W Hrubieszowie 25 IX 2008 r. (czwartek) odbędzie się konferencja naukowa poświęcona Jubileuszowi 100 – lecia Urodzin Prof. Stefana du Chateau (architekt, urbanista, projektant struktur przestrzennych), związanego z naszym miastem.
Sesję organizuje Fundacja Kultury i Przyjaźni Polsko – Francuskiej im. Stefana du Chateau oraz burmistrz Hrubieszowa. Uczestnikami będą naukowcy z Politechniki Krakowskiej, Lubelskiej i Gdańskiej, z którymi profesor współpracował. Będzie też dziennikarz wydawnictwa naukowego z Paryża, który przedstawi pomysł umieszczenia tablicy pamiątkowej, poświęconej profesorowi w budynku, gdzie mieściła się jego pracownia.
***
O profesorze
ze strony – www.osobliwosci.eduseek.interklasa.pl
Stefan Piotr Du Chateau urodził się w Solwyczegodzku na Syberii 30 sierpnia 1908 roku, tam, gdzie w 1905 roku zesłano za działalność rewolucyjną jego ojca, Piotra. Pradziad Stefana Du Chateau, Piotr był kapitanem armii napoleońskiej, która po klęsce w Rosji cofała się na Zachód. W 1812 roku, ranny znalazł schronienie w jednym z polskich dworów. Po ślubie z Polką – Antoniną Pawłowską zamieszkał w Warszawie.
Osiadły w 1850 roku w Hrubieszowie Aleksander Du Chateau jest jednym z jego synów. Drugi, Wiktor – dziad Stefana zamieszkał w chełmskiem. To syn Wiktora w 1905 roku został aresztowany i zesłany do Solwyczegodzka.W dwa miesiące po narodzinach, Stefan Piotr Du Chateau, dzięki amnestii wyjechał z rodzicami do Polski. Osiedlili się na stałe we Władzinie koło Hrubieszowa. Ojciec jego objął zarząd trzech folwarków księcia Stefana Lubomirskiego.
Tu też dorastał młody Stefan, od dziecka przejawiając zdolności do majsterkowania i zainteresowania różnymi narzędziami. Fascynowała go istota narzędzia, przy pomocy którego myśl ludzka przetwarza materię i przekształca istniejące środowisko. Zaowocowało to w następstwie znakomitą kolekcją narzędzi rolniczych i rzemieślniczych minionej epoki.Nauki pobierał w gimnazjum w Hrubieszowie i Lublinie, gdzie rozwijał swoje zainteresowanie modelarskie w Kole Lotniczym.
W roku 1928 w towarzystwie profesora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, dominikanina, udaje się do Francji by poznać swych dalekich krewnych. Towarzysz podróży staje się jego przewodnikiem po francuskich katedrach. Ich architektura wywarła na młodym Stefanie Du Chateau tak wielkie wrażenie, że wówczas właśnie zdecydował się na studia architektury, a nie jak wcześniej planowano, chirurgii.W roku 1930 rozpoczyna studia na Wydziale Architektonicznym Politechniki Lwowskiej.
Stefan Du Chateau nie zdążył uzyskać dyplomu przed wybuchem wojny. Jednak już wówczas rozpoczął czynną pracę zawodową. Odbywające się we Lwowie Targi Wschodnie dawały taką okazję i były dobrą praktyką dla studenta architektury. Stefan Du Chateau pracował też społecznie jako prezes Związku Słuchaczy Architektury Politechniki Lwowskiej. Był w stałym kontakcie ze Związkiem Studentów Architektury Politechniki Warszawskiej biorąc, jako juror, udział we wspólnych konkursach architektonicznych. Opracował szereg projektów zabudowy wsi dla trzech wschodnich województw w oparciu o Ziemskie Towarzystwo Parcelacyjne oraz Towarzystwo Reformy Agrarnej we Lwowie.
Stefan Du Chateau zmobilizowany został w dniu 23 sierpnia 1939 roku i jako podporucznik odbył Kampanię Wrześniową na trasie Lwów – Przemyśl – Lwów. Po inwazji sowieckiej zdecydował się przejść na Węgry, a dalej do Francji przez Jugosławię i Włochy, gdzie dotarł 18 grudnia 1939 roku. Tu w randze pułkownika przydzielony został jako dowódca plutonu do 5 pułku II Dywizji Armii Polskiej w Partenay. W tragicznych dniach klęski i kapitulacji Francji powierzono mu trudne zadanie osłaniania wycofującego się przez Wogezy do Szwajcarii wojska polskiego, z pomocą 180 żołnierzy i ciężkiego sprzętu. Zadanie oceniane było na straceńcze, tak więc nikogo nie zdziwiła wiadomość, jak sądzono, o śmierci dowódcy. Przyznano mu pośmiertnie Krzyż Walecznych, a w Warszawie, dokąd dotarła wieść o rzekomej śmierci, odprawiono w jego intencji nabożeństwo żałobne.
Tymczasem 1 lipca 1940 roku Stefan Du Chateau dostał się do niewoli niemieckiej, w rezultacie czego cały okres wojny aż do marca 1945 roku spędził w Hoyeswerda, gdzie znajdował się francuski obóz jeniecki. Tam też zaistniała możliwość kształcenia zawodowego. Stefan Du Chateau wykorzystał to, współpracując z założonym w obozie Atelier UNSBA w zakresie programu Ecole des Beaux Arts oraz Institute d’Urbanisme.
Po zakończeniu wojny kontynuował specjalizację w zakresie urbanistyki w Instytucie Urbanistyki Uniwersytetu Paryskiego w roku 1946, otrzymując po konkursie tytuł compositeur des plans d’urbanisme. Aby udokumentować swoje kwalifikacje architektoniczne uzyskał również w roku 1947 dyplom w Polskiej Szkole Architektury przy PUC w Londynie.
Jednak we Francji tytuł zawodowego architekta jest chroniony prawnie i uzyskany w Londynie dyplom nie został uznany. Stefan Du Chateau napotkał z tego powodu poważne trudności w rozpoczęciu samodzielnej działalności architektonicznej. W roku 1967 pod presją studentów, a także w wyniku jego sukcesów zawodowych i pedagogicznych (42 prace dyplomowe wykonane w jego pracowni) Ordre des Architectes zaprosiło go do wpisania się na listę swych członków, aby ostatecznie uregulować zaistniałą sytuację.
W latach 1945-49 Stefan Du Chateau opracowywał projekt rekonstrukcji miasta Caen. W tym też czasie, pomagając koledze w projektach rusztowań rurowych, dostrzegł konstrukcyjne zalety rury. Eksperymenty wytrzymałościowe wykazały, że przenoszą one 10-krotnie większe obciążenie niż pręty. Zastosował je z powodzeniem w budynkach fabryki. Było to wówczas zupełną nowością we Francji, gdzie rura była przedmiotem zainteresowania głównie instalatorów. Dla architektów jednak konstrukcja z rur była wspaniałym odkryciem, dawała większą oszczędność materiałów, miała większe walory estetyczne i wspomniane już wytrzymałościowe, a gotowe fragmenty systemów były łatwe w transporcie.
Koncentrując się na nowych możliwościach konstrukcyjnych Stefan Du Chateau został od roku 1949 współzałożycielem, a zarazem dyrektorem technicznym przedsiębiorstwa konstrukcji rurowych “Tubétal”, w którym rozwijał swoje specjalistyczne zainteresowania.
Rok 1953 był otwarciem nowego, w pełni samodzielnego okresu w pracy mistrza, w ramach założonej w Paryżu własnej pracowni architektonicznej, która zatrudniała polskich inżynierów i architektów. Wielu z nich tam zdobywało zawodowe szlify. W tymże roku uzyskał on także obywatelstwo francuskie.
W roku 1956 poślubił architektkę, Krystynę Annę Szeronos pracującą nad projektem odbudowy Opery i Teatru Wielkiego w Warszawie. Zamieszkali w Saint Cloud pod Paryżem, gdzie we wspaniałej atmosferze, wśród kolekcji obrazów, zabytkowej broni i bogatego księgozbioru, znalazł się gościnny kąt dla przybywających z Polski. Dom państwa Du Chateau słynny był jako “otwarty” dla przybyszów z Polski, zawsze życzliwy i gościnny.
Idea struktur przestrzennych otwiera w sztuce budowania perspektywy dotąd niespotykane. W odróżnieniu od tradycyjnych układów konstrukcyjnych, w których każdy z ich elementów pracuje samodzielnie, elementy struktur przestrzennych współdziałają łącznie w całej konstrukcji.
Działalność Stefana Du Chateau w zakresie upowszechniania idei struktur przestrzennych nie ogranicza się do sfery projektów i ich realizacji. Równolegle publikuje on swe idee jak i konkretne, związane z nimi osiągnięcia, w licznych czasopismach fachowych we Francji i poza jej granicami. Przekazuje je też podczas swych wykładów wygłaszanych na wielu uczelniach i w środowiskach zawodowych całego świata.
Od roku 1967 uczy na Wydziale Architektury Paryskiej École des Beaux Arts w Paryżu, a także gościnnie na uniwersytecie w Montrealu w Kanadzie w 1976 roku. Liczne wystawy jego twórczości na całym świecie dotarły również w latach 1972-95 wraz z jego wykładami, do politechnik w Warszawie, Krakowie, Gliwicach, Wrocławiu i Kielcach.
Jego dorobek naukowy i twórczy uhonorowany został wielokrotnie w świecie szeregiem prestiżowych nagród i tytułów. Wszystkich nie sposób wymienić. Tylko wśród najzacniejszych są: tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Surrey w Guilford, w Wielkiej Brytanii (1971), dyplom honorowy Uniwersytetu Autonomicznego w Meksyku (1976), medal Akademii Architektury w Paryżu (1977), medal “Mostostal” w Polsce (1978), Grand Prix “Casque d’or Péchiney” (1985), Grand Prix Nationale “Spirale d’Innovation” (1987), tytuł kawalera “L’Ordre National du Mérite”, honorowe obywatelstwo miasta Hrubieszowa (1988), czy tytuł honorowego profesora Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej (1994).
Warto wspomnieć o jeszcze jednym obszarze zainteresowań Stefana Du Chateau. Zupełnie niespodziewanie doskonały architekt dał się poznać jako malarz, twórca akwareli, gwaszy i płócien olejnych, których tematyką są w większości – naturalnie – impresje architektoniczno-krajobrazowe. Stefan Du Chateau malował jeszcze w lubelskim gimnazjum, mając w tym zakresie pewne osiągnięcia, a następnie pogłębiał te umiejętności na Politechnice Lwowskiej. Dorobek malarski, który tak mile zaskoczył jego przyjaciół, pochodzi jednak z pierwszych lat powojennych, kiedy po obozie jenieckim znalazł się w ośrodku oficerskim w Saint Didier w Prowansji.
Zachęcany wynikami i kontaktem z poetką, malarką i rzeźbiarką Heleną Magali Cabane-Dereuddre, malował wówczas przy każdej okazji podczas swych wędrówek po Francji. Pasję tę musiał jednak porzucić pod naporem bieżących projektów i pochłaniających czas realizacji. Z tamtego okresu pozostały sześćdziesiąt cztery prace, które po raz pierwszy Stefan Du Chateau pokazał dopiero na wystawie rysunków i malarstwa wychowanków Politechniki Lwowskiej, zorganizowanej z okazji koleżeńskiego spotkania w Gliwicach w 1990 roku. Przychylnie przyjęte prace profesor pokazał następnie na kolejnych wystawach w Łodzi, Krynicy, Warszawie, Hrubieszowie, a także w Paryżu.
