. Niewątpliwie zatem wskutek likwidacji Sądu Rejonowego w Hrubieszowie, dostęp interesantów z obszaru tut. Sądu do siedziby Sądu Rejonowego w Tomaszowie Lubelskim, do Prezesa Sądu, byłby znacznie utrudniony, zwłaszcza w sprawach wykonawczych w sprawach karnych. Od 1 stycznia 2012 w Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Tomaszowie Lubelskim zostaje utworzona sekcja wykonawcza, która będzie rozpoznawać sprawy z obecnego obszaru właściwości Sądu Rejonowego w Hrubieszowie, obejmujące np. sprawy dotyczące wykonania kary grzywny, ograniczenia wolności, sprawy w przedmiocie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności.
Projektowana zmiana wpłynie negatywnie na nadzór nad dwoma Komornikami Sądowymi mającymi siedzibę na obszarze właściwości Sądu Rejonowego w Hrubieszowie. Sprawowanie tego nadzoru przez Prezesa jednostki przejmującej może utrudnić interesantowi dostęp do Prezesa Sądu sprawującego nadzór nad komornikiem sądowym działającymi przy Sądzie Rejonowym w Hrubieszowie.
Ewentualne oszczędności związane ze zniesieniem Sądu Rejonowego w Hrubieszowie byłyby niewielkie. W zasadzie dotyczyłoby to dodatków funkcyjnych Prezesa i Wiceprezesa, które łącznie wynoszą około 707 złotych miesięcznie brutto, czyli rocznie 8484 złotych brutto. W tym zakresie jednak mogłoby dojść do odpowiedniego wzrostu dodatku Prezesa i Wiceprezesa Sądu Rejonowego w Tomaszowie Lubelskim, ponieważ wysokość dodatku funkcyjnego Prezesa, Wiceprezesa podobnie jak Przewodniczącego Wydziału zależy również od ilości sędziów Sądu (§ 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 czerwca 2009 roku w sprawie funkcji oraz sposobu ustalania dodatków funkcyjnych przysługujących sędziom, Dz.U. z 2009 r., Nr 104, poz. 866).
Wraz z zniesieniem Sądu Rejonowego w Hrubieszowie i połączenie jego dotychczasowej struktury z Sądem w Tomaszowie Lubelskim musiałoby dojść niewątpliwie do rozbudowy struktur administracyjnych Sądu w Tomaszowie Lubelskim, co spowodowałoby spore koszty np. rozbudowanie Oddziału Administracyjnego Sądu czy stworzenie innych Oddziałów Kadr, Oddziału Gospodarczego czy odpowiednich sekcji. Zarządzanie Oddziałami Zamiejscowymi Sądu usytuowanymi w Hrubieszowie przez Sąd Rejonowy w Tomaszowie Lubelskim wiązałoby się również ze wzrostem wydatków na połączenia telefoniczne, korespondencję, koszty dojazdów z tytułu podróży służbowej na trasie Hrubieszów- Tomaszów Lubelski-Hrubieszów.
Wymaga podkreślenia, iż przedstawiony do zaopiniowania projekt rozporządzenia nie zawiera żadnego uzasadnienia. Nie przedstawiono żadnego wyliczenia ewentualnych oszczędności powstałych z tytułu likwidacji Sądu Rejonowego w Hrubieszowie, czy innych prognozowanych skutków zniesienia sądu. Brak również analizy, dlaczego po zniesieniu sądu, to Sąd Rejonowy
w Tomaszowie Lubelskim ma przejąć kognicję nad obszarem objętym właściwością Sądu Rejonowego w Hrubieszowie. Jedynie z pisma Pana Sędziego Karola Dałek Dyrektora Departamentu Organizacyjnego Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 2011 roku, DO-I-4601-26/11wynika, iż jedynym kryterium wyznaczenia sądów do likwidacji ma być liczba etatów sędziowskich, tj. zniesione mają być sądy rejonowe o limicie etatów do 14 sędziów. Tymczasem w okręgu zamojskim, Sąd Rejonowy w Biłgoraju jest sądem o liczbie 14 sędziów, a zatem spełniałby kryterium przyjętym w projektowanym rozporządzeniu, a nie podlega likwidacji.
Likwidacja Sądu nie może opierać się tylko na jednym kryterium, w tym w szczególności liczbie etatów sędziowskich. W projekcie brakuje podstawowego kryterium, jakim jest liczba wpływających spraw do Sądu, skuteczność i szybkość w ich rozpoznawaniu oraz odległości, jakie strony będą zmuszone pokonywać w celu uzyskania orzeczenia.
W tym miejscu należy wskazać, iż limit etatów sędziowskich w okręgu zamojskim przedstawia się następująco:
W Sądzie Rejonowym w Zamościu limit sędziów wynosi 34 sędziów oraz 7 referendarzy.
W Sądzie Rejonowym w Hrubieszowie limit sędziów wynosi 11 etatów, ponadto w Sądzie orzeka 1 referendarz.
