Instalacje energetyczne np. rurociągi gazowe, słupy i przewody elektryczne, itp, przebiegające przez, a także pod i nad gruntami, są uciążliwością do właściciele nieruchomości. Problem dotyczy znaczącej grupy podmiotów, zarówno osób fizycznych, spółek, jaki i osób prowadzących indywidualną działalność gospodarczą.
Chodzi o realizowane, na cudzych gruntach, przed 31 stycznia 1989 roku inwestycje przesyłowe, co do których wydane były decyzje administracyjne o przebiegu linii przesyłowej i pozwolenia budowlane. Przedsiębiorstwa przesyłowe, chcąc uniknąć konieczności zapłaty na rzecz właścicieli nieruchomości odszkodowania za zajętą nieruchomość występują do sądu z wnioskiem o zasiedzenie służebności przesyłu. Sądy, natomiast, kierując się argumentacją zawartą w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 2012 roku w sprawie sygn. akt. II CSK 120/12 orzekają o zasiedzeniu służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstw przesyłowych. Takie rozstrzygnięcie oznacza w praktyce, iż przedsiębiorca przesyłowy uzyskuje uprawnienie do korzystania z nieruchomości w ograniczony, opisany przez Sąd sposób, jednakże nie musi za to płacić właścicielowi nieruchomości.Rozstrzygnięcia opierają się naprzyjęciu, iż ówczesne przedsiębiorstwa państwowe w dobrej wierze nabyły prawo do korzystania z nieruchomości, co pozwala na nabycie służebności już po 20 latach posiadania ( art. 172 § 1w zw. z art. 292 i art. 352 kc.).
Taka interpretacja przepisów budzi jednak istotne wątpliwości, zarówno w kontekście zgodności z Konstytucją RP, ale również art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 roku (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175). Stąd też art. 292 kc jest poddawany badaniu przez Trybunał Konstytucyjny, w aspekcie, w jakim daje przedsiębiorstwu przesyłowemu możliwość nabycia, przed dniem wejścia w życie przepisów art. 305 (1) – 305 (4) kc, w drodze zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, jeżeli nie wydano decyzji administracyjnej ograniczającej prawa właściciela gruntu. Trybunał Konstytucyjny prowadzi sprawę pod sygn. akt P 10/16. W wystąpieniu z dnia 23 lutego 2017 roku Marszałek Sejmu wniósł o stwierdzenie, iż art. 292 kc w wyżej opisanym ujęciu jest niezgodny z art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji RP. Podobne stanowisko zajął Rzecznik Praw Obywatelskich, wskazując, iż: „zasada zaufania do państwa i tworzonego przez nie prawa wymaga, by skutki nowej normy prawnej nie stanowiły całkowitego zaskoczenia dla właścicieli nieruchomości”.
Termin rozstrzygnięcia sprawy przez Trybunał Konstytucyjny nie jest jeszcze znany. Nie mniej jednak warto śledzić sytuację, bowiem orzeczenie o niekonstytucyjności art. 292 kc w badanym kontekście będzie stanowiło podstawę do wznowienia prawomocnie zakończonych spraw sądowych, przy czym w takiej sytuacji będzie istotny czas, z uwagi na ograniczenia terminu wprowadzone przez przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Wznowienie przez właściciela nieruchomości postępowania sądowego o zasiedzenie oraz zmianę postanowienia i oddalenie wniosku przedsiębiorstwa przesyłowego o zasiedzenie, umożliwi właścicielom nieruchomości na dochodzenie odszkodowań za korzystanie z ich nieruchomości ( wynagrodzenia za bezumowne korzystanie ) za okres do 10 lat wstecz.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie