Grupowe zwolnienia, upadłość zakładu pracy – to czarny scenariusz znany wielu pracownikom. W szczególnie trudnej sytuacji stawia osoby, które tracą pracę na kilka lat przed emeryturą. Poduszką bezpieczeństwa jest dla nich świadczenie przedemerytalne. Korzysta z niego ponad 170 tysięcy Polaków.
Świadczenia przedemerytalne wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych. – Dostają je osoby, które mają bardzo długi staż ubezpieczeniowy, a przy tym brakuje im niewielu lat do emerytury oraz straciły pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy. Powód utraty pracy to najczęściej upadłość zakładu, zwolnienia grupowe lub likwidacja konkretnych stanowisk – wyjaśnia dyrektor Oddziału ZUS w Biłgoraju Zbigniew Wasąg. W takiej sytuacji wielu zwolnionych trafia do urzędu pracy. Jeśli nie znajdą zatrudnienia, a spełniają warunki dotyczące wieku i stażu pracy, to po półrocznym okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych mogą wystąpić do ZUS o świadczenie przedemerytalne.
Od kilku lat liczba pobierających świadczenia przedemerytalne jest stabilna, obecnie to prawie 172 tysiące osób w całym kraju. Dwie trzecie z tej grupy stanowią kobiety. Około 2,8 tys. osób otrzymuje takie świadczenia z biłgorajskiego oddziału ZUS. W pierwszym półroczu 2016 roku ponad 330 osób złożyło w oddziale wniosek o świadczenie przedemerytalne. W ostatnim okresie ponad 80 procent wniosków kończyło się przyznaniem świadczenia.
O zasadach przyznawania świadczeń przedemerytalnych można przeczytać na stronie www.zus.pl. Informacji udzielają też pracownicy sal obsługi klientów instytucji oraz Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS (pod numerem 22 560 16 00).
***
Na pytania o świadczenia przedemerytalne odpowiada Katarzyna Nadolska, ekspert z Oddziału ZUS w Lublinie.
Kto może się starać o świadczenie przedemerytalne w ZUS?
To świadczenie jest przede wszystkim dla osób, które były zatrudnione na umowę o pracę i nie ze swojej winy ją straciły. Fachowo mówimy, że „rozwiązały stosunek pracy lub stosunek służbowy z przyczyn dotyczących zakładu pracy”. Kolejna grupa uprawniona do świadczenia, to przedsiębiorcy, którzy prowadzili działalność przez co najmniej dwa lata aż do ogłoszenia upadłości przez sąd. Co ważne, za cały okres prowadzonej działalności muszą mieć opłacone składki na ubezpieczenia społeczne. O świadczenie mogą się starać także osoby, które pobierały rentę z tytułu niezdolności do pracy nieprzerwanie przez co najmniej pięć lat i ich prawo do renty ustało.
Oczywiście powód pozostawania bez pracy to jedno. Trzeba też spełnić szereg innych warunków, dotyczących wieku i stażu ubezpieczeniowego.
Utrata pracy „z przyczyn dotyczących pracodawcy”. Co to dokładnie oznacza?
Możemy tu mówić o „przyczynach dotyczących pracodawcy” w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia. Chodzi między innymi o likwidację zakładu pracy, jego upadłość, zwolnienia grupowe, likwidację konkretnych stanowisk pracy z powodów ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych albo technologicznych.
Wymieniłam tylko te przyczyny, które są najbardziej powszechne, a przecież jest jeszcze szereg innych, dotyczących pracodawcy, które również będą dawały podstawę do ubiegania się o świadczenie przedemerytalne, choćby jego niewypłacalność.
Skupmy się więc właśnie na tych, którzy stracili pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy. Od czego muszą zacząć, jeśli myślą o świadczeniu przedemerytalnym?
Przede wszystkim od uważnego przeczytania swojego świadectwa pracy. To w nim były pracodawca wskazuje podstawę prawną rozwiązania stosunku pracy i przyczynę zwolnienia. Przyczynę rozwiązania umowy pracodawca może też wskazać w osobnym zaświadczeniu. To bardzo ważne, bo od powodu utraty pracy zależy prawo do świadczenia.
