Według wielu doniesień medialnych i twierdzeń niektórych polityków z uwagi na niewprowadzenie stanu wyjątkowego obywatele i przedsiębiorcy w zawiązku z pandemią nie mogą dochodzić od Skarbu Państwa naprawienia poniesionych szkód.
Co do zasady, jest to jednak okoliczność nieprawdziwa, bowiem kodeks cywilny zawiera wystarczające podstawy prawne do wdrażania postępowań odszkodowawczych. Przy czym, każdy przypadek będzie wymagał szczegółowej analizy.
Z pewnością, niejako przed nawias wysuwa się pytanie czy niewprowadzenie stanu wyjątkowego w związku z pandemią nie stanowi już niedopełnienia obowiązków oraz jaki rodzaj epidemii musiałby się pojawić, żeby uzasadniał wprowadzenie tej szczególnej, konstytucyjnej regulacji? Na to jednak, każdy dokonujący racjonalnej analizy stanu prawnego musi odpowiedzieć sobie sam.
Przechodząc jednak do szczegółów, wskazać wypada, iż odpowiedzialność Skarbu Państwa może być wynikiem zarówno zgodnego, jak i niezgodnego z obowiązującym prawem działania lub zaniechania.
Sygnalizacyjnie tylko wskazać wypada, iż ograniczenia dotyczące m.in. prowadzenia działalności gospodarczej, wolności i praw obywatelskich wprowadzane rozporządzeniami są sprzeczne z prawem, z Konstytucją RP, bowiem takie ingerencje możliwe są wyłącznie na podstawie ustawy.
Przepisy kodeksu cywilnego (art. 417 kc i następne) w przypadku powstania szkody mającej swoje źródła w wykonywaniu zadań z zakresu władzy publicznej pozwalają na przypisanie odpowiedzialności odszkodowawczej w bardzo różnych sytuacjach.
Pierwsza grupa przypadków to odpowiedzialność będąca wynikiem niezgodnego z prawem (z Konstytucją RP, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą) działania organów władzy publicznej. Może to być:
- wydawanie aktów prawnych (przepisów prawa) sprzecznych z prawem albo zaniechanie wydania przepisów koniecznych,
- wydawanie prawomocnych orzeczeń albo ostatecznych decyzji administracyjnych ,
- zaniechanie wydania decyzji albo orzeczenia, których wydanie wynika z przepisów prawa.
Drugą grupą są sytuacje wynikające z zawinionego działania funkcjonariuszy publicznych ( zaniechanie udzielenia pomocy, błędy w sztuce lekarskiej, naruszenia dóbr osobistych czy też innych praw i wolności chronionych prawnie.
Kodeks cywilny przewiduje również odpowiedzialność na zasadzie słuszności. Chodzi tu o sytuacje, gdy działanie co do zasady jest legalne ( zgodne z prawem) jednak w jego wyniku powstaje szkoda, która z uwagi na słuszny interes winna zostać naprawiona.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
Zobacz też:
Porady prawne: Nabycie własności nieruchomości przez zasiedzenie
Porady prawne: Nabycie własności nieruchomości przez zasiedzenie
