W cyklu – Pytania do księdza Tomasza Szadego, tym razem pochodzący z Poraja koło Horodła wikariusz parafii pw. św. Józefa w Tomaszowie Lubelskim, odpowiada na pytania dotyczące uroczystości kościelnej katolików – Ofiarowanie Pańskie (Matki Boskiej Gromnicznej).
Ksiądz Tomasz przybliża i wyjaśnia – Ofiarowanie Pańskie (Matki Boskiej Gromnicznej)
2 lutego Kościół katolicki obchodzi święto Ofiarowania Pańskiego (Matki Boskiej Gromnicznej), proszę o przybliżenie tego święta…
– Święto Ofiarowania Pańskiego przypada czterdziestego dnia po Bożym Narodzeniu, na pamiątkę ofiarowania Pana Jezusa przez Maryję i Józefa w świątyni jerozolimskiej. Opisuje to św. Łukasz w Ewangelii, wyjaśniając, że Jezus, zgodnie z prawem, jako pierworodny syn był ofiarowany Bogu w Świątyni. W polskiej tradycji święto to ma charakter maryjny, mówi się, że tego dnia obchodzimy Matki Bożej Gromnicznej. Warto także zauważyć, że 2 lutego przypada ustanowiony przez Jana Pawła II Dzień Życia Konsekrowanego, a więc święto tych sióstr i braci, którzy codziennie ofiarowują się Bogu.
Od kiedy jest obchodzone i gdzie są korzenie?
– Święto Ofiarowania Pana Jezusa należy do najdawniejszych i najstarszych świąt chrześcijańskich. Jak podają przekazy obchodzone było w Jerozolimie już w IV w., a więc zaraz po ustaniu prześladowań. Dwa wieki później pojawiło się również w Kościele zachodnim. Od X w. upowszechnił się obrzęd poświęcania świec, których płomień wskazuje na Jezusa — światłość świata.
A w Polsce i jaki ma charakter, symbolika?
– W Polsce od wieków święto ma zdecydowanie ma charakter maryjny, stąd także nazwa powszechnie używana w Polsce — Matki Bożej Gromnicznej. Nazwa pochodzi od gromów, przed którymi strzec miały stawiane podczas burzy w oknach zapalone świece. Podczas mszy tego dnia kapłan dokonuje poświęcenia świec — gromnic, przyniesionych przez wiernych. Warto wsłuchać się w słowa wypowiadanej modlitwy, w której kapłan prosi, aby „wszyscy, którzy zgromadzili się w tej świątyni z płonącymi świecami, mogli kiedyś oglądać blask chwały Chrystusa”. Tego dnia także kończy się tradycyjny okres, w którym śpiewamy kolędy czy trzymamy w domu choinki. Podczas dzisiejszej liturgii po raz ostatni w tym roku ukazany zostanie nam Chrystus, jako Dziecina.
Dlaczego to święto przypada 2 lutego?
– Jak już wspomniałem na początku jest to czterdziesty dzień po urodzeniu Pańskim.
Zapalone gromnice daje się do rąk konającym…
– Trzeba odwołać się do zwyczajów pochodzących z tego dnia. Dawniej, 2 lutego po powrocie do domu wypalano płomieniem gromnicy znak krzyża na belce sufitu. W tradycji podnosi się, że zapalenie gromnicy i włożenie jej w ręce umierającego oznacza, że na wzór „roztropnych panien” wychodzi on z płonącą lampą na spotkanie swego Oblubieńca.
Podczas burzy, w domach i gospodarstwach, również zapala się gromnice…
– Jest to związane z symboliką tego święta. Nazwa błogosławionej tego dnia świecy pochodzi od słowa „grom”, gdyż zapalano je w czasie burzy, stawiano w oknie i modlono się o oddalenie piorunów. Czyni się to na znak zawierzenia wszystkiego Maryi.
Podobno Dzień Matki Boskiej Gromnicznej miał przez cale stulecia wielkie znaczenie w roku kalendarzowym na wsi?
– Jest to związane z tradycyjnym obrzędem tego dnia. Podczas Mszy odprawianej tego dnia, trzymano je zapalone, a często nawet starano się je z tym poświęconym ogniem donieść do domu. Tam gospodarz domu błogosławił nimi gospodarstwo, a dymem robił krzyżyk nad drzwiami i oknami, modląc się o ochronę przed wszelkimi niebezpieczeństwami.
Jest sporo przysłów wyrażające radość na nadchodzącą wiosnę, zna ksiądz?
– Tak to prawda. Przypomnieć można chociażby, że „na Gromnicę masz zimy połowicę” czy „Powiadają, że Gromnica, już ci zimy połowica, ale bywać nie nowina, że dopiero ją zaczyna”
Jakie powinno być w tym dniu zadanie wiernych?
– Wierni tego dnia, choć nie jest to święto nakazane powinny wziąć udział we Mszy Świętej, aby każdego dnia w swoim otoczeniu stawać się świadkiem Jezusa — światłości świata. W swoich modlitwach wspomnieć osoby życia Konsekrowanego.
Czy inne kościoły również w tym dniu obchodzą tę wielką Uroczystość ?
– Tak, również w innych kościołach tego dnia obchodzimy uroczystości związane z Ofiarowaniem Pańskim. Ewangelicy obchodzą święto pod nazwą Dzień Ofiarowania Pana Jezusa, a także Oczyszczenie Marii Panny. W Cerkwi prawosławnej jest to jedno z 12 głównych świąt obchodzone, jako Spotkanie Pańskie (2 lutego obchodzone według prawosławnej liturgii posługującej się kalendarzem juliańskim, a 15 lutego według obowiązującego kalendarza gregoriańskiego). W tym samym dniu obchodzony jest Światowy Dzień Młodzieży Prawosławnej, proklamowany w 1992 roku przez liderów Syndesmosu, największej na świecie federacji prawosławnych bractw i szkół teologicznych). Kościół Starokatolicki Mariawitów i Kościół Katolicki Mariawitów obchodzi 2 lutego pod nazwami Ofiarowanie Pańskie i Święto Matki Bożej Gromnicznej podobnie jak Kościół Polskokatolicki w RP. Uroczystość ta kończy okres Bożego Narodzenia. W kalendarzu Kościoła Chrześcijańsko-Katolickiego w Szwajcarii święto to nosi nazwę Ofiarowanie Jezusa w Świątyni.
Dziękuję za odpowiedzi
– Szczęść Boże.
Wysłuchał – Marek A. Kitliński (mak)
Foto – archiwum ks. T. Szady