Zapraszamy na uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej braciom Pawłowi i Szczepanowi Gajewskim, która odbędzie się 18 października 2016 r. w Urzędzie Gminy w Uchaniach.
Gminny Ośrodek Kultury w Uchaniach, Gminna Bibliotek Publiczna w Uchaniach we współpracy z fundatorem Stefanem Ciuckim, Historyczno-Edukacyjną Pracownią Tkacką przy Hrubieszowskim Domu Kultury oraz Muzeum im. Ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie zapraszają na uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej braciom Pawłowi i Szczepanowi Gajewskim, która odbędzie się 18 października 2016 r. w Urzędzie Gminy w Uchaniach.
***
Program uroczystości:
9:00 — Msza św. w kościele parafialnym pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP w Uchaniach
10:30 — Odsłonięcie i poświęcenie tablicy pamiątkowej — siedziba Urzędu Gminy Uchanie
11:00 — spotkanie w sali widowiskowej Gminnego Ośrodka Kultury w Uchaniach:
– przywitanie gości,
– rys historyczny poświęcony życiu i pracy braci Gajewskich przedstawi Dorota Grzymała, kustosz działu sztuki Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie,
– koncert w wykonaniu Teatru Piosenki „Młyn” z Hrubieszowa oraz Anny Wróblewskiej i Krzysztofa Jasiuka z GOK w Uchaniach,
– wystawa i prezentacja na żywo rzemiosła tkackiego, przygotowana przez instruktora Magdalenę Sielicką oraz uczniów z Historyczno-Edukacyjnej Pracowni Tkackiej przy Hrubieszowskim Domu Kultury.
***
Krótkie życiorysy Pawła i Szczepana Gajewskich:
Paweł Gajewski urodził się 18 grudnia 1889 r. w miejscowości Drogojówka na terenie powiatu hrubieszowskiego (obecna Gmina Trzeszczany). Był uczniem Szkoły Przemysłowej w Krakowie oraz Państwowego Instytutu Sztuk Plastycznych we Lwowie. Od roku 1908 do 1913 kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Wojciecha Weissa (1875-1950). Po ukończeniu ASP uzyskał stypendium, dzięki któremu wyjechał na roczne studia do Paryża. Gajewski uczył w gimnazjum w Zamościu, następnie do 1939 r. w Szkole Sztuki Zdobniczej i Przemysłu we Lwowie. Piastował funkcje prezesa w Związku Dziesięciu Plastyków we Lwowie oraz Syndykatu Artystów Plastyków Ziem Południowo – Wschodnich. Od 1925 r. należał do Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Brał udział w wielu wystawach malarstwa – głównie zbiorowych.
W czasie II wojny światowej Gajewski był więziony w Zamościu, na zamku w Lublinie i w obozach koncentracyjnych w Oranienburgu i Dachau. Wojna odcisnęła piętno nie tylko na życiorysie Pawła Gajewskiego, ale również na jego dorobku artystycznym, którego większość niestety przepadła. Jedynie w Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie jest prezentowana licząca kilkanaście obrazów galeria jego malarstwa.
Tuż po zakończeniu wojny w 1945 r. Gajewski podjął pracę instruktora sztuk plastycznych Ministerstwa Kultury i Sztuki – początkowo w Lublinie, następnie zaś w Warszawie. Od roku 1946 był profesorem w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Kierował tam pracowniami tkactwa i tkaniny dekoracyjnej, prowadził ćwiczenia z technologii a także organizował warsztaty z zakresu tkactwa i farbiarstwa. Ponadto opracowywał technologię barwników roślinnych, konstruował warsztaty tkackie.
Paweł Gajewski zmarł 15 stycznia 1950 r. w Sopocie, gdzie został pochowany. Do dziś w miejscowości Putnowice Górne (Gmina Uchanie powiatu hrubieszowskiego) zachował się budynek, w którym niegdyś mieszkał.
(źródło: D. Grzymała, Wpisani w krajobraz Ziemi Hrubieszowskiej, Hrubieszów 2014).
Szczepan Gajewski urodził się 18 grudnia 1901 r. w Drogojówce (gmina Trzeszczany, powiat hrubieszowski).
Jako młody ochotnik w 1920 r. trafił do Armii Hallera, z którą brał udział w Bitwie Warszawskiej. Ranny pod Ligą wrócił do domu rodzinnego w Lemieszowie (gmina Uchanie). Został odznaczony za odwagę i męstwo m.in. Krzyżem Walecznych.
Po roku 1925, za namową brata – Pawła, kształcił się we Lwowie, w kierunku kilimkarstwa, aby od 1930 r. rozpocząć zakładanie i uruchamianie Społecznych Szkółek Przemysłu Ludowego na terenie powiatu hrubieszowskiego. Bracia utworzyli cztery takie placówki (Drogojówka, Horodło, Putnowice Górne, Ładyczyn), aby wykorzystać potencjał wsi w postaci możliwości pozyskiwania wełny, lnu, barwników roślinnych. Również po to, aby dać zatrudnienie młodzieży z terenów wiejskich. Po wojnie Szczepan jeszcze tkał w swoim domu w Chyżowicach (gmina Uchanie) i nauczał swoje dzieci i chętnych w rodzinie. Z jego wiedzy, doświadczenia i umiejętności skorzystało wielu ludzi. Kilimy wtedy wykonywane, za pośrednictwem „Cepelii” rozchodziły się po całym świecie i cieszyły dużym zainteresowaniem. W kilka miesięcy po pożarze domu-pracowni w Chyżowicach, Szczepan umiera w 1964 r. w Terebiniu.
Kontynuację rzemiosła w późniejszym okresie podjęły dzieci Szczepana: Roman, Maria oraz w mniejszym stopniu Helena i Stanisław.
(notka biograficzna opracowana przez Magdalenę Sielicką i Stefana Ciuckiego)
Dokonanie braci Gajewskich i ich zasługi dla rodzimej ziemi:
W latach 30. XX w. Gajewski wraz z bratem Szczepanem, początkowo w dużej mierze w oparciu o własne fundusze organizował Społeczne Szkoły Przemysłu Ludowego w: Drogojówce, Putnowicach i Horodle (powiat hrubieszowski) oraz w Ładyczynie (ówczesne województwo tarnopolskie, dziś w granicach Ukrainy). W krótkim czasie szkoły zyskały sponsorów i gorących zwolenników nie tylko wśród władz powiatowych, ale również wśród okolicznego ziemiaństwa. Paweł Gajewski zamieszkał w domu w Putnowicach Górnych, w którym funkcjonowała jedna ze szkół. Opracował program nauczania w szkołach, a bratu powierzył praktyczną naukę zawodu i opiekę nad placówkami pod swoją nieobecność. W pracowniach szkółek uczono tkactwa, ceramiki i stolarki. Dobrze zapowiadającą się działalność przerwała II wojna światowa, w czasie której wszystkie placówki uległy zniszczeniu.
O przedsięwzięciu (tablica pamiątkowa):
Pomysłodawcą i inicjatorem przedsięwzięcia, jak również fundatorem tablicy jest Stefan Ciucki, emerytowany lekarz weterynarii, mieszkaniec Uchań. Tematem życia i działalności braci Gajewskich zainteresował się jeszcze w latach 70. XX w., ale to po 2000 roku zainicjował szereg spotkań z członkami rodziny Gajewskich i osobami pamiętającymi czasy współpracy braci na ziemi hrubieszowskiej. Zgromadził cenne i ciekawe materiały, dzięki którym znacząco pogłębił dotychczasowe wiadomości w tym zakresie (nagrania wywiadów na kasetach magnetofonowych Bardzo zależało mu na tym, aby lokalna społeczność poznała ten aspekt historii i doceniła jego rangę, postanowił zatem ufundować pamiątkową tablicę, która będzie wyrazem pamięci i docenienia wielkiego dzieła braci Pawła i Szczepana Gajewskich. Doprowadzenie tego pomysłu do skutku było możliwe dzięki entuzjazmowi, z jakim Maria Gumieniak, Wójt Gminy Uchanie zareagowała na inicjatywę Stefana Ciuckiego. Wyrażając zgodę na realizację tej idei zgodziła się objąć uroczystość honorowym patronatem.
Informacje dodatkowe/ciekawostki:
- W Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie można obejrzeć stałą wystawę pt. Galeria twórczości Pawła Gajewskiego.
- Na początku listopada, dzięki środkom finansowym pozyskanym od Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zostanie opublikowany pierwszy katalog poświęcony Pawłowi Gajewskiemu. Autorką publikacji pt. „Malarstwo Pawła Gajewskiego w zbiorach Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie” jest Dorota Grzymała, kustosz działu sztuki hrubieszowskiego muzeum.
- W muzeum w Hrubieszowie można też zobaczyć dwa kilimy pochodzące ze szkół zakładanych i prowadzonych przez braci.
- Wiedzę z zakresu tkactwa naszego regionu można zdobywać i pogłębiać (również w formie zajęć praktycznych) w Historyczno-Edukacyjnej Pracowni Tkackiej przy Hrubieszowskim Domu Kultury pod okiem Magdaleny Sielickiej, która od wielu lat bada ten temat i pracuje nad publikacją, w której opisze historię tkactwa na terenie hrubieszowskim.
Opracowanie: Dorota Grzymała
Muzeum im. ks. St. Staszica w Hrubieszowie
