W dniu 24 lutego 2021 roku Trybunał Konstytucyjny (sygnatura akt SK 39/19) zajął się przepisami ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (UPOL) i doszedł do przeświadczenia, iż sam fakt posiadania nieruchomość przez przedsiębiorcę, nie jest wystarczający do uznania danej nieruchomości za mającą związek z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Podkreślono, iż do opodatkowania podatkiem od nieruchomości zgodnie ze stawką wyższą, obowiązująca dla działalności gospodarczej, konieczne jest faktyczne wykorzystywanie nieruchomości (gruntu, budynku, czy budowli) na cele związane z działalnością gospodarczą.
W tym miejscu przypomnieć wypada, iż zgodnie z definicją zawartą w art. 1a ust. 1 pkt 3 analizowanej ustawy: grunty, budynki i budowle związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – oznaczają grunty, budynki i budowle będące w posiadaniu przedsiębiorcy lub innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, z zastrzeżeniem ust. 2a. Ustawodawca wyłączył z opodatkowania niektóre kategorie obiektów oraz działalności (min. budynki mieszkalne oraz grunty związane z tymi budynkami, budynki wyłączone z użytkowania, grunty przez które przebiegają urządzenia wchodzące w skład przedsiębiorstwa: rury, słupy, linie wysokiego napięcia oraz pasy technologiczne i strefy bezpieczeństwa, działalność rolniczą, leśną).
Analizując wyżej przytoczony przepis w pierwszej kolejności wskazać należy, iż określone są tu dwie grupy podmiotów: przedsiębiorcy oraz inne podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Przedsiębiorcy to podmioty, które tak zostały określone w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r. poz. 646, ze. zm.)i są to: osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Stosownie, zaś do treści art. 2 w/w ustawy: działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.
Nadto według ugruntowanych już zapatrywań orzeczniczych Naczelnego Sądu Administracyjnego prowadzenie działalności gospodarczej ma miejsce również wtedy, gdy mimo braku formalnego zgłoszenia (wpisu do CEiDG) wykonywana aktywność ma cechy działalności gospodarczej (m.in. wyrok NSA z 29 stycznia 2016 roku, sygn. akt I FSK 3348/13).
Ważne jest również to, iż badana definicja nie wprowadza zasady, iż to podatnik ma ową działalność gospodarczą prowadzić, bowiem ustawodawca powołał się na posiadanie przez przedsiębiorcę lub inny podmiot. Wystarczy, iż nieruchomość jest wykorzystywana na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej przez inny podmiot np. na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej (najmu czy dzierżawy). Podatnikami podatku od nieruchomości, zgodnie z art.3 UOPL są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące:
1) właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych, z zastrzeżeniem ust. 3;
2) posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych;
3) użytkownikami wieczystymi gruntów;
4) posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie:
- a) wynika z umowy zawartej z właścicielem, Krajowym Ośrodkiem Wsparcia Rolnictwa lub z innego tytułu prawnego, z wyjątkiem posiadania przez osoby fizyczne lokali mieszkalnych niestanowiących odrębnych nieruchomości,
- b) jest bez tytułu prawnego, z zastrzeżeniem ust. 2.
- Jeżeli przedmiot opodatkowania znajduje się w posiadaniu samoistnym, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od nieruchomości ciąży na posiadaczu samoistnym.
- Jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach, z zastrzeżeniem ust. 4a-6.
W orzecznictwie sądów administracyjnym, w tym Naczelnego Sądu Administracyjnego pojawiły się rozbieżne rozstrzygnięcia, co do zakwalifikowania danej nieruchomości, jako związanej z działalnością gospodarczą. Według jednej koncepcji, przyjmowano, iż wystarczające jest dla przyjęcia wyższej stawki opodatkowania podatkiem od nieruchomości i obciążenie nią wszystkich współwłaścicieli ( współposiadaczy samoistnych) solidarnie, to że jeden ze współwłaścicieli prowadzi na nieruchomości działalność gospodarczą (wyrok NSA z dnia 6 września 2012 roku, sygn. akt II FSK 188/11).Ta linia została obalona w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2017 roku, sygn. akt SK 13/15, który uznał, za niezgodne z Konstytucją RP takie pojmowanie art. 1a ust. 1 pkt 3 UOPL (m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 października 2019 roku, sygn. akt II FSK 651/19).
Obecne orzecznictwo administracyjne akcentuje, iż: Przez pojęcie gruntów „zajętych” na prowadzenie działalności gospodarczej należy rozumieć faktyczne wykonywanie konkretnych czynności, działań na gruncie, powodujących dokonanie zamierzonych celów lub osiągnięcie konkretnego rezultatu, związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą (wyrok NSA z dnia 21 stycznia 2021 roku, sygn. akt III FSK 2482/21).
W naszej praktyce obsług prawnych realizowanych na rzecz Gmin, zdarza się, że urzędnicy zgłaszają wątpliwości, jak należy potraktować dany przypadek. Podobne wątpliwości zgłaszają również podatnicy.
Każda sprawa posiada swoją indywidualność, niemniej jednak należy przyjąć pewien plan prowadzenia sprawy, punkty orientacyjne niezbędne do jej rozstrzygnięcia i wydania zgodnego z prawem nakazu płatniczego. Mieć, bowiem należy na względzie tą okoliczność, iż rolą organu podatkowego jest zidentyfikowanie: podatnika, przedmiotu opodatkowania i podstawy opodatkowania. Postępowanie administracyjne powinno obejmować:
- ustalenie właściciela (właścicieli),
- ustalenie kto posiada-użytkuje (współposiada) nieruchomość,
- ustalenie, jakie to posiadanie ma charakter, czy jest: posiadaniem samoistnym, posiadaniem zależnym (tj. na podstawie umowy najmu, dzierżawy) czy też nie ma tytułu prawnego. Przyjmuje się, iż ocena posiadania winna opierać się na dorobku prawa cywilnego,
- ustalenie, jaki jest przedmiot opodatkowania: grunt, budynek, budowla. Określenie cech charakterystycznych wskazujących na określoną kategorię obiektu, z uwzględnieniem wiedzy specjalnej, nierzadko również dogłębnej analizy orzecznictwa, które dla niektórych zagadnień rzuca zupełnie nowe światło (przykładem może być orzecznictwo w zakresie opodatkowania infrastruktury gazowej czy też energetycznej),
- ustalenie czy nieruchomość ma związek z działalnością gospodarczą i jaki to jest związek,
- ustalenie podstawy opodatkowania (wartości budowli, powierzchni budynków i gruntów).
adwokat Magdalena Kusik-Balicka
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
Zobacz też:
