Przez 58-letni okres funkcjonowania, wybudowali blisko połowę powojennych, okazałych, zdobiących miasto i funkcjonalnie przydatnych, obiektów w Hrubieszowie – w tym ponad 1000 lokali mieszkalnych oraz kilkaset budynków, budowli i kompleksów produkcyjnych dla sektora rolnego na terenie powiatu hrubieszowskiego – w tym około 2500 lokali mieszkalnych. Nie przetrwali jednak okresu transformacji ustrojowej.
Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego w Hrubieszowie
1949 – 2007 (wykreślenie z rejestru przedsiębiorstwa)
Późniejszy, hrubieszowski PBRol. swoje początki datuje od pierwszych powojennych lat, kiedy to w 1949 roku powstała Spółdzielnia Budownictwa Wiejskiego przekształcona w okresie późniejszym w Przedsiębiorstwo Budownictwa Terenowego, Powiatowe Przedsiębiorstwo Budowlane, Hrubieszowskie Przedsiębiorstwo Budowlane.
Zarządzeniem Ministerstwa Rolnictwa z dnia 1 lipca 1966 roku utworzono Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego, do zadań którego należała realizacja inwestycji dla sektora rolniczego z terenu powiatu hrubieszowskiego, ale nie tylko, bo zlecane było również wykonawstwo robót w Zamościu, Tomaszowie, czy też na terenie tych powiatów.
Były to głównie budowy w terenie, w miejscu usytuowania zakładów produkcyjnych pracujących na rzecz rolnictwa, jak PGR, SKR, spółdzielnie produkcyjne, cukrownie – gdzie budowano całe kompleksy, w skład których wchodziły obiekty produkcyjne, budynki mieszkalne, hotele, szkoły, przedszkola, żłobki, ośrodki zdrowia oraz obiekty kulturalno – oświatowe i kultu religijnego.
Do inwestycji najbardziej charakterystycznych wypada zaliczyć:
– kościół pw. św. Ducha w Hrubieszowie,
– kompleks budynków mieszkalno – usługowych przy zbiegu ulic Narutowicza, Partyzantów i Targowej tzw. „BROOKLYN” – 2 budynki, — mieszkań, — zakładów usługowych,
– kompleks budynków mieszkalno – usługowych przy ulicy Mickiewicza tzw. „MANHATTAN” – 4 budynki, 65 mieszkań, 55 lokali użytkowych,
– budynki wielorodzinne przy u. Bolesława Prusa i 27 Dywizji Piechoty A.K. – 7 budynków, 240 lokali mieszkalnych,
– osiedle mieszkaniowe POPÓWKA, – 3 budynki, 220 lokali mieszkalnych,
– budynki wielorodzinne przy ulicy Gródeckiej, – 3 budynki, 120 lokali mieszkalnych,
– osiedle mieszkaniowe PIŁSUDSKIEGO – 9 budynków, 265 mieszkań,
– hala sportowa na terenie O.S. i R,
– Dom Kultury i Przyjaźni Polsko – Radzieckiej przy ul. 3-go Maja, przemianowany później na Hrubieszowski Dom Kultury,
– budynek Cechu Rzemiosł Różnych,
– hotel miejski przy ul. B. Prusa – obecnie Urząd Gminy Hrubieszów,
– łaźnia miejska z pralnią chemiczną przy ul. 27 Dywizji Piechoty A.K. – obecnie Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna,
– budynek banku PKO B.P. przy ul. Partyzantów
– hotel ELF przy ulicy Basaja,
– budynek usługowy dla PSS „SPOŁEM” przy zbiegu ulic Piłsudskiego i Ludnej – PRAKTYCZNA PANI
– hotel pracowniczy ze stołówka przy ul. 27 Dywizji Piechoty A.K. – obecnie Urząd Skarbowy,
– baza transportowa Spółdzielni Transportu Wiejskiego przy ul. Kolejowej,
– punkt skupu żywca dla zakładów mięsnych przy ulicy Dworcowej,
– elewator zbożowy z młynem w Werbkowicach,
– baza PBRol i PSTBRol z zapleczem warsztatowym i biurowcem przy ulicy Kolejowej,
– zakład prefabrykacji elementów żelbetowych w Werbkowicach,
– budynek Straży Granicznej w Dołhobyczowie,
– zaplecze dla zaniechanej budowy cukrowni w Tyszowcach,
– kompleks budynków szkolno –mieszkalnych w Horodle,
– dom kultury w Horodle,
– osiedle mieszkaniowe, hotel, szkoła podstawowa w Strzyżowie,
– kompleksy produkcyjne dla rolnictwa, w skład których wchodziły obory, cielętniki, chlewnie na 1150 – 3000 stanowisk wraz z obiektami towarzyszącymi w Lipinie, Przewodowie, Dołhobyczowie, Wiszniowie, Smoligowie, Gołębiu, Turzyńcu, Leonowie koło Lubartowa, Zamościu i wielu innych miejscowościach.
Praktycznie na terenie powiatu hrubieszowskiego trudno jest znaleźć miejscowość, w której inwestycji realizowanej przez PBRol. by nie było.
Dla potrzeb wykonawstwa i organizacji procesu produkcyjnego niezbędna była wykwalifikowana kadra. Stan zatrudnienia kształtował się w granicach 320 – 350 pracowników stałych oraz około 120 – 150 uczniów i junaków kształconych w strukturach OHP oraz więźniowie i wojsko angażowane do pracy na budowach w przypadku spiętrzenia prac lub realizacji ważnych zadań inwestycyjnych. Jednocześnie prowadzono 40 – 50 placów budowy.
