Powołanie do dziedziczenia na mocy testamentu nie zawsze musi oznaczać konieczność wypełnienia woli spadkodawcy. Jeśli mamy bowiem wątpliwości co do ważności testamentu możemy go podważyć. Podważony skutecznie testament nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Traktujemy go tak, jak gdyby nigdy nie istniał.
Każdy z testamentów może zostać podważony – nie ma znaczenia, w jakiej formie została wyrażona ostatnia wola zmarłego. Zgodnie z kodeksem cywilnym w polskim prawie mamy:
- testamenty zwykłe czyli pisemny, notarialny, allograficzny
- testamenty szczególne czyli ustny, podróżny, wojskowy.
Możliwość podważenia testamentu dotyczy również testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego.
Podważenia testamentu może żądać każdy, kto wykaże, że ma w tym interes prawny. Nie musi to być spadkobierca ani członek najbliższej rodziny zmarłego.
Kodeks cywilny w art. 945 wprost określił okoliczności decydujące o możliwości podważenia testamentu. Zgodnie z tym przepisem testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści
- pod wpływem groźby.
Zobacz też: Prawo: Czy wojsko może zabrać nam samochód?
Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie 3 lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie 10 lat od otwarcia spadku czyli śmierci spadkodawcy.
Ponadto na nieważność testamentu można także powołać się, gdy został on sporządzony niezgodnie z obowiązującymi przepisami. Przykładowo testament własnoręczny musi posiadać datę, podpis spadkodawcy oraz zostać spisany odręcznie. Brak tych elementów powoduje jego nieważność z mocy samego prawa i wtedy nie trzeba podejmować prób jego podważenia.
Aby testament został uznany za nieważny podnieść zarzut nieważności testamentu w sprawie sądowej. Nie można tego zrobić przed notariuszem lub przed urzędem. Najczęściej testamenty kwestionowane są w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku czy w sprawie o zachowek lub dział spadku. Jednakże podważenie testamentu może być też skutecznym sposobem obrony w powództwie o wykonanie zapisu testamentowego.
Pamiętajmy jednak, że same twierdzenia, iż testament jest nieważny to za mało, aby przekonać sąd. Należy dysponować materiałem dowodowym, który potwierdzi nasz twierdzenia np. zeznaniami świadków, dokumentacją medyczną świadczącą o tym, że spadkodawca w chwili sporządzania swojej ostatniej woli nie był świadomy lub nie wiedział, co czyni.
Jeśli testament zostanie skutecznie podważony, sąd wyda orzeczenie, w którym stwierdzi, że nie ma on mocy prawnej i jest przez to bezskuteczny.
Dodatkowo, jeśli postępowanie co do podważenia testamentu wykaże, że został on sfałszowany, sprawca musi liczyć się z odpowiedzialnością karną. Sąd powiadamia bowiem o takim czynie odpowiednie organy ścigania i wszczynane jest postępowanie karne.
Informuję, że publikacja odzwierciedla opinię autora, NIW-CRSO nie jest odpowiedzialne za sposób wykorzystania zawartych w nich informacji.
radczyni prawna Małgorzata Dąbek
Stowarzyszenie Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
zadanie publiczne finansowane ze środków NIW-CRSO
