Niejeden przedsiębiorca oczekuje już wejścia w życie przepisów wprowadzających możliwość uiszczania niższych składek na ubezpieczenia społeczne (tzw. Mały ZUS Plus), wielu jednak boryka się z kontrolami ZUS związanymi z faktem uiszczenia składek od wyższej, niż minimalna podstawy.
Postępowania kontrolne ZUS stały się plagą. Wystarczy, że przedsiębiorca deklaruje wyższą podstawę, jest kobietą w ciąży albo, o zgrozo, wystąpi o wypłatę świadczenia w postaci zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego. W toku postępowania organ żąda przedłożenia szeregu dokumentów księgowych, deklaracji podatkowych oraz innych, a w konsekwencji, w wielu przypadkach organ i tak bierze pod rozwagę to czy przedsiębiorcę „stać” było na opłacenie wyższych składek, jakie miał dochody w miesiącach, w których składki były uiszczane.
Skutkiem przeprowadzonego postępowania, w większości przypadków jest decyzja, w której organ, albo:
kwestionuje fakt prowadzenia działalności gospodarczej, stwierdza, iż dana osoba niepodlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu (czyli temu które daje podstawę do wypłaty zasiłków),
podważa wysokość zadeklarowanej podstawy uiszczania składek i ustala niższą podstawę składek.
W pierwszym przypadku organ ustala, iż dana osoba w ogóle nie prowadziła działalności gospodarczej, co oznacza, iż w ocenie organu działalność została założona wyłącznie formalnie, po to, aby uzyskać świadczenia z ubezpieczeń społecznych. Stąd też niezwykle istotne jest, ażeby już na etapie planowania rozpoczęcia działalności gospodarczej skonsultować się z prawnikiem profesjonalnym w kwestii jej prowadzenia oraz dokumentowania działań gospodarczych.
W drugim przypadku ZUS ocenia sytuację finansową przedsiębiorcy, jako niewystarczającą do zapłacenia składek na faktycznie uiszczonym poziomie. Jest to oczywiście sytuacja paradoksalna, bowiem organ nie interesuje się tym czy przedsiębiorcę stać na zapłacenie minimalnej składki oraz skąd bierze na to pieniądze. W ocenie organu przysługuje mu prawo do weryfikacji wysokości uiszczanych składek na ubezpieczenia społeczne. ZUS powołuje się przy tym na zasadę solidaryzmu systemu ubezpieczeń oraz na zasadę równości ubezpieczonych oraz na wybrane orzecznictwo Sądu Najwyższego.
Wydanie takich decyzji rodzi dalsze konsekwencje. Jeżeli były już wypłacone jakieś zasiłki, ZUS, w odrębnych decyzjach żąda ich zwrotu, jako świadczenia nienależnego, ewentualnie również wydaje decyzje w przedmiocie zmiany wysokości podstaw wymiaru zasiłków oraz wysokości zasiłków. Może to być kilka różnych decyzji dotyczących różnych okresów czasu.
Każda taka decyzja jest zaskarżalna i przysługuje od niej odwołanie do Sądu Okręgowego albo w przypadku wysokości do Sądu Rejonowego w terminie miesiąca od daty doręczenia decyzji. Wiele osób prowadzących działalność gospodarczą w konfrontacji z ZUS wycofuje się, przyjmują postawę, że nie warto tracić czasu i nerwów na walkę. Taka jednak postawa może być dla nich dużo mniej korzystana bowiem, wówczas ZUS zawiadamia prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa oszustwa, stąd też problemy i stres potęgują się.
Wielu przedsiębiorców pyta czy ZUS ma rację? Odpowiedź na to pytanie zależy jednak od konkretnego przypadku, bowiem każda sytuacja jest inna. Natomiast warto przypomnieć, iż przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie wprowadzając, żadnych przesłanek, od których uzależniona jest możliwość zdeklarowania wyższej, niż minimalna dla danego przedsiębiorcy podstawa wymiaru składek. Jak przyjmuje Sąd Najwyższy oraz Trybunał Konstytucyjny brak podstaw do dokonywania konfrontacji rzeczywiście uzyskiwanego przychodu do deklarowanego. Jedynym natomiast ograniczeniem jest wysokość określona w art. 20 ust. 3 USUS: „Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób, które ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie, nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (…)”.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie