W Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.) pomiędzy Spółką, a jej Prezesem (członkiem Zarządu) powstaje stosunek o podwójnym charakterze.
Po pierwszej jest to więź korporacyjna określająca prawa i obowiązki Prezesa ( Członka Zarządu) względem Spółki oraz wobec osób trzecich. Drugi rodzaj relacji odnosi się do stosunku zarobkowego. Prezes Zarządu wykonuje swoją funkcję, albo w oparciu o umowę cywilnoprawną, albo w oparciu o umowę o pracę. Z perspektywy pracownika, umowa o pracę jest stosunkiem pożądanym i preferowanym. Podobnie traktuje ją ustawodawca, wskazując w zasadzie na prymat umowy o pracę nad innymi stosunkami zarobkowymi. Powszechnie też mówi się: „umowy śmieciowe”, umniejszając wagę stosunków cywilnoprawnych.
…Sądy swoje
Orzecznictwo sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego w dotychczas utrwalonej linii orzeczniczej przyjmuje, iż Prezes Zarządu Spółki z o.o. może być zatrudniony na umowę o pracę, o ile: nie jest jej jedynymwspólnikiem (Sąd Najwyższy w wyroku z 16 grudnia 2016 roku, w sprawie sygn. akt II UK 517/15)oraz jeżelijego praca wypełnia warunki określone w art. 22 kodeksu pracy ( czyli jest to zobowiązanie do wykonywania, za wynagrodzeniem, pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę i odpowiadający temu zobowiązaniu obowiązek zatrudniania i zapłaty wynagrodzenia).Kodeks pracy przewiduje, bowiem możliwość zatrudnienia, na podstawie umowy o pracę, osoby zarządzającej w imieniu pracodawcy zakładem pracy, a zatem w tym zakresie może istnieć podporządkowanie pracownicze. W przypadku Prezesa Zarządu (czy też Członków Zarządu) występuje charakterystyczny rodzaj podporządkowania pracowniczego, który cechuje się tym, że Prezes Zarządu ma obowiązek respektować uchwały wspólników spółki i wypełniać obowiązki wynikające z kodeksu spółek handlowych. Zakres zadań Prezesa Zarządu, wynika z uchwał Wspólników, umowy spółki oraz przepisów prawa, zaś o sposobie realizacji tych zadań w większości przypadków decyduje Prezes Zarządu.Nie można tracić z pola widzenia tej kwestii, iż w Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, organem nadrzędnym nad Prezesem Zarządu będzie zawsze Zgromadzenie Wspólników, zaś pracodawcą, będzie Spółka.
Przyjmuje się, że jeżeli pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca przyjmował to świadczenie, to umowy nie można uznać za pozorną, nawet wówczas gdy głównym motywem zawarcia umowy jest: „Dążenie do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego ( …)” – takie stanowisko zajął w Sąd Najwyższy między innymi w wyroku z dnia 6 marca 2007 roku w sprawie sygn. I UK302/06 ).
Pamiętać należy również, iż zgodnie z treścią art. 210 § 1 kodeksu spółek handlowych: „W umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników”, zatem umowa o pracę z Prezesem Zarządu nie może być zawarta, w imieniu Spółki przez innego Członka Zarządu, nawet wówczas, gdy w Spółce obowiązuje jednoosobowa reprezentacja. Przewidziany, bowiem w takiej sytuacji skutek to nieważność czynności. Wprawdzie, co do umów o pracę, orzecznictwo przyjmuje, że umowa o pracę zostaje zawarta, o ile świadczenie pracownika jest wykonywane, nawet, jeżeli umowa z formalnego punktu widzenia jest obarczona wadą, np. jest zawarta przez osobę nieuprawnioną, nie mniej jednak, w przypadku gdy spór może zmierzać w kierunku istnienia umowy o pracę z Prezesem Zarządu, warto zadbać o właściwą reprezentację przy jej zawieraniu.
…a ZUS swoje
Odmienne zapatrywania co do relacji Prezesa Zarządu ze Spółką ma Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Nierzadko po przeprowadzeniu kontroli w Spółce ZUS dochodzi do wniosku, iż Prezes Zarządu nie podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych. Uzasadnienia tego stanowiska, zależne są oczywiście od konkretnego stanu faktycznego, jednakże w wielu przypadkach, ZUS wskazuje, iż w relacji pomiędzy Spółką, a Prezesem Zarządu nie powstaje relacja zwierzchnictwa, w związku z tym brak jest elementu charakteryzującego umowę o pracę. Często, bez pogłębionej argumentacji ZUS przyjmuje, iż umowa jest pozorna, albo służy obejściu prawa, a w związku z tym jest nieważna. W takich sytuacjach jednak samo gołosłowne twierdzenie ZUS nie jest wystarczające, bowiem na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli. ( tak miedzy innymi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lutego 2007 roku, w sprawie sygn. akt I UK 269/06).
Podsumowując stwierdzić należy, że decyzje ZUS stwierdzające niepodleganie obowiązkowi ubezpieczeń społecznych nie są ostateczne i zawsze warto odwołać się od takiej decyzji do Sądu.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka, radca prawny Małgorzata Dąbek
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie
