Zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami kodeksu pracy śmierć pracodawcy będącego osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą w oparciu o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej („CEIDG”), skutkowała, co do zasady, wygaśnięciem umów o pracę. Wyjątek stanowiło przejęcia pracownika przez nowego pracodawcę, wówczas z chwilą śmierci przedsiębiorcy zatrudnienie nie ustawało, bowiem nowy pracodawca stawał się stroną stosunków pracy.
Poczynając od dnia 25 listopada 2018 roku umowy o pracę nie wygasają automatycznie, o ile został ustanowiony tzw. zarząd sukcesyjny. Ta nowa instytucja uregulowana ustawą z dnia 05 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej ma na celu zarówno zapewnienie ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa, pomimo śmierci właściciela, jak i ochronę praw osób trzecich, w szczególności pracowników.
Ustanowienie zarządu sukcesyjnego wymaga: powołania zarządcy w formie pisemnej pod rygorem nieważności, wyrażenie zgody na wykonywanie funkcji zarządcy również w formie pisemnej oraz wpisu do CEIDG. Zarząd sukcesyjny może trwać do 2 lat od dnia śmierci przedsiębiorcy, z ważnych przyczyn może zostać przedłużony przez sąd nawet do 5 lat. Zarząd sukcesyjny może zostać ustanowiony:
1) za życia przedsiębiorcy, który powołał zarządcę sukcesyjnego i dokonał stosownego wpisu do CEIDG, albo zastrzegł, że z chwilą jego śmierci wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym,
2) po śmierci przedsiębiorcy – z chwilą dokonania wpisu zarządcy sukcesyjnego do CEIDG powołanego przez:
a) małżonka przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, lub
b) spadkobiercę ustawowego przedsiębiorcy, który przyjął spadek
c) spadkobiercę testamentowego przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobiercę windykacyjnego, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.
W takiej sytuacji umowy o pracę obowiązują na dotychczasowych warunkach do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, chyba że przed tym dniem nastąpi przejęcie pracownika przez nowego pracodawcę na podstawie przepisów dotyczących przejścia zakładu pracy lub jego części ( art. 231 kodeksu pracy).
Jednakże umowy o pracę wygasają: z upływem 30 dni od dnia śmierci pracodawcy, jeżeli nie został ustanowiony zarząd sukcesyjny, albo jeżeli w tym czasie małżonek, spadkobierca ustawowy, albo testamentowy, nie uzgodni z pracownikiem, na mocy pisemnego porozumienia stron, że stosunek pracy będzie kontynuowany na dotychczasowych zasadach.
Umowy o pracę zawarte na czas określony rozwiązują się z upływem czasu, na który zostały zawarte, jeżeli termin rozwiązania przypada przed upływem 30 dni od dnia śmierci pracodawcy, chyba że strony uzgodnią wcześniejszy termin rozwiązania umów. Jeżeli termin rozwiązania umowy o pracę na czas określony przypada po upływie 30 dni od dnia śmierci pracodawcy umowa o pracę wygasa z dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, chyba że wcześniej rozwiąże się z upływem czasu, na który została zawarta, albo strony uzgodnią wcześniejszy termin rozwiązania umowy.
Okres od dnia śmierci pracodawcy do dnia wygaśnięcia umowy o pracę albo dokonania uzgodnienia w zakresie kontynowania stosunku pracy, albo rozwiązania umowy o pracę jest okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Jednakże, w tym czasie osoby zdolne do dokonywania czynności zachowawczych lub zarządca sukcesyjny mogą polecić pracownikowi wykonywanie pracy zgodnej z jego umową o pracę, określając okres wykonywania pracy przez pracownika i wymiar czasu pracy.
Na zarządcę sukcesyjnego został nałożony obowiązek zatrudnia pracownika, którego umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy, na poprzednich warunkach, jeżeli pracownik ten zgłosi zamiar podjęcia zatrudnienia w ciągu miesiąca od dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego, pod warunkiem zatrudniania w tej samej grupie zawodowej.
Dodać należy, iż pracownikowi, którego umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie