W związku z przekazywanymi, jeszcze w 2011r., przez rolników naszego regionu informacjami o przypadkach unieważniania przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa decyzji o przyznaniu płatności bezpośrednich za 2009r. do gruntów rolnych, publikujemy interpelacje w tej sprawie kierowane do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi przez posła na Sejm RP Sławomira Zawiślaka.
Mając na uwadze kierowane przez rolników wnioski, poseł przedłożył na ręce Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi dwie interpelacje poselskie: w sprawie realizacji dopłat bezpośrednich dla rolników w latach 2009 i 2010 oraz ich wysokości na lata 2014-2020 (18.03.2011r.) oraz w sprawie nazbyt rygorystycznego podejścia ARiMR do oceny wypełniania obowiązków przez rolników ubiegających się o pomoc w postaci dopłat, a także spełniania warunków otrzymania pomocy w ramach PROW 2007-2013 (15.04.2011r.).
Ponadto w sierpniu 2011r. skierował także pisma interwencyjne do Dyrektora Oddziału Regionalnego ARiMR w Lublinie, a także do Kierowników Biur Powiatowych ARiMR, w których zadawał pytanie m.in. o przyczynę unieważniania decyzji.
W/w sprawa była stale w zainteresowaniu posła, dlatego też w czasie posiedzenia Sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi odbytego dn. 25 stycznia skierował do Prezesa ARiMR pytania dotyczące stwierdzenia nieważności decyzji i ustalania kwot nienależnych pobranych płatności za rok 2009 i 2010.
Jak wynika z odpowiedzi Zastępcy Prezesa ARiMR Pana Jarosława Wójtowicza „dla 30 934 rolników została stwierdzona nieważność decyzji […] (w województwie lubelskim ok. 4000 rolników) – za 2009r. […] dla 8 536 rolników została stwierdzona nieważność decyzji […] (w województwie lubelskim ok. 700 rolników).
***
Interpelacja nr 21645
do ministra rolnictwa i rozwoju wsi
w sprawie realizacji dopłat bezpośrednich dla rolników w latach 2009 i 2010 oraz ich wysokości na lata 2014-2020
Szanowny Panie Ministrze! Jednym z zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jest realizacja dotacji w ramach tzw. dopłat bezpośrednich, zgodnie z przewidzianymi w tym zakresie przepisami. Oczywiste jest, że cała procedura związana z obliczeniem i analizą wysokości przyznanych dopłat powinna podlegać kontroli służb administracji rządowej, aby nie dochodziło w tym zakresie do przypadków nadużyć czy wykroczeń.
W ostatnim czasie pojawiły się jednak niepokojące informacje o swego rodzaju nadgorliwości w tym względzie. Oto bowiem niektóre oddziały ARiMR przeprowadzają ponowną weryfikację wniosków obszarowych za lata 2009 i 2010, polegającą na porównaniu powierzchni działek pomiędzy wielkościami wynikającymi z ustaleń dokonanych przez jej pracowników a pomiarami PEG (pomiar satelitarny).
W przypadku kiedy zostanie stwierdzona jakakolwiek różnica, decyzja o przyznaniu dotacji zostaje uchylona. Natomiast jeżeli różnica ta wynosi minimum 10 arów, rolnik jest informowany o uchyleniu decyzji i wzywany do zwrotu pobranej dotacji. W przypadku użytków zielonych i łąk rozbieżność wielkości 1 ara obliguje rolnika do oddania dotacji. Rolnicy nie mogą zrozumieć także, dlaczego i na jakich konkretnie zasadach sumuje się powierzchnie działek, niejednokrotnie pozbawiając ich tym samym tzw. dopłaty podstawowej JPO, jak również tzw. dopłat uzupełniających UPO i ST.
Kolejne problemy, które niepokoją rolników, dotyczą zagrożeń wynikających z ustaleń przyszłej wspólnej polityki rolnej po 2014 r. Rolnicy oczekują dopłat bezpośrednich równych tym, które otrzymują rolnicy w tzw. starych krajach UE.
Przedmiotową sprawą zajęła się również sejmowa Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a jej członkowie skierowali do prezesa Rady Ministrów dezyderat w sprawie konieczności wzmocnienia wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej oraz uznania spraw rolniczych za jeden z priorytetów polskiej prezydencji w Unii Europejskiej. Zapisano w nim m.in., cyt.:
Wspólna polityka rolna leży nie tylko w interesie rolników, ale całego społeczeństwa, gdyż służy ona bezpieczeństwu żywnościowemu Europy, ochronie środowiska naturalnego oraz rozwojowi obszarów wiejskich.
Wskazano w nim także na konieczność doprowadzenia do równego i sprawiedliwego systemu dystrybucji i pomocy dla rolnictwa, bez dotychczasowej dyskryminacji niektórych państw, zwłaszcza nowych państw członkowskich, w tym Polski.
Mając na uwadze powyższe, uprzejmie proszę Pana Ministra o odpowiedź na następujące pytania:
1. Na podstawie jakich przepisów stosuje się tego rodzaju praktyki w zakresie kontroli przyznanych środków finansowych w ramach należnych rolnikom dopłat bezpośrednich? Dlaczego kary będące wynikiem kontroli stosuje się także w przypadkach, w których powstały błąd nie jest wynikiem złej woli rolnika? Proszę o wskazanie drogi odwoławczej w takich przypadkach. U ilu rolników wykryto tego rodzaju błędy? Jakie kwoty zostały zwrócone przez rolników do budżetu z tego tytułu?
2. Jakie konkretne działania prowadzi kierowany przez Pana Ministra resort w celu uzgodnienia równego i sprawiedliwego systemu dystrybucji i pomocy dla rolników tzw. starej i nowej UE, w tym przede wszystkim polskich, w perspektywie finansowej na lata 2014-2020?
Z poważaniem
Posłowie Sławomir Zawiślak i Jarosław Żaczek
Warszawa, dnia 17 marca 2011 r.
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi – z upoważnienia ministra –
na interpelację nr 21645
w sprawie realizacji dopłat bezpośrednich dla rolników w latach 2009 i 2010 oraz ich wysokości na lata 2014-2020
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację posłów Sławomira Zawiślaka i Jarosława Żaczka w sprawie realizacji dopłat bezpośrednich dla rolników w latach 2009 i 2010 oraz ich wysokości na lata 2014-2020, skierowaną do ministra rolnictwa i rozwoju wsi pismem znak: SPS-023-21645/11 z dnia 30 marca 2011 r., uprzejmie przekazuję Panu Marszałkowi odpowiedzi na zadane pytania.
Pytanie 1. Na podstawie jakich przepisów stosuje się tego rodzaju praktyki w zakresie kontroli przyznanych środków finansowych w ramach należnych rolnikom dopłat bezpośrednich? Dlaczego kary będące wynikiem kontroli stosuje się także w przypadkach, w których powstały błąd nie jest wynikiem złej woli rolnika? Prosimy o wskazanie drogi odwoławczej w takich przypadkach. U ilu rolników wykryto tego rodzaju błędy?
Na wstępie wskazać należy, iż w celu zapewnienia prawidłowej obsługi i przyznawania środków finansowych zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 73/2009 wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są do ustanowienia zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli (ZSZiK), w tym do prowadzenia systemu identyfikacji działek rolnych (ang. LPIS).
W systemie LPIS dla każdej działki referencyjnej (ewidencyjnej), zgodnie z art. 6 ust. 1 akapit drugi rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 z dnia 30 listopada 2009 r., określa się m.in. maksymalny kwalifikowalny obszar do jednolitej płatności obszarowej (tzw. powierzchnię ewidencyjno-gospodarczą – PEG). Maksymalny kwalifikowalny obszar stanowi powierzchnia gruntów rolnych spełniających kryteria określone w art. 124 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009, obejmująca m.in. grunty orne, trwałe użytki zielone, uprawy trwałe oraz ogródki przydomowe, a także elementy krajobrazu podlegające zachowaniu w obrębie działki rolnej obejmujące w szczególności drzewa będące pomnikami przyrody (objęte ochroną na podstawie przepisów o ochronie przyrody), oczka wodne o łącznej powierzchni mniejszej niż 100 m2 oraz rowy do 2 m szerokości.
Jednocześnie, zgodnie z art. 28 ust. 1 lit c rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 oraz art. 7 ust. 1a ustawy z dnia 27 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz. U. z 2008 r. Nr 170, poz. 1051, z późn. zm.), powierzchnia gruntów rolnych kwalifikowana do jednolitej płatności obszarowej nie może być większa niż maksymalny kwalifikowalny obszar wyznaczony dla każdej działki ewidencyjnej.