Dorobek Stefana Du Chateau jest ogromny. Stał się on między innymi tematem pracy doktorskiej na uniwersytecie Sorbony w Paryżu obronionej przez brazylijską architektkę, Claudię Estrela Porto. Popularyzacją jego dorobku był emitowany w czasie jego pobytu w Polsce (1974) przez Telewizję Polską program pt. “Pajęcze Struktury”. Powstał również w czasie jednego z pobytów profesora w Polsce film “Podróż sentymentalna” przedstawiający jego twórczość i związki z krajem (1988).
***
Fundacja Kultury i Przyjaźni Polsko – Francuskiej im. Krystyny i Stefana Du Chateau
Za stałą pomoc udzielaną mieszkańcom oraz ułatwianie odpowiednich kontaktów w czasie pobytu we Francji, jak i bezpośrednie rady i konsultacje udzielane w czasie każdorazowych pobytów w Hrubieszowie Stefan Du Chateau otrzymał wspomnianą godność honorowego obywatela Hrubieszowa.
Już wcześniej Krystyna i Stefan Du Chateau podjęli decyzję o przekazaniu całego swego dorobku życiowego, w tym olbrzymich zbiorów naukowych i zbiorów dzieł sztuki rezydencji w Saint Cloud do Biblioteki Polskiej w Paryżu. Zmiana sytuacji politycznej w Polsce skłoniła jednak Stefana Du Chateau – już po śmierci żony, która zmarła w Paryżu w roku 1989 – do przekazania całości materiałów do Hrubieszowa i utworzenia tam Fundacji Polsko-Francuskiej.
Celem fundacji jest sprzyjanie rozwojowi kontaktów polsko-francuskich w zakresie kultury, nauki i sztuki, zacieśnienie więzi łączących polską emigrację na całym świecie z krajem ojczystym, upowszechnienie polskiej sztuki we Francji, a także upowszechnienie osiągnięć architektury i urbanistyki światowej.
Zamierzeniem Profesora było utworzenie ośrodka, który pomieści przekazane przez Niego zbiory i będzie służył młodym, zdolnym architektom oraz ludziom interesującym się kulturą i sztuką. Od lipca 1995 roku to zamierzenie stało się faktem. Od tamtego czasu Fundacja wzbogaciła swoje zbiory o rozmaite kolekcje z różnych dziedzin techniki, kultury i nauki.
Pierwszoplanowymi, głównymi zamierzeniami statutowymi Fundacji było organizowanie bezpłatnej nauki języka francuskiego oraz wspieranie różnych inicjatyw wydawniczych czy badań archeologicznych. Dotychczas z pomocy finansowej założonej przed pięcioma laty fundacji mogli skorzystać archeolodzy prowadzący badania na Ziemi Hrubieszowskiej, instytucje związane z kulturą tego regionu – Muzeum Regionalne im. Stanisława Staszica i Towarzystwo Regionalne Hrubieszowskie oraz Hrubieszowski Dom Kultury. Tutejszym ludziom pióra wsparcie finansowe Fundacji umożliwiło opublikowanie zbiorków poezji oraz książek poświęconych regionowi hrubieszowskiemu.
Podobnie jak paryski dom Profesora, który był zawsze otwarty na gości z Polski, tak podwoje Fundacji są otwarte dla gości z Francji, czego przykładem jest pobyt dzieci i młodzieży z Francji. Fundacja Przyjaźni i Kultury Polsko – Francuskiej dała tę możliwość wielu osobom, a w szkołach i przedszkolach w Hrubieszowie dzieci uczą się języka francuskiego bezpłatnie. Koszty nauki pokrywa Fundacja.
Plac przed Hrubieszowskim Domem Kultury nosi imię prof. Stefana Du Chateau. Uroczystości nadania imienia oraz odsłonięcia pamiątkowej tablicy odbyły się 14 września 2005 r.
Wybrał i opracował – mak
