Alimenty to środki utrzymania i wychowania dostarczane zgodnie z zasadami określonymi w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Obowiązek alimentacyjny, w pierwszej kolejności spoczywa na krewnych w linii prostej (dzieciach, rodzicach, dziadkach) oraz rodzeństwie, przy czym obowiązki zstępnych są przed wstępnymi, zaś wstępnych przed rodzeństwem. Oznacza to, że jeżeli alimentów żąda osoba, która ma dorosłe dzieci i rodziców w pierwszej kolejności winna wystąpić z pozwem przeciwko dzieciom.
Rodzice i alimenty
Rodzice mają obowiązek łożyć na utrzymanie swoich dzieci, do momentu w którym dziecko nie jest w stanie utrzymywać się samodzielnie. Nie ma zatem granicy wieku, chodzi o potencjał, zarobkowy jaki dziecko uzyskuje, ewentualnie majątek jaki posiada. W przypadku dzieci, które ukończyły 18 rok życia obowiązek utrzymywania istnieje, chyba, że będzie to dla rodziców nadmierny uszczerbek, albo gdy dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. W praktyce chodzi o dwie odmienne sytuacje, pierwsza dotyczy dorosłego dziecka, które może już samo zacząć się utrzymywać, ale tego nie czyni z sobie tylko znanych powodów (np. podejmuje kolejne studia, których nie kończy, prowadzi pasożytniczy tryb życia), druga sytuacja dotyczy rodziców (np. niskie dochody, stan zdrowia, konieczność utrzymywania pozostałych, małoletnich dzieci). Każdy z takich przypadków rozpatrywany jest indywidualnie i wymaga pogłębionej analizy.
Alimentacja w przypadku przysposobienia (adopcji) zależna jest od rodzaju adopcji. Gdy jest to przysposobienie pełne wówczas alimentacja jest taka jak miedzy rodzicami, a dziećmi biologicznymi. Inaczej jest w przypadku adopcji niepełnej. W sytuacji gdy jeden z małżonków adoptował dziecko drugiego małżonka nie wpływa to na obowiązki alimentacyjne.
Alimenty od byłego małżonka
Dotyczy to zarówno małżonków rozwiedzionych, osób, których małżeństwo zostało unieważnione, ale również małżonków pozostających w separacji (orzeczonej wyrokiem sądowym). Zasądzenia od drugiego małżonka środków utrzymania może żądać małżonek:
-
nie uznany za wyłącznie winnego rozwodu (wina obopólna, brak orzeczenia o winie) i pozostaje w niedostatku oraz
-
jeżeli drugi z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, zaś rozwód wiąże się z istotnym pogorszeniem sytuacji materialnej małżonka niewinnego.
W obydwu przypadkach musi być złożony stosowny wniosek przed sądem rozwodowym (sądem okręgowym, przed którym toczy się sprawa o rozwód), albo później przed sądem rejonowym (sądem rodzinnym). Alimentacja kończy się wraz z zawarciem nowego małżeństwa (przez małżonka uprawnionego do alimentów), zaś gdy obowiązany do płacenia jest eksmałżonek, który nie był wyłącznie winny obowiązek alimentacyjny wygasa po upływie 5 lat od wyroku rozwodowego (czas ten może zostać przedłużony o kolejne 5 lat). W przypadku wyłącznie winnego małżonka, jego obowiązek do łożenia na utrzymanie małżonka niewinnego może być dożywotni.
Mieć również należy na uwadze, że alimentacja byłych małżonków po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka uprawnionego do otrzymywania alimentów.
Alimenty od małżonka
W przypadku związku małżeńskiego, jeżeli jedna z osób nie wywiązuje się z obowiązku łożenia na utrzymanie rodziny, drugi ze współmałżonków może wytoczyć stosowne powództwo przypominające roszczenie o alimenty. Można również żądać nakazania przez sąd wypłaty wynagrodzenia za pracę, albo innych świadczeń do rąk drugiego małżonka.
Alimenty od innych osób (dziadków, rodzeństwa, macochy)
Alimentów można żądać w kolejności, która została wskazana wyżej, dopiero, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności (np. nie żyje), osoba ta nie jest w stanie sprostać swoim obowiązkom (np. jest niepełnosprawna i ma niski dochód) albo nie można uzyskać na czas potrzebnych uprawnionemu środków, można składać pozew przeciwko dalszym zobowiązanym.
W przypadku rodzeństwa, alimentów można dochodzić po rodzicach oraz dziadkach. Rodzeństwo może jednak uchylić się od alimentów, jeżeli ich płacenie połączone jest z nadmiernym uszczerbkiem dla płacącego, albo dla jego najbliższej rodziny.
Żądanie alimentów od ojczyma (macochy) możliwe jest, o ile jest to zgodne z zasadami współżycia społecznego. Równocześnie małżonek rodzica (ojczym, macocha) mogą dochodzić alimentów od pasierba, gdy przyczyniał się do wychowania i utrzymania dziecka, a żądanie odpowiada zasadom współżycia społecznego.
W każdym przypadku, który nie dotyczy alimentacji rodzica względem jego małoletnich dzieci (do ukończenia 18 roku życia) osoba pozwana o alimenty może wykazywać, iż żądanie takie sprzeczne jest z zasadami współżycia społecznego.
Zakres świadczeń alimentacyjnych i ich wysokość
Alimenty wypłacane są zwykle, co miesiąc w określonej przez sąd kwocie pieniężnej. Jednakże mogą być ustalone, jako określony procent dochodów zobowiązanego. Jeżeli obowiązek alimentacyjny dotyczy małoletnich dzieci albo osób niepełnosprawnych może w całości lub w części polegać na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego. W związku z tym obowiązek pozostałych obowiązanych polega na pokrywaniu w pieniądzu kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.
Wysokość alimentów zależy od dwóch grup okoliczności: od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego (przy czym nie chodzi tu tylko o wysokość dochodów, jakie obowiązany otrzymuje, ale jakie ma możliwości). Potrzeby w pozwie alimentacyjnym powinny być nazwane oraz „wycenione”. Na wysokość alimentów wpływ mają również: majątek dziecka i jego dochody, natomiast nie bierze się pod uwagę min. świadczeń z pomocy społecznej albo funduszu alimentacyjnego, „500+”, świadczeń rodzinnych.
Z pozwem o zapłatę alimentów należy wystąpić do sądu rodzinnego (sądu rejonowego) miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. Jeżeli alimentów dochodzi małoletnie dziecko, w jego imieniu pozew składa rodzic. W pozwie można zamieścić wniosek o zabezpieczenie powództwa na czas trwania procesu. Alimenty przedawniają się z upływem lat trzech.
Kobieta będąca w ciąży może dochodzić od ojca swojego nienarodzonego dziecka, nie będącego równocześnie jej mężem:
-
świadczenia na pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem,
-
kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu (jeżeli zachodzą ważne powody żądanie może dotyczyć czasu dłuższego niż trzy miesiące).
-
poniesienia w odpowiedniej części innych kosztów, wydatków poniesionych w związku z ciążą i porodem,
-
kosztów utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu.
Roszczeń majątkowych związanych z rodzicielstwem, od mężczyzny nie będącego mężem matki dziecka, można dochodzić tylko jednocześnie z dochodzeniem ustalenia ojcostwa, chyba że dziecko urodziło się nieżywe.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka, adwokat Olga Nowak-Dziwina
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie