Od długości stażu pracy zależy przyznanie i wysokość niektórych świadczeń pracowniczych, a mianowicie nagrody jubileuszowej czy dodatku za wieloletnią pracę. Do stażu pracowniczego zalicza się nie tylko okresy pozostawania w stosunku pracy, ale także inne okresy, w tym m.in. pracę w gospodarstwie rolnym.
Poniżej wskazano, jakie warunki muszą być spełnione, aby pracodawca mógł zaliczyć do stażu pracy przypadające po dniu 31 grudnia 1982 roku okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika.
Gospodarstwo rolne czyli…
Aby zaliczyć dany okres pracy w gospodarstwie rolnym do stażu pracy, należy najpierw określić, czym jest gospodarstwo rolne. Dla okresów sprzed 1990 roku istotna jest minimalna powierzchnia nieruchomości, która pozwala uznać ją za gospodarstwo rolne. Obecnie powierzchnia gospodarstwa nie ma znaczenia, istotne jest czy gospodarstwo może stanowić samodzielną całość gospodarczą. Zgodnie bowiem z obowiązującą ustawową definicją gospodarstwo rolne to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.
Spełnianie tej tzw. normy obszarowej pracodawca powinien badać zawsze w odniesieniu do okresu, w którym ta norma obowiązywała.
Domownik rolnika czyli…
Do stażu pracy wlicza się pracownikowi przypadające po dniu 31 grudnia 1982 roku okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika.
Praca w gospodarstwie rolnym w charakterze domownika powinna być oceniana z punktu widzenia tych przepisów, które obowiązywały w całym czasie jej wykonywania. Dlatego też w przypadku pracowników, którzy pracowali w indywidualnym gospodarstwie rolnym po dniu 31 grudnia 1982 roku zastosowanie mają dwie różne definicje domownika. Jedna obowiązująca do dnia 31 grudnia 1990 roku oraz druga obowiązująca od dnia 1 stycznia 1991 roku.
Do dnia 31 grudnia 1990 rokupod pojęciem domownika rozumiano członków rodziny rolnika i inne osoby pracujące w gospodarstwie rolnym, jeżeli:
1) pozostawały we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem,
2) ukończyły 16 lat i nie podlegały obowiązkowi ubezpieczenia społecznego na podstawie innych przepisów,
3) praca w gospodarstwie rolnym stanowiła główne źródło utrzymania.
Ocena, czy dana osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, zależy od okoliczności konkretnego przypadku. Przykładowo świadczyć o tym będzie wspólne zamieszkiwanie, udział i wzajemna współpraca przy załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, wspólne korzystanie ze sprzętu i urządzeń domowych, czy spożywanie posiłków itp. Z całą pewnością we wspólnym gospodarstwie domowym pozostaje dziecko rolnika, nawet jeżeli uczęszcza do szkoły ponadpodstawowej poza miejscem zamieszkania.
Obowiązkowi ubezpieczenia społecznego nie podlegały uczące się dzieci rolnika. Ponadto nie uznaje się za domownika osoby niebędącej członkiem rodziny rolnika, jeżeli z charakteru wykonywanej przez nią pracy wynika, że powinna być ona zatrudniona na podstawie umowy o pracę.
Odnośnie źródła utrzymania domownika zwrócić należy uwagę na to, że praca wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym stanowi jego główne źródło utrzymania, jeżeli nie osiąga on dochodów z innych źródeł w wysokości przekraczającej miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia obowiązującego w gospodarce uspołecznionej. Ponadto praca domownika w gospodarstwie rolnym, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, stanowi głównego źródła utrzymania, jeżeli domownik kształci się w szkole ponadpodstawowej lub wyższej.
Od dnia 1 stycznia 1991 roku przez domownika rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:
a) ukończyła 16 lat,
b) pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
c) stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.
Odnosząc się do przesłanki stałej pracy w gospodarstwie rolnym wskazać należy, że stała praca polega na pewnej systematyczności i co najmniej na gotowości do wykonywania pracy rolnej, gdy jest to niezbędne rolnikowi prowadzącemu gospodarstwo. Praca w gospodarstwie rolnym nie oznacza nieustannego, przez cały czas, ciągłego, wykonywania pracy w gospodarstwie. Ponadto zestawienie definicji domownika oraz definicji rolnika wskazuje, że istota działań domownika, który nie prowadzi zawodowej działalności rolniczej na własny rachunek, sprowadza się do wykonywania prac określonych przez rolnika. Dla zakwalifikowania pomocy w gospodarstwie rolnym jako pracy wystarczające jest wykonywanie przez domownika czynności agrotechnicznych związanych z prowadzoną produkcją w rozmiarze wynikającym z potrzeb danego gospodarstwa i terminów prac.
Ocena czy przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika podlegają wliczeniu do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy zależy od okoliczności konkretnego przypadku i wymaga wnikliwej analizy.Podkreślić należy, że powyższe rozważania nie dotyczą zaliczania do stażu pracy, przypadających przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresów pracy w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub ze współmałżonkiem oraz okresów prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka.
radca prawny Małgorzata Dąbek
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie
fot. Marta Szpinda
