Chlubą Hrubieszowa są do dziś klasycystyczne dwory i dworki. Jednym z nich jest barokowo – klasycystyczny dwór zwany Du Château od nazwiska właściciela.
Pałacyk rodziny du Chateau w Hrubieszowie, na planie czworokąta, ustawiony na północ, murowany, parterowy, z częścią środkową dwukondygnacyjną i pokojami na poddaszu. Po środku szczytu portyku widniał otwór otoczony profilowanym obramieniem, a nad nim rok 1791, oznaczający rok budowy czy też rozbudowy budynku. Od tyłu elewacja pałacyku była gładka. Występował tu jedynie niski taras. Dwór nakrywał pięknie wygięty, łamany dach czterospadowy, w połaciach dłuższych zaopatrzony w niewielkie okna oświetlające pokoje górnej kondygnacji.
Z lewej strony dziedzińca stała parterowa oficyna wzniesiona w połowie
XIX wieku z piwnicami o kolebkowych sklepieniach, nakryta naczółkowym dachem. Podczas II wojny światowej, dwór zajęty był przez władze niemieckie i wtedy powstała po jego prawej stronie druga oficyna, która wzorowana była na już istniejącej. Z północnej strony dworu znajdował się drewniany płot, pod którym rosły ogromne jesiony. Płot ten odgradzał dwór od ulicy.
Do 1939 r. pałacyk miał wewnątrz układ dwutraktowy. Szerokie jesionowe drzwi wiodły z zewnątrz do sieni z bielonymi ścianami. W lewym jego rogu mieściły się dębowe schody prowadzące do górnych pomieszczeń. W lewym skrzydle dworu, zarówno od frontu, jak od tyłu mieściły się cztery pokoje ze sklepieniami kolebkowymi i jeden z łukowym. Pod tą częścią domu znajdowały się głębokie piwnice. Na wprost z sieni było wejście do centralnie położonego dużego pokoju obok którego znajdował się salon. Jego najstarsza centralna część, z czterokolumnowym portykiem, łamanym dachem krytym blachą powstała na miejscu dawnego zamku królewskiego, wzniesiona została w roku 1791.
Pierwszym właścicielem dworu miał być starosta Franciszek Salezy Potocki. Następni właściciele to Ignacy Cetner, wojewoda bełski z córką Anną Potocką, późniejszą ks. Lotaryńską, Sapiehowie – Aleksander i Anna z Zamoyskich.
Ksiądz Stanisław Staszic planował utworzyć tu fundację rolną, lecz prawo austriackiego zaborcy zabraniało nabywania ziemi przez nie szlachtę. Gdy hrubieszowskie ziemie włączone zostały do Księstwa Warszawskiego, księżna Sapieżyna przepisała te dobra ks. St. Staszicowi. Kolejnymi gospodarzami dworu byli: Wężyk – Widawski, Jan Terlecki.
W 1850 r. właścicielem dworu był Aleksander Piotr Du Chateau /syn Piotra Aleksandra/ pochodzący ze szlacheckiego rodu francuskiego. W Hrubieszowie natomiast zamieszkał jego syn Aleksander Piotr Du Chateau. Pałacyk przetrwał wojnę i reformę rolną. Przynależał do niego tylko niewielki ogród, zatem nie podlegał nowemu prawu z 1945 r. i dzięki temu dwór pozostał w posiadaniu prawowitych właścicieli.
Ostatnią panią dworu była Maria Du Chateau z domu Mazaraki.
Następnie obiekt kupiła w 1970 roku Powiatowa Rada Narodowa na cele społeczne, dziś jest własnością Powiatu Hrubieszowskiego i mieści się tu Muzeum im. Księdza Stanisława Staszica, Biblioteka Powiatowa. Ma tutaj również swoją siedzibę Towarzystwo Regionalne Hrubieszowskie. Dwór prezentuje się okazale, jest zadbany, dobrze utrzymany i służy miejscowemu społeczeństwu.
Materiały:
R. Aftanazy: Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Wyd. Wrocław -Warszawa – Kraków 1997r.