Rolnik, otrzymując wstępnie wypełniony formularz wniosku oraz załącznik graficzny, ma obowiązek w związku z art. 12 ust. 4 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 ˝dostosować˝ podane dane do stanu rzeczywistego oraz może zanegować dane referencyjne podane przez agencję, jeżeli są one niezgodne ze stanem rzeczywistym na gruncie. Rolnik ma zatem możliwość zanegowania wyznaczonego przez agencję maksymalnego kwalifikowalnego obszaru w ramach poszczególnych działek ewidencyjnych, jeżeli uzna, że nie znajduje on potwierdzenia w oparciu o aktualny stan faktyczny. W takim przypadku organ prowadzący postępowanie w sprawie przyznania płatności (kierownik biura powiatowego ARiMR) ma obowiązek przeprowadzić stosowne postępowanie celem wyjaśnienia rozbieżności w deklaracji powierzchni zgłaszanej przez rolnika do płatności a wartością maksymalnego kwalifikowalnego obszaru ustalonego w systemie identyfikacji działek rolnych. Jeżeli w trakcie prowadzonego postępowania wyjaśniającego organ uzna, że powierzchnia zgłaszana do płatności przez rolnika znajduje potwierdzenie w stanie faktycznym, to wówczas płatności przyznawane są do powierzchni deklarowanej przez rolnika, a dane zawarte w systemie identyfikacji działek rolnych są kierowane do aktualizacji (zgodnie z deklaracją rolnika). Natomiast jeżeli powierzchnia zadeklarowana przez rolnika nie znajdzie potwierdzenia w danych rzeczywistych, płatność jest przyznawana do powierzchni ustalonej w systemie LPIS (po wyjaśnieniach) i są ustalane ewentualne sankcje z tytułu przedeklarowania powierzchni.
Jak wynika z informacji przekazanych przez ARiMR, w roku 2009 i 2010 w przypadku, gdy rolnik ˝zanegował dane referencyjne˝ i zadeklarował do płatności powierzchnię większą niż maksymalny kwalifikowany obszar, powierzchnia kwalifikowana do płatności była ustalana poprzez dokonanie pomiarów (tzw. wizualizacja) na dostępnej w systemie LPIS ortofotomapie. W przypadku gdy w toku pomiaru powierzchnia zadeklarowana przez rolnika znalazła uzasadnienie w systemie LPIS, pracownik biura powiatowego zatwierdzał zadeklarowaną powierzchnię. Jednocześnie wyniki nanoszonych zmian powierzchni gruntów rolnych były kierowane automatycznie do wykonawcy zewnętrznego w celu ich potwierdzenia.
W przypadku gdy powierzchnia ustalona w toku pomiaru została potwierdzona przez firmę zewnętrzną, płatność była przyznawana do powierzchni deklarowanej przez rolnika, tzn. większej niż maksymalny kwalifikowany obszar (dotyczy to ok. 95% działek przekazanych do aktualizacji). Natomiast w przypadku gdy w toku aktualizacji bazy referencyjnej powierzchnia ustalona w trakcie kontroli administracyjnej, do której została przyznana płatność (większa od PEG), nie została potwierdzona, zachodzą przesłanki do stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie przyznania płatności bezpośrednich, a płatności odzyskiwane są na podstawie art. 80 RK nr 1122/2009.
Jednakże należy podkreślić, że zgodnie z art. 40 ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego ustalenia kwoty nienależnie pobranych płatności nie dokonuje się, jeżeli kwota płatności jest mniejsza niż równowartość 100 euro. A zatem w przypadku gdy nienależnie przyznana kwota jednolitej płatności obszarowej jest mniejsza niż równowartość 100 euro (ok. 422 zł za rok 2009 oraz ok. 398 zł za rok 2010), rolnik nie jest zobowiązany do jej zwrotu.
Mając na uwadze art. 40 ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, można stwierdzić, że liczba rolników objętych zwrotem w omawianym powyżej przypadku będzie znikoma.
Pytanie 2. Jakie konkretne działania prowadzi kierowany przez Pana Ministra resort w celu uzgodnienia równego i sprawiedliwego systemu dystrybucji i pomocy dla rolników tzw. starej i nowej UE, w tym przede wszystkim polskich, w perspektywie finansowej na lata 2014-2020?
Mając na uwadze toczącą się na forum unijnym debatę na temat przyszłości WPR, która odnosi się przede wszystkim do przyszłego kształtu systemu płatności bezpośrednich, należy zwrócić uwagę na aktywne uczestnictwo ministra rolnictwa i rozwoju wsi w tej debacie. Podstawą działania ministra rolnictwa i rozwoju wsi w tym zakresie jest stanowisko rządu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie przyszłości wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej po 2013 r., które zostało zatwierdzone przez Radę Ministrów w dniu 12 czerwca 2009 r., oraz stanowisko rządu Rzeczypospolitej Polskiej do komunikatu Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów ˝WPR do 2020 r.: sprostać wyzwaniom przyszłości związanym z żywnością, zasobami naturalnymi oraz aspektami terytorialnymi˝. Stanowiska te wyznaczają kierunek działań, jakie będą w tym zakresie podejmowane przez resort rolnictwa.
W wymienionych powyżej stanowiskach podkreśla się, że płatności bezpośrednie powinny pozostać jednym z ważniejszych instrumentów WPR po 2013 r., pomocnym w celu realizacji nowych celów i wyzwań Wspólnoty, odpowiedzialnym za wsparcie i stabilizację dochodów rolniczych, rekompensującym koszty związane z realizacją i dostarczaniem społeczeństwu dóbr publicznych, a także zapewniającym równe warunki konkurencji w ramach jednolitego rynku rolno-żywnościowego. Jednocześnie wskazywana jest konieczność zapewnienia odpowiednich środków przeznaczanych na płatności bezpośrednie w nowej perspektywie finansowej i konieczność utrzymania w pełni wspólnotowego finansowania pierwszego filaru WPR. Ponadto wskazuje się na konieczność odejścia od obecnych kryteriów powiązanych z historyczną produkcją i zastąpienie ich kryteriami obiektywnymi powiązanymi z aktualnymi celami WPR.
W tym kontekście potwierdzeniem aktywności ministra rolnictwa i rozwoju wsi w trwających na forum UE pracach nad przyszłością WPR są zapisy zawarte w konkluzjach prezydencji węgierskiej przyjętych na posiedzeniu Rady Ministrów Rolnictwa i Rybołówstwa UE w dniu 17 marca br. Konkluzje te podsumowują dyskusję na temat komunikatu KE do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów ˝WPR do 2020 r.: sprostać wyzwaniom przyszłości związanym z żywnością, zasobami naturalnymi oraz aspektami terytorialnymi˝. W treści konkluzji to właśnie na wniosek ministra rolnictwa i rozwoju wsi znalazł się zapis wskazujący, że bardziej sprawiedliwy podział wsparcia bezpośredniego pomiędzy państwa członkowskie powinien uwzględniać stopniowe odchodzenie od kryteriów historycznych w płatnościach bezpośrednich.
Ponadto należy podkreślić, że ww. stanowiska są promowane w trakcie dyskusji na różnych forach unijnych. Ponadto są prezentowane podczas licznych spotkań roboczych z przedstawicielami innych państw członkowskich UE, zarówno o charakterze dwustronnym, jak i wielostronnym, na szczeblu politycznym, jak i technicznym. Okazją do prezentacji polskich propozycji są także różne seminaria i konferencje naukowe.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę, iż jednym z głównych priorytetów ministra rolnictwa i rozwoju wsi na czas polskiej prezydencji jest przyszłość WPR po 2013 r., w tym reforma systemu płatności bezpośrednich dla rolników. W ramach realizacji priorytetu sektorowego na temat przyszłości płatności bezpośrednich minister rolnictwa i rozwoju wsi planuje przeprowadzenie dyskusji na temat przyszłości płatności bezpośrednich w trakcie organizowanej w czerwcu br. konferencji na temat priorytetu sektorowego: ˝Reforma systemu płatności bezpośrednich w ramach WPR po 2013 r.˝.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Andrzej Butra
Warszawa, dnia 21 kwietnia 2011 r.
Interpelacja nr 22250
do ministra rolnictwa i rozwoju wsi
w sprawie nazbyt rygorystycznego podejścia ARiMR do oceny wypełniania obowiązków przez rolników ubiegających się o pomoc w postaci dopłat, a także spełniania warunków otrzymania pomocy w ramach PROW 2007-2013
Szanowny Panie Ministrze! Od dłuższego czasu spotykam się ze skargami ze strony rolników, którzy zgłaszają uzasadnione pretensje w sprawie rygorystycznego podejścia urzędników Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie spełniania przez nich obowiązków wynikających z otrzymywania pomocy w postaci płatności. Niektóre z przykładów – takie jak choćby nieporozumienia wokół obligatoryjności budowy płyty obornikowej – przekazywałem Panu Ministrowi w poprzednich interpelacjach. W niniejszej natomiast chciałbym przedstawić sytuację rolników ubiegających się o płatności do krów. Jednym z warunków otrzymania tej płatności jest zakupienie kolczyków dla każdej sztuki bydła i założenie tych kolczyków na uszy krów.
