Prawie 100 lat temu było wielkie wydarzenie w dziejach Polski, kiedy toczyła się I wojna światowa w Europie. Polska walczyła o swoją suwerenność i wywalczyła wolność w wielkiej Bitwie Warszawskiej z nawałą bolszewicką. Dzień ten jest zwanym Cudem nad Wisłą i dniem powstania naszej armii, jako Dzień Wojska Polskiego.
Chociaż walki toczyły się jeszcze w początkach września, powracająca nawała bolszewicka nie ominęła Ziemi Hrubieszowskiej, oraz samego Hrubieszowa. Po przegranej bitwie pod Komarowem, wycofujący się bolszewicy, pod dowództwem słynnego Budionnego, niszczyli, grabili i mordowali ludność polską, w tym kobiety i dzieci.
Pierwsza bitwa pod Hrubieszowem miała miejsce na przełomie 12 i 13 sierpnia, druga w dniach 2 – 7 września 1920 roku. W walkach brała udział 3 Dywizja Piechoty Legionów, 3 Armii, dowodzona przez gen. Leona Berbeckiego. W bitwie tej poległo również dużo Legionistów. Budionny dotarł do Włodzimierza Wołyńskiego i powrócił jeszcze raz do Hrubieszowa, ponieważ miasto jeszcze całkowicie nie zostało zdobyte, a właśnie tutaj napotkał 3 Armię, która uderzyła na oddziały – generał Haller i jego Legioniści zdobyli Hrubieszów.
Na wielu cmentarzach Ziemi Hrubieszowskiej pochowani są Legioniści, w samym Hrubieszowie prawdopodobnie zginęło ponad osiemdziesięciu żołnierzy. Część z nich jest pochowanych na cmentarzu wojennym – 10 mogił, na cmentarzu parafialnym – 25 mogił, plus 3 mogiły – sanitariuszka Wojska Polskiego i policjanci.
Na cmentarzu wojennym jest tablica upamiętniająca oficerów i podoficerów, sanitariuszki, na której są umieszczono 15 nazwisk żołnierzy, ale niewiadomą jest, gdzie zostali pochowani. Po długich poszukiwaniach rozwiązaliśmy zagadkę. Naprzeciw Kaplicy cmentarnej jest mogiła – pomnik, duży, wysoki postument, na którym znajduje się tablica z napisem: KOLEDZE LEGIONIŚCIE.
Jak mówi historia, było bardzo dużo mogił – kopców ziemnych od kaplicy, w kierunku ulicy Nowej. Te mogiły natura niszczyła i właśnie ówczesny Ksiądz Proboszcz prałat Melchior Juściński, wraz ze swoimi wikariuszami, przeniósł prochy do tej wspólnej mogiły. Jak mówi historia – tam, w okresie międzywojennym, co roku wojsko i cała społeczność hrubieszowska oddawała hołd poległym legionistom, mszą św. za Ojczyznę. Ksiądz prałat Melchior Juściński bardzo szanował wojsko, brał udział we wszystkich uroczystościach patriotycznych z nimi związanymi. Przy grobie stała warta honorowa. Trwało to do 1939 roku, chociaż ludzie i tak zapalali znicze. Gdy umarł ksiądz prałat, skończyło się ich upamiętnianie.
W tym roku, Hrubieszowski Klub Kolekcjonera odsłonił oblicze tej mogiły, która została oczyszczona z chwastów i brudu. Jest w pełni widoczna, będziemy starać się odbudować ją infrastrukturą i granitem. Koszt jest bardzo duży, wykonawca wycenił go na 12.200 złotych.
Szanowni mieszkańcy – jak wiecie, powstał Społeczny Komitet Odbudowy Mogił Legionistów, którzy polegli w wojnie polsko – bolszewickiej. W skład Komitetu weszły 24 osoby. Wśród nich są przedstawiciele wszystkich służb mundurowych, szkół, władz samorządowych.
Wykonaliśmy pełną dokumentację i wspólnie, za pośrednictwem Pani Burmistrz Miasta, złożyliśmy wniosek do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na dofinansowanie tej inwestycji w kwocie 70.000 tysięcy złotych, całkowity koszt wynosi 87.000 tysięcy złotych, resztę musimy dołożyć sami.
Do chwili obecnej nie otrzymaliśmy żadnych wiadomości, ale jesteśmy dobrej myśli.
Wydaliśmy okazjonalną kartkę – cegiełkę, mamy założone konto bankowe, gdzie można wpłacać kwoty pieniężne na ten cel – tytułem: mogiła legionistów.
Jako przewodniczący Społecznego Komitetu Odbudowy Mogił Poległych Legionistów, zwracam się do wszystkich mieszkańców i firm o pomoc, wsparcie finansowe na ten zaszczytny, patriotyczny cel.
Jest to nasz obywatelski, patriotyczny obowiązek. Oni walczyli za naszą wolność i niepodległość.
Bardzo serdeczne podziękowanie składam koledze Mirosławowi B. z Klubu Kolekcjonera i funkcjonariuszowi z Komendy Powiatowej Policji Andrzejowi G. za pomoc w pracach porządkowych przy mogiłach legionistów, sanitariuszki, policjantów. Ich efekt sami Państwo możecie zobaczyć.
Szanowni Mieszkańcy, gdy będziecie w tym okresie na cmentarzu, bardzo proszę o uszanowanie wszystkich mogił żołnierzy, którzy polegli za naszą Ojczyznę. Są na ich grobach biało – czerwone wstęgi (na cmentarzu wojennym nam zbrakło, ale zawiesimy). ZAPALCIE ZNICZ.
Podajemy nr konta bankowego
HRUBIESZOWSKI KLUB KOLEKCJONERA
BANK PKO SA I O/ HRUBIESZÓW
NR RACHUNKU BANKOWEGO
97 1240 2829 1111 0010 8846 8878
Tytułem: Mogiła Legionistów
Mieczysław Z.
