Prawidłowa relacja rodziców z dziećmi powinna opierać się na: miłości, wzajemnym szacunku i wsparciu. W przypadku małoletnich dzieci rodzice mają również prawa i obowiązki związane z: wychowaniem dziecka, opieką nad dzieckiem oraz jego majątkiem, które prawo rodzinne nazywa władzą rodzicielską.
Prawo rodzinne przewiduje:pełną władzę rodzicielską, ograniczenie władzy rodzicielskiej, zawieszenie władzy rodzicielskiej.
Pełna władza rodzicielska
Pełna władza rodzicielska to stan, w którym rodzic ma uprawnienie do podejmowania wszystkich czynności i decyzji związanych z dzieckiem, w sposób limitowany wyłącznie: poszanowaniem godności i praw dziecka, dobro dziecka i interesem społecznym. W przypadku dzieci starszych, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala w ważniejszych sprawach rodzice winni uwzględniać stanowisko dziecka. Pełna władza przysługuje zwykle dwojgu rodzicom wspólnie wychowującym dziecko, bez względu na to czy są małżeństwem. Pełną władzę rodzicielską uzyska również ojciec, który, nie będąc mężem matki, uznał dziecko (chodzi o uznanie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, gdy dochodzi do sądowego ustalenia ojcostwa sąd decyduje o władzy rodzicielskiej). W przypadku, gdy rodzice dziecka nie mieszkają razem ( w wyniku rozwodu, separacji, czy też nie są małżeństwem), zaś obydwoje posiadają pełną władzę rodzicielską sąd opiekuńczy może ustalić sposób wykonywania władzy rodzicielskiej. Przy czym, co do zasady sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom wówczas, gdy rodzice przedstawią pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. W braku porozumienia sąd, kierując się dobrem dziecka i jego prawem do wychowania przez obydwoje rodziców, może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, równocześnie drugiemu rodzicowi ogranicza władzę rodzicielską do określonych uprawnień i obowiązków wobec dziecka.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
Stan ograniczenia władzy rodzicielskiej jest orzekany przez Sąd opiekuńczy, gdy dobro małoletniego dziecka jest zagrożone. Formuła ograniczenia władzy rodzicielskiej zależy od konkretnego przypadku, zaś zarządzenie opiekuńcze może polegać na: zobowiązaniu rodziców albo dziecka do określonego postępowania,skierowaniu rodziców na odpowiednią terapię, udzieleniu wsparcia przez asystenta rodziny,nadzorze kuratora sądowego, umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo zarządzeniu umieszczenia małoletniego placówce leczniczej. W ramach ograniczenia władzy rodzicielskiej Sąd może również ustanowić kuratora do zarządu majątkiem dziecka.
Ograniczona władza rodzicielska poddawana jest kontroli i w zależności od sytuacji możliwa jest reaktywacja pełnej władzy rodzicielskiej, ewentualnie pozbawianie władzy rodzicielskiej.
Pozbawienia władzy rodzicielskiej
Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest najdalej idącą formą ingerencji w relacje między rodzicem, a dzieckiem. Wchodzi w grę w sytuacjach wyjątkowych:
- jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody,
- jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub
- w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka.
Podobnie, jak w przypadku ograniczenia władzy rodzicielskiej, również w sytuacji pozbawienia, gdy dojdzie do zmiany okoliczności Sąd opiekuńczy może przywrócić władzę rodzicielską.
Zawieszenie władzy rodzicielskiej
Władza rodzicielska może zostać zawieszona w przypadku przemijającej przeszkody w jej wykonywaniu (np. z powodu odbywania kary pozbywanie wolności, leczenia zamkniętego, śpiączki). Powstaje wówczas stan tożsamy z pozbawieniem władzy rodzicielskiej, rodzic ma odjęte wszystkie uprawienia i obowiązki związane z osobą i majątkiem dziecka, jednak gdy tylko przyczyna zawieszenia ustanie jest ono uchylane.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka, adwokat Olga Nowak-Dziwina
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie