W wieku niespełna 85 lat, zmarł wybitny aktor Gustaw Holoubek, który nie miał urody amanta, ale swoją mistrzowską grą aktorską natychmiast zwracał uwagę, jego ciepły głos mówił o jego gorącym wnętrzu i sercu otwartym dla wszystkich.
Poprzez filmy i teatr ekranu telewizyjnego, wielokrotnie gościł i w naszych hrubieszowskich domach.
Żegnaj Mistrzu !!!
Biografię aktora opracowała p. Dominika Kaszuba i opublikowana została na onet.pl film.
Jego ojciec był Czechem, który osiadł w Polsce po I wojnie światowej i ożenił się z owdowiałą Polką z Krakowa. Gustaw był jedynym dzieckiem tej pary, ale miał pięcioro rodzeństwa z poprzednich związków rodziców. Ojciec zmarł, gdy przyszły aktor miał dziesięć lat. Holoubek uczęszczał do Liceum Nowodworskiego. W 1939 roku zaciągnął się do wojska. Trafił do obozu jenieckiego, najpierw koło Magdeburga, później w Toruniu. Został zwolniony w 1940 r. W obozie nabawił się gruźlicy, z którą walczył przez wiele lat. Do 1945 roku pracował w gazowni w Krakowie.
W czasie egzaminów wstępnych do Studia Aktorskiego przy Teatrze im. Słowackiego w Krakowie recytował „Testament mój” Słowackiego. Studiował m.in. z Aleksandrą Śląską i Andrzejem Szczepkowskim. Duży wpływ miał na niego Władysław Woźniak, reżyser i wykładowca. Holoubek ukończył szkołę w 1947 r. W tym samym roku debiutował na scenie późniejszego Starego Teatru w roli Charysa w „Odysie u Freaków” Stefana Flukowskiego, w reżyserii Józefa Karbowskiego. Do 1949 r. Holoubek był aktorem Teatrów Dramatycznych (T. im. Słowackiego i Stary Teatr) w Krakowie, następnie przeniósł się do Teatru Śląskiego im. Wyspiańskiego w Katowicach. Przez dwa lata był kierownikiem artystycznym tego teatru. Jako reżyser debiutował w 1952 roku przedstawieniem „Trzydzieści srebrników” Howarda Fasta. W 1958 roku, po przeprowadzce do Warszawy, rozpoczął pracę w Teatrze Polskim. Dość szybko przeniósł się do Teatru Dramatycznego. Za rolę tytułowego bohatera „Płatonowa” Antoniego Czechowa (1962), w przedstawieniu w reż. Adama Hanuszkiewicza, otrzymał nagrodę na Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Katowicach. W latach 1963 – 1968 można było oglądać Holoubka na scenie Teatru Narodowego. Był świetnym ojcem Riccardo Fontaną w „Namiestniku” Rolfa Hochhutha (1966) w reżyserii Kazimierza Dejmka.
Po krótkotrwałym angażu do Teatru Ateneum, Gustaw powrócił w 1969 r. do Teatru Dramatycznego, w którym w 1972 r. objął stanowisko dyrektora naczelnego i artystycznego. Czasy dyrekcji Holoubka nazywa się złotym okresem tego teatru. Gustaw nie zrezygnował z pracy aktorskiej. Za rolę inżyniera Czeszkowa w „Człowieku znikąd” Ignatija Dworeskiego (1972) w reż. Ludwika Rene, otrzymał nagrodę tygodnika „Przyjaźń”. W 1978 r. został uhonorowany nagrodą państwową I stopnia za wybitne kreacje aktorskie: Skrzypka w „Rzeźni” Sławomira Mrożka (1975) i Króla Leara w sztuce Shakespeare’a (1977). Oba przedstawienia wyreżyserował Jerzy Jarocki. Za rolę Mistrza Fiodora w „Operetce” Witolda Gombrowicza (1980) w reż. Macieja Prusa, Holoubek odebrał laur na XXI Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu, a w Opolu na VIII Opolskich Konfrontacjach Teatralnych otrzymał nagrodę za rolę Tola w „Skizie” Gabrieli Zapolskiej (1981) reż. Witold Zatorski.
W latach 1982 – 1989 występował w Teatrze Polskim. Rola Ojca w spektaklu „Staś” Jerzy Jarockiego (1986), który sam reżyserował, została doceniona i w 1987 r. aktor otrzymał nagrodę Prezydenta miasta Warszawy. W latach 1989 – 1996 Holoubek znów występował w Teatrze Ateneum. Za rolę króla Jana Kazimierza w „Mazepie” Juliusza Słowackiego (1992) otrzymał nagrodę na XVIII Opolskich Konfrontacjach Teatralnych. Spektakl ten, wyreżyserowany przez Holoubka, miał w 1993 r. premierę także w Teatrze Telewizji. Od 1997 r. Gustaw pełni funkcję dyrektora artystycznego Teatru Ateneum. Z okazji 75-lecia Teatru Ateneum przedstawił „Króla Edypa” Sofoklesa (2004) z Teresą Budzisz-Krzyżanowską, Jerzym Trelą i Piotrem Fronczewskim. W tworzeniu spektaklu udział wziął także Jan Holoubek.