U jednego z rolników z województwa lubelskiego kontrola z ARiMR wykazała, że choć posiadał on wszelką konieczną dokumentację dla sześciu krów, które objęte były płatnościami, a także zakupił dla tych krów kolczyki znamionowe, to jednak uchybił przepisom prawa, bowiem kolczyki te fizycznie nie znajdowały się na uszach krów. Rolnik przedstawia bardzo logiczną argumentację – jego zdaniem krowy wyrywają sobie te kolczyki i niszczą je. Tymczasem para kolczyków kosztuje kilkadziesiąt złotych. Z tego powodu kolczyki przetrzymywane były w osobnym miejscu i miały być założone dopiero przed sprzedażą. Niestety ARiMR nie przyjął tej argumentacji i ukarał rolnika odmową przyznania płatności do krów, a także sankcją w wysokości 1385,72 zł.
Nie ma wątpliwości, że rolnik uchybił przepisom prawa, które jednoznacznie wymagają zakolczykowania krów. Podobnie nie ma jednak wątpliwości, że rygoryzm i surowość urzędników ARiMR okazały się całkowicie niewspółmierne do przewinienia, które przecież nikomu nie wyrządziło najmniejszej szkody i z łatwością mogło zostać naprawione. Wystarczyło upomnienie i wezwanie rolnika do zaprzestania naruszania prawa, a nie sankcja, która de facto drastycznie zwiększa jego koszty. W warunkach potężnego kryzysu na polskiej wsi takie działania jawią się jako co najmniej absurdalne.
Innym przykładem jest rygorystyczne i pozbawione logiki podejście do oceny warunków przyznawania płatności w ramach ˝Ułatwiania startu młodym rolnikom˝. Jeden z mieszkańców Zamojszczyzny złożył wniosek o przyznanie takiej pomocy. Niestety spotkał się z odmową ARiMR z uwagi na to, że jego żona przed 10 laty (w okresie, kiedy jeszcze jej nie znał) przez ponad rok była ubezpieczona w KRUS. Niedoszły rolnik miał świadomość tego mankamentu, dlatego przed złożeniem wniosku zawarł z żoną umowę intercyzy. Wychodził ze słusznego założenia, że skoro rozwodnik może otrzymać pomoc w ramach tzw. młodego rolnika pomimo tego, że jego była żona kiedyś posiadała gospodarstwo rolne, to i on powinien otrzymać taką pomoc, bowiem na gruncie majątkowym jego sytuacja jest taka sama, jak owego rozwodnika – nie jest związany ze swą żoną małżeńską wspólnością majątkową. Niestety nic to nie dało, pomocy odmówił także prezes ARiMR, a sprawa znajduje się w WSA w Warszawie – absurd polega na tym, że gdyby niedoszły rolnik wziął fikcyjny rozwód ze swą żoną, to pomoc by otrzymał.
Podobnych przypadków niezwykle rygorystycznego podejścia urzędników ARiMR do rolników jest bardzo wiele. Dlatego, mając na uwadze powyższe, uprzejmie proszę Pana Ministra o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:
1. Czy ów rygoryzm wynika ze złej praktyki ARiMR i braku zrozumienia swojej zasadniczej funkcji, jaką jest niesienie pomocy polskiej wsi, czy też wynika ze zbyt rygorystycznie sformułowanych przepisów prawa, zawartych przede wszystkim w rozporządzeniach wydawanych przez Pana Ministra?
2. Czy nie uważa Pan Minister, że kara dla rolnika opisana w pierwszym przypadku przywołanym w treści niniejszej interpelacji jest zupełnie niewspółmierna do zaistniałego przewinienia?
3. Czy rozważa Pan Minister złagodzenie sankcji dla rolników i warunków ubiegania się o pomoc w związku z ogromną liczbą przypadków podobnych do tych, które opisane zostały w treści niniejszej interpelacji?
Z poważaniem
Poseł Sławomir Zawiślak
Warszawa, dnia 15 kwietnia 2011 r.
***
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi – z upoważnienia ministra –
na interpelację nr 22250
w sprawie nazbyt rygorystycznego podejścia ARiMR do oceny wypełniania obowiązków przez rolników ubiegających się o pomoc w postaci dopłat, a także spełniania warunków otrzymania pomocy w ramach PROW 2007-2013
Szanowny Panie Marszałku! W nawiązaniu do pisma, nr SPS-023-22250/11, uprzejmie przekazuję odpowiedź na interpelację pana posła Sławomira Zawiślaka w sprawie podejścia Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do oceny wypełniania obowiązków przez rolników ubiegających się o pomoc w postaci dopłat, a także spełniania warunków otrzymania pomocy w ramach PROW 2007-2013.
W nawiązaniu do pytania 1. dotyczącego podejścia pracowników ARiMR do rolników należy w pierwszej kolejności wyjaśnić, że zasady przyznawania płatności, zarówno w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, jak i systemu płatności bezpośrednich, w tym zasady naliczania sankcji i redukcji oraz oceny spełniania kryteriów kwalifikowalności, wynikają z konkretnych przepisów prawa i działania pracowników agencji w tym zakresie są im ściśle podporządkowane.
W odniesieniu do pierwszego opisanego przypadku dotyczącego konieczności założenia zwierzęciu kolczyków należy podkreślić, że obowiązek kolczykowania, w przypadku bydła, wynika z rozporządzenia (WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 lipca 2000 r. ustanawiającego system identyfikacji i rejestracji bydła i dotyczącego etykietowania wołowiny i produktów z wołowiny oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 820/97. Art. 10 tego rozporządzenia wyraźnie stwierdza, że kolczyki umieszcza się na uszach zwierzęcia.
Obowiązek ten dotyczy zatem rolników nie tylko w Polsce, ale we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. Identyfikacja i rejestracja zwierząt ma służyć ustalaniu ich miejsc pobytu oraz monitorowaniu ich przemieszczania. Jest to jeden z istotnych elementów polityki bezpieczeństwa żywności realizowanej w całej UE, dzięki któremu między innymi rynki innych państw członkowskich otwarte są dla produktów pochodzenia zwierzęcego z naszego kraju.
Ustalanie miejsc pobytu czy monitorowanie przemieszczeń możliwe jest dzięki prowadzonemu przez ARiMR systemowi identyfikacji i rejestracji zwierząt (IRZ). System ten składa się z takich elementów, jak: rejestry zwierząt gospodarskich oznakowanych, kolczyki (ewentualnie tatuaże), paszporty, księgi rejestracji czy dokumenty przewozowe. Każdy z tych elementów ma kluczowe znaczenie dla funkcjonalności całego systemu, dlatego przestrzeganie obowiązku nie tylko założenia kolczyków, ale i posiadania paszportów czy prowadzenia ksiąg rejestracji podlega ścisłej kontroli, a ich nieprzestrzeganie skutkuje nałożeniem sankcji.
W odniesieniu do płatności bezpośrednich obowiązek założenia zwierzęciu kolczyków można rozpatrywać w dwóch aspektach: jako jeden z elementów zasady wzajemnej zgodności w zakresie identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz jako element niezbędny do oceny, czy zadeklarowane zwierzęta spełniają warunki kwalifikowalności do płatności do krów.
W zakresie zasady wzajemnej zgodności obowiązek założenia zwierzęciu kolczyków dotyczy wszystkich rolników, którzy posiadają zwierzęta (bydło, owce, kozy, świnie) i występują z wnioskiem o przyznanie płatności bezpośrednich, płatności w ramach ONW, programu rolnośrodowiskowego czy zalesień. W przypadku nieprzestrzegania tego obowiązku (podobnie jak innych wymagań wzajemnej zgodności) płatności te są redukowane proporcjonalnie do naruszeń.
Wymiar sankcji za nieprzestrzeganie wymogów podstawowych jest uzależniony od wielu czynników. Podstawowe kryterium to ustalenie, czy niezgodność z przepisami wynika z zaniedbania rolnika (nieumyślność), czy z jego winy (celowość). Ponadto przy określaniu wymiaru sankcji brane są pod uwagę takie elementy, jak: powtarzalność, zasięg, dotkliwość i trwałość. W przypadku gdy stwierdzona niezgodność wynika z zaniedbania ze strony rolnika, obniżka ta co do zasady stanowi 3% całkowitej kwoty płatności. Jednakże na podstawie raportu z kontroli może zostać wydana decyzja o obniżeniu wielkości potrącenia do 1% lub zwiększeniu go do 5% całkowitej kwoty, lub, w określonych przypadkach, odstąpieniu od nałożenia jakichkolwiek obniżek. Natomiast w przypadku stwierdzenia winy rolnika obniżka co do zasady wynosi 20% całkowitej kwoty. Jednakże wymiar sankcji może ulec obniżeniu do wysokości nie mniejszej niż 15% lub, w określonych przypadkach, może zostać zwiększony nawet do 100% całkowitej kwoty.
Drugi aspekt obowiązku założenia zwierzęciu kolczyków związany jest z możliwością oceny spełniania warunków kwalifikowalności do płatności do krów.
Zasady ubiegania się o płatność do krów określone zostały w art. 7 ust. 2b ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz. U. z 2008 r. Nr 170, poz. 1051, z późn. zm.). Zgodnie z tym artykułem rolnikowi, który spełnia warunki do przyznania jednolitej płatności obszarowej i złożył wniosek o jej przyznanie, przysługuje wsparcie specjalne w formie płatności do samic gatunku bydło domowe, jeżeli w dniu 31 maja danego roku posiada nie więcej niż 10 krów mających co najmniej 36 miesięcy życia, znajdujących się w tym dniu w siedzibie stada położonej w jednym z województw objętych wsparciem (lubelskie, podkarpackie, małopolskie, śląskie i świętokrzyskie). Przyznanie płatności do krów uzależnione jest w każdym przypadku od sprawdzenia podczas kontroli administracyjnej, czy wszystkie zwierzęta zadeklarowane we wniosku o przyznanie tej płatności odpowiadają warunkom, o których mowa w art. 7 ust. 2b wymienionej ustawy. Kontrola taka jest możliwa dzięki numerom kolczyków, które podaje we wniosku rolnik i które identyfikują zwierzę w systemie IRZ. Podczas kontroli na miejscu zadaniem inspektora jest weryfikacja stanu faktycznego z informacją przedstawioną we wniosku, co jest możliwe jedynie w przypadku, gdy zwierzę ma założone kolczyki.
W przypadku płatności do krów założenie zwierzęciu kolczyków jest szczególnie istotne. Płatność ta została wdrożona w Polsce w roku 2010 na podstawie art. 68 rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009. Artykuł ten zezwala państwom członkowskim na skierowanie części środków przeznaczonych na realizację płatności bezpośrednich na działania lub sektory szczególnie istotne w danym państwie i wymagające dodatkowego wsparcia. Konstruując mechanizm nowej płatności, konieczne było precyzyjne określenie warunków jej przyznawania, zgodnie z obranym celem. Cel ten dla płatności do krów to utrzymanie produkcji mleczarskiej oraz produkcji wołowiny i cielęciny w małych gospodarstwach położonych na obszarach wrażliwych gospodarczo oraz środowiskowo. Ze względu na tak ścisłe ukierunkowanie tego działania, a także fakt, że jest to płatność związana z produkcją (z aktualną liczbą zwierząt w gospodarstwie), jednym z kluczowych elementów realizacji płatności jest kontrola spełniania warunków kwalifikowalności. Złagodzenie kontroli lub samych warunków podważyłoby racjonalność funkcjonowania tego wsparcia.
W przypadku stwierdzenia braku kolczyków (a zatem braku możliwości zweryfikowania, czy posiadane przez rolnika zwierzęta kwalifikują się do wsparcia) zastosowanie znajdują przepisy rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009, które określają wielkość obniżki płatności i wykluczenia w przypadkach przedeklarowania liczby posiadanych zwierząt (w odniesieniu do bydła stanowi o tym art. 65 tego rozporządzenia). W zależności od wielkości różnicy między liczbą zwierząt zadeklarowanych a liczbą zwierząt stwierdzonych podczas kontroli sankcja za przedeklarowanie jest różna. W przypadkach najcięższych, gdy przedeklarowanie wynosi ponad 50% (nieumyślne działanie rolnika) lub 20% (umyślne działanie rolnika), odmawia się przyznania płatności, a dodatkowo wyklucza się rolnika z otrzymywania pomocy do wysokości równej kwocie obliczonej jako iloczyn różnicy między liczbą zwierząt zadeklarowanych a liczbą zwierząt stwierdzonych oraz stawki płatności. Stawka ta w kampanii 2010 r. wynosiła 346,43 zł/szt. Tak obliczona kwota potrącana jest z sumy wszystkich płatności przyznawanych rolnikowi w trzech kolejnych latach. W przypadku gdy żadne z zadeklarowanych zwierząt nie posiada kolczyków, przedeklarowanie wynosi 100%.
Przekazując powyższe informacje na temat obowiązku zakładania zwierzętom kolczyków i wielkości sankcji wynikających z jego naruszenia, pragnę jednocześnie poinformować Pana Marszałka, że z uwagi na zbyt ogólny opis stanu faktycznego nie jest możliwe szczegółowe odniesienie się do konkretnego przypadku rolnika przywołanego w interpelacji pana posła Sławomira Zawiślaka. Wszystkie sprawy o przyznanie płatności bezpośrednich są bowiem rozpatrywane indywidualnie w ramach postępowania administracyjnego, co wymaga analizy całego materiału dowodowego zgromadzonego w danej sprawie.
W odniesieniu do drugiego opisanego przypadku należy wyjaśnić, że zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 17 października 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania ˝Ułatwianie startu młodym rolnikom˝ objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. Nr 200, poz. 1443, z późn. zm.), pomoc finansowa przyznawana jest osobie fizycznej, jeśli do dnia złożenia przez nią wniosku o przyznanie pomocy ani ona, ani jej małżonek nie prowadzili działalności rolniczej.
Od powyższej zasady, określonej w § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, istnieją wyjątki. Po pierwsze, dopuszcza się przyznanie pomocy rolnikowi, który podjął prowadzenie działalności rolniczej, lecz nie wcześniej niż 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy. Po drugie, w przypadku gdy małżonek wnioskodawcy prowadził lub prowadzi działalność rolniczą, pomoc może zostać przyznana wnioskodawcy, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
1) małżonkowi wnioskodawcy, zarówno w trakcie trwania małżeństwa, jak i przed jego zawarciem, nie przyznano premii dla młodych rolników;
2) wcześniej niż w okresie 12 miesięcy przed dniem wystąpienia przez wnioskodawcę o pomoc finansową, zarówno w trakcie trwania małżeństwa, jak i przed jego zawarciem, w odniesieniu do małżonka nie zaistniała żadna przesłanka prowadzenia działalności rolniczej wymieniona w § 2 ust. 2 ww. rozporządzenia;
3) gospodarstwo małżonka (jeśli takowe posiada) wejdzie w skład małżeńskiej wspólności majątkowej lub odrębnego majątku beneficjenta.
W § 2 ust. 2 ww. rozporządzenia zdefiniowane zostały przypadki, które stanowią przejaw podjęcia przez daną osobę działalności rolniczej. Za przesłanki prowadzenia takiej działalności uznaje się m.in. bycie właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych co najmniej 1 ha, prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, ubezpieczenie w KRUS jako rolnik lub małżonek rolnika, wejście w posiadanie zwierzęcia gospodarskiego, otrzymanie kredytu preferencyjnego z dopłatą ARiMR do oprocentowania (z wyłączeniem kredytu udzielanego na utworzenie nowego gospodarstwa rolnego), wystąpienie o dopłaty bezpośrednie lub o wsparcie dla rolników w ramach SAPARD, Sektorowego Programu Operacyjnego ˝Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006˝ lub PROW 2007-2013.
W omawianym przypadku okolicznością wykluczającą możliwość przyznania rolnikowi pomocy w ramach działania: Ułatwianie startu młodym rolnikom, było podleganie przez jego małżonkę ubezpieczeniu w KRUS w okresie wcześniejszym niż 12 miesięcy przed dniem wystąpienia przez rolnika o wsparcie. W świetle przepisów ww. rozporządzenia bez znaczenia jest zarówno to, że okoliczność ta miała miejsce przed zawarciem związku małżeńskiego, jak i fakt ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami.
Zasady przyznawania pomocy w ramach przedmiotowego działania skonstruowane zostały w sposób, który ma na celu skutecznie zapobiegać tworzeniu przez młodych rolników tzw. sztucznych warunków, o których mowa w art. 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 1975/2006 ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w odniesieniu do wprowadzenia procedur kontroli oraz do zasady wzajemnej zgodności w zakresie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich (obecnie art. 4 ust. 8 rozporządzenia Komisji (WE) nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r.). Takim działaniem jest na przykład zawieranie ˝sztucznych˝ umów rozdzielności majątkowej, w przypadku gdy jeden z małżonków prowadził działalność rolniczą. Zasady te wynikają m.in. z doświadczeń z wdrażania analogicznego działania w poprzednim okresie programowania, tj. w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego ˝Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006˝.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Tadeusz Nalewajk
Warszawa, dnia 18 maja 2011 r.
Źródło:
Biuro Poselskie posła na Sejm RP
Sławomira Zawiślaka