Mamy już odpowiednie świadectwo. Co dalej?
Udajemy się do urzędu pracy i rejestrujemy jako osoba bezrobotna. Warto pamiętać, że szansę na świadczenie przedemerytalne mają osoby, które po zwolnieniu pobierały zasiłek dla bezrobotnych. Okres pobierania zasiłku musi wynosić co najmniej 180 dni. W tym czasie nie można bez powodu odmówić przyjęcia odpowiedniej oferty pracy. Po tym okresie urząd pracy wydaje zaświadczenie, w którym te fakty potwierdza. Następnie trzeba wypełnić wniosek o świadczenie przedemerytalne. Dostarczamy go do ZUS-u w ciągu 30 dni od wydania zaświadczenia przez urząd pracy. Do wniosku dołączamy dokumenty, które potwierdzają przebyty staż ubezpieczeniowy. Oczywiście dostarczamy tylko te dokumenty, których wcześniej nie składaliśmy w ZUS. Jeszcze jedna ważna sprawa – w dniu złożenia wniosku o świadczenie przedemerytalne nadal powinniśmy być zarejestrowani w urzędzie pracy jako osoby bezrobotne.
Jak długi musi być ten staż?
W każdym przypadku musi wynosić co najmniej 6 miesięcy u tego pracodawcy, który nas zwolnił. Dalsze warunki zależą od powodu rozwiązania umowy i wieku danej osoby.
Pierwsza grupa to zwolnieni z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy. Do dnia rozwiązania stosunku pracy kobieta musi mieć ukończone co najmniej 56 lat, a mężczyzna – 61 lat. Wymagany staż ubezpieczeniowy (a dokładniej okresy składkowe i nieskładkowe) to w tym przypadku co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Osoby młodsze (bez względu na wiek) muszą udowodnić odpowiednio dłuższy staż liczony do końca roku poprzedzającego zwolnienie: kobiety – 34 lata, mężczyźni – 39 lat.
W drugiej grupie, czyli zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, warunki wieku i stażu są trochę inne. Do dnia rozwiązania stosunku pracy kobieta powinna mieć ukończone 55 lat, a mężczyzna – 60 lat. Wtedy wymagany staż wynosi dla kobiety 30 lat, dla mężczyzny – 35 lat. Jeśli natomiast są młodsi (bez względu na wiek), to do dnia rozwiązania stosunku pracy muszą udowodnić dłuższy staż: 35 lat – kobieta, 40 lat – mężczyzna.
Jakiego przelewu z ZUS może się spodziewać osoba, która otrzymała świadczenie przedemerytalne?
ZUS wypłaca je w kwocie ryczałtowej ze środków Funduszu Pracy. Świadczenie wynosi obecnie 1029,86 zł brutto. Jego wartość jest waloryzowana, tak jak emerytury, od 1 marca każdego roku.
Czy do tego świadczenia można dorabiać?
Można. Trzeba jednak pamiętać o tzw. kwotach granicznych zarobków. Przekroczenie niższej z nich powoduje zmniejszenie świadczenia przedemerytalnego. Przekroczenie wyższej skutkuje zawieszeniem wypłaty. Niższa kwota graniczna wynosi obecnie 975 zł brutto miesięcznie, wyższa – 2729,90 zł brutto miesięcznie. Będą obowiązywać do końca lutego 2017 roku. Trzeba też pamiętać o rozliczaniu się z dodatkowych przychodów w ZUS-ie.
Jak długo przysługuje świadczenie przedemerytalne?
ZUS wypłaca je do momentu, gdy świadczeniobiorca ukończy powszechny wiek emerytalny albo otrzyma prawo do wcześniejszej emerytury lub renty. Prawo do świadczenia ustaje też, jeśli świadczeniobiorca stanie się właścicielem co najmniej 2 hektarów przeliczeniowych użytków rolnych.
Gdzie znaleźć szczegółowe informacje o świadczeniach?
Zapraszamy do odwiedzenia naszej strony internetowej www.zus.pl, najbliższej placówki ZUS albo do kontaktu z Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS pod numerem 22 560 16 00.