Holoubek debiutował na małym ekranie w programie Estrada Poetycka, w przestawieniu „Słowo Norwidowe” w reż. Adama Hanuszkiewicza. W 1959 wystąpił w Teatrze Telewizji w sztuce Friedricha Durrenmatta „Jesienny wieczór” w reż. Ludwika Solskiego. Za role tytułowe w „Don Juanie” Moliera (1964) reż. Bohdan Korzeniewski, „Skąpcu” (1965) reż. Jerzy Gruza i „Fantazym” Juliusza Słowackiego (1965) w reż. Jerzego Antczaka otrzymał nagrodę Komitetu ds. Radia i TV. Spektakl „Mazepa” Juliusza Słowackiego (1969), który wyreżyserował i w którym zagrał króla Jana Kazimierza, przyniósł Holoubkowi Złoty Ekran oraz nagrodę Komitetu ds. Radia i TV. W 1979 r. aktor otrzymał nagrodę na olsztyńskim Festiwalu Twórczości Telewizyjnej za role w „Warszawiance” Stanisława Wyspiańskiego (1978) reż. Andrzej Łapicki i „Seperacji” Toma Stopparda (1978) reż. Bogdan Augusytniak. Dwa lata później odebrał nagrodę na XXI Kaliskich Spotkaniach Teatralnych, w konkursie teatrów TV, za role Bohatera w „Kartotece” Tadeusza Różewicza (1979) reż. Krzysztof Kieślowski i Stańczyka w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego (1981) reż. Jan Kulczyński. W 1994 otrzymał Prix Italia dla najlepszego aktora za rolę Wielkiego Elektora w „Księciu Homburga” Henryka Kleista (1993) reż. Krzysztof Lang na Festiwalu Twórczości Radiowej i Telewizyjnej.
Z „Dziadami” Mickiewicza spotkał się trzykrotnie: w czasie okupacji w krakowskim teatrze podziemnym, jako aktor w roli Konrada-Gustawa w słynnej inscenizacji Kazimierza Dejmka z 1967 roku w Teatrze Narodowym i jako Poeta w filmie Tadeusza Konwickiego „Lawa”.
Na srebrnym ekranie debiutował rolą Feliksa Dzierżyńskiego w filmie Wandy Jakubowskiej „Żołnierz zwycięstwa” (1953). Wystąpił w filmach m.in. Leona Buczkowskiego, Jerzego Zarzyckiego, Janusza Morgensterna, Jana Rybkowskiego, Janusza Majewskiego, Józefa Hena, Stanisława Lenartowicza, Jerzego Gruzy, Włodzimierza Haupe, Stanisława Brejdyganta, Janusza Zaorskiego, Andrzeja Domalika, Filipa Bajona, Andrzeja Kotkowskiego, Grzegorza Królikiewicza, Mirosława Gronowskiego, Sławomira Kryńskiego. Był inteligentnym, eleganckim gangsterem w „Gangsterach i filantropach” (1962) Jerzego Hoffmana, Edwarda Skórzewskiego. A w kolejnym filmie tego duetu reżyserskiego pt. „Prawo i pięść” (1964) zagrał głównego bohatera, Andrzeja Keniga. Holoubek był tytułową postacią serialu „Klub profesora Tutki” (1966) Andrzeja Kondratiuka, wg cyklu opowiadań Jerzego Szaniawskiego.
W rewelacyjnym debiucie Wojciecha Hasa pt. „Pętla” (1957) wg opowiadania Marka Hłaski, stworzył przejmującą postać artysty alkoholika Kuby Kowalskiego. Pojawił się w kolejnych filmach tego reżysera: „Pożegnaniach” (1958), „Wspólnym pokoju” (1959), „Rozstaniu” (1960). W oryginalnym i stylowym „Rękopisie znaleziony w Saragossie” (1964) był sceptycznym matematykiem Don Pedro Velasquez. Jako doktor Gotard witał Józefa (Jan Nowicki) w „Sanatorium pod Klepsydrą” (1973). „Nieciekawa historia” (1982) to adaptacja opowiadania Antoniego Czechowa o profesorze medycyny, który dokonuje podsumowania swego życia. W „Pismaku” (1984) Holoubek był sędzią śledczym. Pracował przy dubbingu „Niezwykłej podróży Baltazara Kobera” (1988).
Holoubek poznał Tadeusza Konwickiego w 1964 roku poprzez pisarza Stanisława Dygata. Pracowali razem przy czterech filmach. Pierwszym była nowela „Matura” (1965) z cyklu „Czas pokoju”. W filmie „Salto”(1965) Gustaw był gospodarzem w sennym miasteczku, do którego przybywa tajemniczy Kowalski-Malinowski (Zbigniew Cybulski). W „Jak daleko stąd, jak blisko” (1971) wcielił się w Maksa, zmarłego przyjaciela bohatera filmu (Andrzej Łapicki). „Lawa” (1989) przyniosła aktorowi Nagrodę Przewodniczącego Komitetu Kinematografii. Konwicki przyznał, że kręcąc ten film chciał utrwalić Wielką Improwizację w wykonaniu Holoubka.
