Od wielu miesięcy Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadzi wzmożone kontrole osób prowadzących pozarolnicza działalność gospodarczą dotyczące zasiłków z ubezpieczeń społecznych (zasiłków chorobowych, zasiłków macierzyńskich, zasiłków opiekuńczych). Organ rentowy często kwestionuje zarówno fakt prowadzenia działalności gospodarczej, jak i podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Podobne sytuacje dotyczą pracowników.
Tytułem uszeregowania informacji przypomnieć należy, iż przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (zwanej dalej USUS) przewidują dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą możliwość zadeklarowania różnych poziomów podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zasadą jest, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie może być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego ogłoszonego do końca poprzedniego roku kalendarzowego przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia (art. 18 ust. 8 USUS), w przypadku ubezpieczenia chorobowego opłacanego dobrowolnie nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (art. 20 ust. 3 USUS ).
Niektórzy przedsiębiorcy zgodnie z art. 18a USUS, mogą skorzystać ze stawki preferencyjnej na poziomie nie niższym niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Taka podstawa może być zastosowana w czasie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, ale nie mogą z niej skorzystać:
-
osoby które prowadzą działalność gospodarczą lub ją prowadziły w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej,
-
samozatrudnieni wykonujący w ramach działalności gospodarczej zadania na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywali w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Osoby wykonujące działalność gospodarczą na mniejszą skalę tj. takie, którychroczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, uzależniona jest od tego przychodu. ( art. 18c USUS). Najniższa podstawa wymiaru składek nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.
W toku kontroli ZUS ubezpieczony może zapoznawać się z materiałem dowodowym w aktach organu, robić bezpłatne fotokopie zgromadzonych dokumentów. Już na tym etapie warto rozważyć ustanowienie pełnomocnika, który ma doświadczenie w prowadzeniu podobnych spraw. Często, bowiem etap kontroli może rzutować na dalsze postępowanie przed sądem. Konsekwencje negatywnego wyniku kontroli dla osób prowadzących działalność gospodarczą mogą być daleko idące, łącznie z koniecznością zwrotu pobranych zasiłków.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych w takich sytuacjach wydaje decyzje, w których albo stwierdza niepodleganie przez danego przedsiębiorcę obowiązkowym i dobrowolnemu ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, albo zmienia podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Zdarza się, iż ZUS wszczyna postępowanie kontrolne dotyczące wysokości wymiaru składek, mimo, iż w sądzie ubezpieczeń, została prawomocnie, z wynikiem pozytywnym zakończona sprawa o podleganie ubezpieczeniom społecznym. W takiej sytuacji również konieczne jest zaskarżenie decyzji, bowiem gdy stanie się ostateczna, organ niezwłocznie wyda decyzję o zwrocie pobranych zasiłków.
Nierzadko prawdopodobieństwo negatywnej weryfikacji wzrasta, gdy podstawa składek sięga maksymalnych limitów podstawy wymiaru.
W takiej sytuacji niezwykle istotne jest skorzystanie z prawa do zaskarżenie decyzji, bo fakt wydania negatywnej decyzji, której uzasadnienie powołuje się na przepisy prawa oraz orzecznictwo sądowe, nie oznacza, iż w każdym przypadku ZUS ma racje. Praktyka prowadzonych przed sądem spraw ubezpieczonych dotyczących przedsiębiorców wskazuje, iż jest wręcz odwrotnie. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (właściwego Oddziału) do Sądu Ubezpieczeń Społecznych w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.
radca prawny Małgorzata Dąbek
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
