Na wypadek śmierci możemy dokonać rozporządzenia testamentowego, w którym do spadku można powołać dowolną osobę (również zupełnie obcą).
W sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu, albo dziedziczenie na podstawie testamentu nie jest możliwe (np. z powodu nieważności testamentu, śmierci osób wskazanych w testamencie, odrzucenia spadku przez spadkobierców testamentowych, niegodności dziedziczenia) wchodzą w grę zasady tzw. dziedziczenia ustawowego czyli ściśle określonego przez przepisy prawa.
Aktualnie obowiązuje następująca kolejność dziedziczenia:
zstępni (dzieci oraz ewentualnie wnuki, jeżeli dzieci nie dożyły otwarcia spadku) wraz z małżonkiem,
małżonek i rodzice( jeżeli nie ma zstępnych),
rodzice (jeżeli nie ma zstępnych, ani małżonka),
rodzice i rodzeństwo (jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku jego udział dziedziczy rodzeństwo)
rodzeństwo i ich zstępni (dzieci rodzeństwa, o ile rodzeństwo nie dożyło otwarcia spadku),
dziadkowie i ich zstępni (wujkowie i ciocie, pod warunkiem, że dziadkowie, albo jedno z nich nie żyje),
dzieci małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku,
gmina ostatniego miejsca zamieszkania, albo Skarb Państwa.
Podkreślić należy, iż kolejna grupa spadkobierców dochodzi do dziedziczenia dopiero wówczas, gdy brak jest osób z poprzednich kategorii, dlatego, że nie dożyły otwarcia spadku, albo też przez prawo są tak traktowane.
Nadto istotne jest to, że taka kolejność dotyczy spadków otwartych od dnia 28 czerwca 2009 roku, gdy śmierć spadkodawcy nastąpiła wcześniej obowiązywać będą inne zasady dziedziczenia i wówczas pasierbowie nie będą w ogóle dziedziczyć.
Pasierbowie są dziećmi małżonka spadkodawcy. Kolejność, ich dziedziczenia uzależniona jest w zasadzie od rodzaju więzi prawnej łączącej ich z drugim z małżonków. Jeżeli doszło bowiem do przysposobienia (adopcji), sytuacja pasierbów, co do zasady, zrównana jest z sytuacją dzieci biologicznie pochodzących z danego związku małżeńskiego i powołani są do spadku w pierwszej kategorii, bez dodatkowych warunków, jako zstępni. Podobnie też dziedziczą dzieci osób przysposobionych.
W pozostałych przypadkach pasierbowie do dziedziczenia po macosze, albo ojczymie powołani są w przedostatniej kolejności, przed spadkobiercą koniecznym, jakim jest gmina ostatniego miejsca zamieszania spadkobiercy albo Skarb Państwa.
Dla pasierbów ustawodawca przewidział jeszcze jeden, istotny warunek dziedziczenia. Jest nim śmierć jego rodziców biologicznych. Po pierwsze chodzi o śmierć faktyczną, nie zaś traktowanie jak zmarłego z powodu np. odrzucenia spadku, albo stwierdzenia niegodności dziedziczenia. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy w znaczeniu prawnym, nie zostało stwierdzone ojcostwo, ani macierzyństwo danych osób, czyli fizycznie żyją, jednakże przez prawo nie są uznawani za rodziców danej osoby. Śmierć winna dotyczyć obydwojga rodziców. Niektórzy cywiliści opowiadają się za modyfikacjami tych zasad. Wskazują na potrzebę wykładania przepisu art. 934(1) kodeksu cywilnego, w taki sposób, że wystarczy, ażeby wyłącznie jedno z rodziców nie żyło. Według innych koncepcji, rodzice mogą być traktowani, jako osoby które nie dożyły otwarcia spadku. Jednakże autorzy przepisu w uzasadnieniu do projektu ustawy wyjaśnili, iż wystarczającym zabezpieczeniem dla pasierba jest dziedziczenie w sytuacji gdy faktycznie, jego biologiczni rodzice nie żyją.
Pasierbowie dziedziczą spadek w częściach równych. Przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują możliwości dziedziczenia przez dzieci pasierbów.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka, radca prawny Małgorzata Dąbek
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
