W 74. rocznicę utworzenia 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej i rozpoczęcia akcji „Burza” przedstawiciele Środowiska Żołnierzy 27 WDP AK w Hrubieszowie i Straży Granicznej złożyli kwiaty i zapalili znicze na Pomniku upamiętniającym żołnierzy 27 WDP AK na Cmentarzu Wojennym w Hrubieszowie.
4 stycznia 1944 r. w rejonie Rokitna koło Sarn wojska sowieckie przekraczają granicę polsko – sowiecką z 1939 r. W przewidywaniu zmian na froncie niemiecko – sowieckim Rząd RP w Londynie przygotowuje zręby planu i „akcji Burza”, czyli wzmożonej działalności sabotażowo – dywersyjnej na zapleczu frontu. W Generalnym Gubernatorstwie akcja ma mieć charakter powstania powszechnego, poprzedzającego wkroczenie armii sowieckiej.
Na Kresach Wschodnich w ramach „akcji Burza” żołnierze mają za zadanie nękać wroga i zarazem osłaniać ludność cywilną. Opanowanie terenu przez polskie władze wojskowe i cywilne ma umożliwić im wystąpienie w roli suwerennego gospodarza wobec wojsk sowieckich wkraczających na polskie ziemie.
Dowódca Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski „Bor” rozkazem z 20.11.1943 r. nakazuje mobilizację wszystkich zgrupowań i sił konspiracyjnych na Kresach RP.
Do akcji „Burza” jako pierwszy przystąpił Okręg Wołyń AK.
Komendant Okręgu Wołyńskiego AK płk Kazimierz Damian Bąbiński „Luboń” zarządza na dzień 15.12.1943 r. koncentrację 9 oddziałów partyzanckich, a na 15.01.1944 r. mobilizację członków wszystkich placówek konspiracyjnych i samoobronnych na Wołyniu, w rejonie pomiędzy Kowlem a Włodzimierzem Wołyńskim. Za podstawę organizacyjną przyjmuje wzór przedwojennej kowelskiej 27 Dywizji Piechoty. 28.01.1944 r., podczas narady sztabu z inspektorami terenowymi AK w Suszybabie, dywizja przyjmuje nazwę 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej oraz przedwojenną numerację pułków.
Powstają 2 zgrupowania „Gromada” – zgrupowanie kowelskie oraz „Osnowa” -zgrupowanie włodzimierskie. Zmobilizowane oddziały są narażone na ataki zarówno ze strony wojsk niemieckich, jak i oddziały UPA.
Pierwszym dowódcą 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej od 16.01. 1944 r. został jej twórca płk Kazimierz Damian Bąbiński ps. „Luboń”.
Zmobilizowano ponad 6500 żołnierzy (kadra oficerska, podoficerska oraz szeregowcy). Do rejonów koncentracji z różnych powodów nie dotarło około 2500-3500 konspiratorów AK i żołnierzy z oddziałów partyzanckich.
Dowództwo Dywizji (Kryptonim „POŻOGA”)
Płk Kazimierz Damian Bąbiński „Luboń” – twórca i I-szy dowódca, od 16.01.1944 r. do 10.02.1944 r., przeniesiony do Warszawy do III Oddziału Sztabu Głównego AK.
Płk dypl. Jan Wojciech Kiwerski „Oliwa” – od 11.02. 1944 r. do 18.04.1944 r.(poległ w Lasach Mosurskich nad Turią).
Mjr Jan Szatowski „Kowal” – od 19.04.1944 r. do 03.05.1944 r. (p.o. d-cy dywizji).
Mjr Tadeusz Sztumberk – Rychter „Żegota” – od 4.05.1944 r. do 15.07.1944 r.(p.o. d-cy dywizji).
Płk Jan Kotwicz „Twardy” – od 16.07.1944 r. do 26.07.1944 r., do zdradzieckiego rozbrojenia dywizji przez Sowietów.
Szlak bojowy: ponad 600 km – od Wołynia przez Polesie na Lubelszczyznę, ponad 60 walk i potyczek z Niemcami i UPA, 3 okrążenia, 2 przeprawy przez duże rzeki: Prypeć i Bug. Współdziałanie z partyzantką sowiecką przeciw wojskom niemieckim, łączność z dowództwem regularnej armii sowieckiej i taktyczne współdziałanie w walce.
Rozbrojenie:
25 lipca 1944 r. 27 WDP AK zostaje podstępnie otoczona i rozbrojona przez Sowietów pod Skrobowem koło Lubartowa. 26 lipca 1944 r. ostatni dowódca dywizji płk Jan Kotwicz „Twardy” wydaje rozkaz o rozwiązaniu dywizji. Pozostałe oddziały z tzw. Batalionu Zbiorczego zostają rozbrojone przez Sowietów w Szczebrzeszynie 30 lipca 1944 roku.
Straty dywizji:
Poległych: 626 – 10% stanu wyjściowego, rannych: 400 – 7%, rozproszonych, zaginionych: około 1320, wziętych do niewoli: 195. Łącznie około 42% stanu początkowego dywizji wyłączonych z walki.
***
W 74. rocznicę utworzenia 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej i rozpoczęcia akcji „Burza” przedstawiciele Środowiska Żołnierzy 27 WDP AK w Hrubieszowie i ppłk Dariusz Łopocki – Komendant Placówki Straży Granicznej w Hrubieszowie złożyli kwiaty i zapalili znicze na Pomniku upamiętniającym żołnierzy 27 WDP AK na Cmentarzu Wojennym w Hrubieszowie. Odmówili też modlitwę za poległych i zmarłych żołnierzy 27 WDP AK.
Cześć i Chwała Bohaterom!
Oprac. WM na podstawie oprac. Anny Lewak, Prezesa Okręgu Wołyńskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej
Zdjęcia: AM