W komedii „Marysia i Napoleon” (1966) Leonarda Buczkowkiego, Gustaw zagrał francuskiego naukowca Berengera, który w swoich marzeniach jest Napoleonem. W serialu „Królewskie sny” (1988) Grzegorza Warchoła, wcielił się w króla Władysława II Jagiełło. Za tę rolę dostał w 1989 r. nagrodę pisma „Ekran”. „Gra” (1968) Jerzego Kawalerowicza to kameralny dramat opowiadający o konflikcie między małżonkami (Lucyna Winnicka i Holoubek). W „Szpitalu przemienienia” (1978) wg powieści Stanisława Lema, zagrał pisarza Zygmunta Sekułowskiego, a w dramacie „W biały dzień” (1980) był sędzią śledczym. Edward Żebrowski jest reżyserem obu filmów. Holoubek wcielił się w filozofa i konesera sztuki w „Zygfrydzie” (1986) Andrzeja Domalika. W czteroczęściowej adaptacji powieści Michaiła Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata” (1988) w reż. Macieja Wojtyszko, był Wolandem. Za rolę Adama Ostrowskiego w „Księdze wielkich życzeń” (1997) Sławomira Kryńskiego, otrzymał nagrodę organizatorów Przeglądu Filmowego „Prownicjonalia”. Pojawił się w „Ogniem i mieczem” (1999) Jerzego Hoffmana i „Operacji Samum” (1999) Władysława Pasikowskiego.
Nie stronił od filmów dla dzieci i młodzieży. Zagrał wychowawcę w „Kolorowych pończochach” (1960) Janusza Nasfetera. Wystąpił w „Marysi i krasnoludkach” (1960) Jerzego Szeskiego i Konrada Paradowskiego. Był Witem Stwoszem w „Historii żółtej ciżemki” (1961) Sylwestra Chęcińskiego. Zagrał w filmie i serialu pt. „Awantura o Basię” (1995) Kazimierza Tarnasa.
Holoubek pojawił się w bułgarskim „Słońce i cień” (1962) Rangeła Wyłczanowa oraz niemiecko-francuskim „Blaszanym bębenku” (1979) Volkera Schlondorffa.
Był narratorem filmu „Błękitny krzyż” (1955) Andrzeja Munka i lektorem w „Soli ziemi czarnej” (1969) Kazimierza Kutza. Udzielił głosu Panu Bogu w „Świątecznej przygodzie” (2000) Dariusza Zawiślaka.
W 1991 roku otrzymał nagrodę Teatru Polskiego Radia „Wielki Splendor” za kreacje radiowe. Ma tytuł „Mistrza Mowy Polskiej”. Z okazji 50-lecia TVP został uhonorowany statuetką „Gwiazda Telewizji Polskiej” za kreacje aktorskie w filmie i teatrze telewizji oraz za reżyserię głośnych spektakli. W 1998 roku odcisnął dłoń na Promenadzie Gwiazd w trakcie III Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach. Trzy lata później otrzymał swoją gwiazdę na Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi.
Miał na swoim koncie wiele nagród państwowych. Został uhonorowany m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Otrzymał Medal Komisji Edukacji Narodowej oraz nagrodę Ministra Kultury i Sztuki.
Od 1970 do 1981 był prezesem SPATiF-u. W latach 1973 – 1994 pracował jako wykładowca w PWST w Warszawie. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Zasiadał w Radzie ds. Kultury przy Prezydencie RP w latach 1992 – 1993. W latach 70. był posłem, a w 90. senatorem.
W latach 50. poślubił koleżankę ze studiów Danutę Kwiatkowską, która w 1951 r. urodziła córkę Ewę. Holoubek i Kwiatkowska rozstali się w 1961 r. Ewa ukończyła archeologię śródziemnomorską, ale pracuje jako aktor lalkarz. Drugą żoną Gustawa była Maria Wachowiak, z którą Holoubek ma córkę Magdalenę.
Aktorkę Magdalenę Zawadzką poznał na planie filmu „Spotkanie w Bajce” w 1962 r. Po raz kolejny spotkali się w 1969 r. w Teatrze Dramatycznym podczas prób do „Życie jest snem” Calderona, w reż. Ludwika Rene. Pobrali się w 1973 roku. Pięć lat później urodził się im syn. Jan Holoubek jest operatorem filmowym. Magdalena i Gustaw wystąpili razem w komediodramacie „Oczy niebieskie” (1994) Waldemara Szarka. Lubią spędzać czas w Bukowinie Tatrzańskiej. Holoubek jest autorem wydanej w 1999 r. książki pt. „Wspomnienia z niepamięci”.
Gustaw Holoubek zmarł 6 marca 2008 roku. Miał niespełna 85 lat.
Wybrał i opracował – mak
