Artykuł prezentuje dzieje prawosławia na terenie Werbkowic i najbliższej okolicy. Daje zarys zorganizowanego życia religijnego miejscowej ludności obrządku wschodniego. Opierając się na polskiej, rosyjskiej i ukraińskiej literaturze przedmiotu oraz źródłach archiwalnych autor kreśli historię struktur cerkiewnych oraz bazy materialnej.
W tekście pojawiają się kluczowe dla dziejów regionu i tutejszego prawosławia wydarzenia: unia brzeska (1596), likwidacja unickiej diecezji chełmskiej (1875), ukaz tolerancyjny (1905), bieżeństwo (1915), przejęcie świątyni i majątku przez katolików (1919), powrót prawosławia (1940-1944).
Artykuł sygnalizuje napięcia na tle wyznaniowym i narodowym. Mariusz Sawa przypomina także postać św. Lwa Korobczuka, który w latach II wojny światowej w werbkowickiej cerkwi pełnił funkcję psalmisty. Przytacza także ciekawą relację odnoszącą się do tego mało dotąd znanego okresu autorstwa Muzy Szandruk, córki ówczesnego proboszcza ks. Aleksego Baranowa. Zwraca także uwagę na pozostałości prawosławia np. w postaci krzyży i cmentarzy.
Zapowedź artykułu:
Prawosławie w Werbkowicach
Mariusz Radosław Sawa
Werbkowice leżą na Hrubieszowszczyźnie. Tutejsza parafia prawosławna wchodziła w latach 1875-1905 w skład diecezji chełmsko-warszawskiej, od 1905 roku do pierwszej wojny światowej chełmsko-lubelskiej, od 1940 do 1944 roku chełmsko-podlaskiej. Prawosławie nie rodziło się wraz z powołaniem struktur cerkiewnych i nie ginęło po ich likwidacji. Dla miejscowej ludności ruskiej, jak wskazują chociażby badania historyka Andrzeja Gila, prawosławie było tutaj pierwotne. Werbkowice zostały co prawda wymienione w 1394 roku w źródłach pisanych jako część odległej jak na owe czasy rzymskokatolickiej parafii w Grabowcu, ale rozmieszczenie świątyń w XIII-XVI wieku w pobliżu wsi pokazuje, że otaczały ją cerkwie. Dookoła Werbkowic funkcjonowała dość gęsta sieć parafii prawosławnych: Peresołowice, Zaborce, Podhorce, Mołodiatycze, Nieledew, Czerniczyn, Terebiń, Malice, Hostynne, Sahryń. Poza Grabowcem najbliższy kościół rzymskokatolicki był w Hrubieszowie.
(ciąg dalszy dostępny w wersji drukowanej lub w E-wydaniu Przeglądu Prawosławnego)
http://www.przegladprawoslawny.pl/articles.php?id_n=3240&id=2
„Przegląd Prawosławny” można kupić u ks. Jana Kota przy hrubieszowskiej cerkwi, zazwyczaj po 10. dniu miesiąca.