W Sądzie Tomaszowie Lubelskim limit sędziów wynosi 16 etatów, ponadto w Sądzie orzeka 1 referendarz.
W Sądzie Rejonowym w Biłgoraju limit sędziów wynosi 14 sędziów, ponadto w Sądzie orzeka 1 referendarz.
W Sądzie Rejonowym w Janowie Lubelskim limit sędziów wynosi 6 sędziów.
W Sądzie Rejonowym w Krasnymstawie limit sędziów wynosi 9 sędziów. Ponadto w Sądzie orzeka 1 referendarz.
W skali okręgu zamojskiego do Sądu Rejonowego w Hrubieszowie wpływa znaczna ilość spraw. Jak wynika z danych statystycznych za pierwsze półrocze 2011 roku do Sądu Rejonowego w Hrubieszowie wpłynęło łącznie 11 709 spraw, a zatem więcej niż do Sądu Rejonowego w Biłgoraju, który nie podlega zniesieniu, bo do tego Sądu w tym okresie wpłynęło 9 944 spraw.
O skuteczności Sądu Rejonowego w Hrubieszowie świadczy fakt, iż Sąd ten zmniejsza zaległość. W pierwszym półroczu Sąd Rejonowy w Hrubieszowie załatwił 12 845 spraw i zmniejszył zaległość z ubiegłego roku o 1 136 spraw.
W tym okresie czasu, w okręgu zamojskim oprócz Sądowi Rejonowemu
w Hrubieszowie zmniejszenie zaległości udało się tylko Sądowi Rejonowemu w Janowie Lubelskim.
W pierwszym półroczu 2011 roku jeden sędzia w Hrubieszowie załatwił średnio więcej spraw niż sędzia w jakimkolwiek sądzie w okręgu zamojskim. Przy liczbie 11 sędziów i 1 referendarzu oraz liczbie spraw załatwionych 12 836 liczba spraw na jednego sędziego w Hrubieszowie (wraz z referendarzem) wyniosła około 1070 spraw. Podczas gdy w Tomaszowie Lubelskim (16 sędziów i 1 referendarz, 14 929 spraw) 1 sędzia średnio załatwił 878 spraw, w Krasnymstawie (10 sędziów i 1 referendarz, 8096 spraw) – 810 spraw, w Janowie Lubelskim (6 sędziów, 4259 spraw) – 710 spraw, w Biłgoraju (14 sędziów i 1 referendarz, 9646 spraw) – 646 spraw, w Zamościu (34 sędziów i 7 referendarzy, 20054 spraw) – 489 spraw.
Nie należy zatem likwidować Sądu Rejonowego w Hrubieszowie, który dobrze pracuje w porównaniu z innymi sądami w ramach okręgu zamojskiego, tylko dlatego, że jest w nim mniej niż 14 etatów sędziowskich.
W mojej ocenie, w Sądzie Rejonowym w Hrubieszowie ilość etatów sędziowskich jest zbyt niska i nieadekwatna do ilości spraw wpływających do Sądu, co obecnie skutkuje uznaniem Sądu Rejonowego w Hrubieszowie jak jednostki przeznaczonej do likwidacji, biorąc pod uwagę jedynie kryterium etatów sędziowskich. W Sądzie Rejonowym w Hrubieszowie nie mają miejsca sytuacje, iż wskutek choroby sędziego lub skorzystania przez niego z urlopu, sąd miałby ograniczoną zdolność orzeczniczą.
W tej sytuacji zamiar wzmocnienia innej jednostki, w których na rozpoznawania spraw czeka się dłużej, kosztem pogorszenia wyników sprawnie kierowanej i działającej jednostki, gdzie obywatel ma zapewnione realne i szybkie prawo do rozstrzygnięcia sprawy bez zbędnej zwłoki należy ocenić negatywnie.
Projektowane zmiany nie dotyczą największych sądów, gdzie jest duża zaległość w rozpoznawaniu spraw, a zatem ich funkcjonowanie pozostanie na niezmiennym poziomie będzie negatywnie wpływać na obraz funkcjonowania sądów w Polsce. Ewentualne przesunięcia sędziów obecnie orzekających w Hrubieszowie do orzekania w jednostce sądowej w Tomaszowie Lubelskim przyczyni się do wzrostu zaległości w rozpoznawaniu spraw z terenu hrubieszowskiego. W ten sposób projektowane zmiany przyczynią się do obniżenia sprawności pracy sędziów w Hrubieszowie i utrudnią interesantom dostęp do Sądu.
Zwracam się do Pana Ministra z gorącą prośbą o zapoznanie się z przedstawioną przeze mnie sprawą oraz o wydanie odpowiednich decyzji w celu wcielenia w życie jak najlepszego rozwiązania.
Uprzejmie proszę o poinformowanie mnie o podjętych przez Pana decyzjach.
Z wyrazami szacunku
Marek Poznański
Poseł na Sejm
Rzeczypospolitej Polskiej
Chełm, dnia 9.01.2012r.