Początkowa siedziba przedsiębiorstwa w drewnianych barakach przy ulicy Zamojskiej została przeniesiona w 1969 roku na okazałą bazę z biurowcem, warsztatami, magazynami i zapleczem produkcji pomocniczej przy ulicy Kolejowej. Ponadto funkcjonował zakład prefabrykacji w Werbkowicach.
W okresie ponad 50 lat funkcjonowania zmieniało się też kierownictwo tej firmy – od Zdzisława Zwierzchowskiego począwszy, kolejnymi dyrektorami byli Stryjkowski, Czesław Buczkowski, Franciszek Jarosz, Józef Marciniuk, Marek Bajurko, Stanisław Kamiński, Jan Knap.
Likwidacja PGR oraz brak zamówień z innych sektorów gospodarczych skutkowały koniecznością redukcji zatrudnienia i zmianami strukturalnymi. Po kilkuletnim (począwszy od 2000 roku) procesie likwidacji, w dniu 30 czerwca 2007 roku hrubieszowski PBRol. został wykreślony z rejestru przedsiębiorstw. Wykwalifikowana kadra, z długoletnim doświadczeniem zawodowym, częściowo została zatrudniana w Starostwie Powiatowym, Urzędzie Miasta i Urzędzie Gminy Hrubieszów, większość jednak zasiliła szeregi bezrobotnych.
Przez 58-letni okres funkcjonowania wybudowali blisko połowę powojennych, okazałych, zdobiących miasto i funkcjonalnie przydatnych, obiektów w Hrubieszowie, w tym ponad 1000 lokali mieszkalnych, oraz kilkaset budynków, budowli i kompleksów produkcyjnych dla sektora rolnego na terenie powiatu hrubieszowskiego, w tym około 2500 lokali mieszkalnych, nie przetrwali jednak okresu transformacji ustrojowej.
Spotkanie z byłymi pracownikami PBRol Hrubieszów – 12.02.2023 r.
Na zaproszenie Mariana Pawlaka, w Ośrodku Kultury Regionalnej KRÓLEWSKI KĄT w Czumowie, miało miejsce spotkanie byłych pracowników zlikwidowanego Przedsiębiorstwa Budownictwa Rolniczego w Hrubieszowie, poświęcone uzupełnieniem informacji o zlikwidowanym przedsiębiorstwie oraz refleksyjnym wspomnieniom z czasu zatrudnienia i realizacji „sztandarowych” obiektów na terenie powiatu hrubieszowskiego.
Spotkanie swoją obecnością zaszczycili:
– Anna Lecka – majster budowy, z-c dyr. ds. technicznych, 15 lat pracy,
– Zbigniew Wężyk – główny księgowy, 20 lat pracy
– Wacław Mucha – kierownik działu pracowniczego, 25 lat pracy,
– Zbigniew Kaźmierczak – kierownik administracyjno – socjalny + kadry – 11 lat pracy.
– Zbigniew Prystupa – kierownik warsztatów, 30 lat pracy,
– Edward Przyczyna – kierownik budowy, 12 lat pracy,
– Mirosław Borysiewicz – majster budowy, 14 lat pracy,
Uczestnicy spotkania, wspominając z nostalgią czas pracy w PBRol. Hrubieszów, przypomnieli spartańskie warunki w początkowym okresie tworzenia struktur przedsiębiorstwa, wyjątkową troskliwość dyrekcji o sprawy socjalne i mieszkaniowe zatrudnionych pracowników, a także szczególna integrację załogi – nie tylko w sprawach zawodowych, ale także rodzinnych i towarzyskich.
Zakres świadczonych usług obejmował budowę obiektów dla sektora rolniczego oraz wielorodzinne budownictwo mieszkaniowe, usługowe, szkolne, kulturalno – oświatowe i sakralne. Jednocześnie prace były prowadzone na 40 – 50 placach budowy, przy zatrudnieniu 350 – 500 pracowników.
Po zlikwidowaniu przedsiębiorstwa, budownictwo z tego zakresu, zarówno na terenie miasta, jak i powiatu hrubieszowskiego, w sposób istotny zmniejszyło swoją intensywność lub całkowicie zanikło. Przekazano organizatorowi dokumenty i fotografie.
Marian Pawlak
Załoga PBRol Hrubieszów w 1 majowym pochodzie w 1979 roku. Na czoło pochodu byli delegowania najlepsi i najprzystojniejsi pracownicy. Zaszczytu tego dostąpiła P. Anna Lecka i Zdzisława Soluch, niosący logo przedsiębiorstwa.
Drewniany barak spełniający funkcję biurowca przy ulicy Zamojskiej, załoga p-twa oraz tabor samochodowy z pierwszych lat funkcjonowania. Jeżeli uda się rozpoznać osoby z fotografii, będę wdzięczny za podanie nazwisk.
Junacy z Ochotniczych Hufców Pracy funkcjonujących przy hrubieszowskim PBRol zdobywali wykształcenie w zawodach budowlanych, odbywając jednocześnie zasadniczą służbę wojskową.
autor: Marian Pawlak, fot. arch. Mariana Pawlaka
Będę wdzięczny za podanie nazwisk autora zdjęć, osób na fotografiach oraz miejsca i przybliżonej daty ich wykonania – Marian Pawlak.