Dawno temu, w latach 1950-1960 moi rodzice byli posiadaczami pola o powierzchni 1,75ha, które służyło im w prowadzonym wspólnie gospodarstwie rolnym. Po ich śmierci okazało się, że działka nie jest ich własnością, a w ewidencji gruntów widnieją jako współposiadacze samoistni.
Pytanie:
Dawno temu, w latach 1950-1960 moi rodzice byli posiadaczami pola o powierzchni 1,75ha, które służyło im w prowadzonym wspólnie gospodarstwie rolnym. Po ich śmierci okazało się, że działka nie jest ich własnością, a w ewidencji gruntów widnieją jako współposiadacze samoistni. Chciałybyśmy z siostrą, jako spadkobierczynie coś zrobić, ponieważ pole pozostawione przez rodziców traktowałyśmy zawsze jako swoje. Oni z resztą również, opłacali za nie podatki.
Sprawa poruszona w pytaniu ma walor istotnie społeczny i wymaga pochylenia się nad nią. Nie jest odosobnionym przypadkiem, że w stosunkach wiejskich w dawnych latach nie przywiązywano szczególnej wagi do kwestii związanych z prawem własności działek rolnych, skupiając się głównie, aby działkę posiadać. W praktyce wiejskiej przywiązanie do formalności w przedmiocie obrotu ziemią rolną było tak niskie, że umowy sprzedaży nieruchomości rolnych często zawierano w zwykłych formach pisemnych, gdzie stawali świadkowie i sekretarz albo Naczelnik Gminy potwierdzał zawarcie umowy. Umowy takie rzecz jasna w rozumieniu prawa cywilnego były i są bezwzględnie nieważne.
Co do kwestii związanych z posiadaniem gruntów rolnych przed 04 listopada 1971 roku szczególne uregulowanie prawne zawiera ustawa z dnia 26 października 1971 roku „o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych” (Dz.U. Z 1971r., nr 27, poz. 251 ze zm.), a która weszła w życie w dniu 04 listopada 1971 roku. Na mocy tej ustawy nieruchomości wchodzące w skład gospodarstw rolnych, i znajdujące się w dniu wejścia w życie ustawy w samoistnym posiadaniu rolników stają się z mocy samego prawa własnością tych rolników, jeżeli oni sami lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez prawem przewidzianej formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku. W dalszej części przepisu czytamy, że rolnicy, którzy do dnia wejścia w życie powyższej ustawy posiadają nieruchomości jako samoistni posiadacze nieprzerwanie od lat pięciu, stają się z mocy samego prawa właścicielami tych nieruchomości, chociażby nie zachodziły warunki określone powyżej. Jeżeli jednak uzyskali posiadanie w złej wierze, nabycie własności następuje tylko wtedy, gdy posiadanie trwało co najmniej przez lat dziesięć. Co ważne, na dzień 04 listopada 1971 roku nieruchomość nie mogła być własnością Skarbu Państwa, obywatela państwa obcego albo związku wyznaniowego.
Wypada zauważyć, że jeżeli dla posiadanych w dniu wejścia w życie ustawy gruntów rolnych, które wchodziły w skład gospodarstw rolnych prowadzonych przez rolników nie wydane zostały akty własności ziemi, to osoby, które były takimi posiadaczami albo ich następcy prawni mogą zwrócić się do sądu cywilnego o stwierdzenie nabycia danej nieruchomości rolnej z mocy prawa w drodze uwłaszczenia przez tych posiadaczy. Sąd prowadzi w takiej sytuacji postępowanie nieprocesowe z udziałem wszystkich uczestników. Postępowanie takie wolne jest od wpisu sądowego.
Jeżeli nie zachodzą przesłanki stwierdzenia uwłaszczenia, można wówczas zastanowić się nad złożeniem wniosku o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości, przy czym opłata od wniosku o stwierdzenie zasiedzenia to koszt 2.000 zł, chyba, że sąd rozpoznający sprawę dokonałby zwolnienia od tejże opłaty w całości albo w części, jeśli osoba składająca wniosek wykazałaby, że nie jest w stanie ponieść takich kosztów przez wzgląd na konieczne utrzymanie siebie i swojej rodziny.
EWENTUALNE PYTANIA CZYTELNICY MOGĄ KIEROWAĆ BEZPOŚREDNIO NA ADRES E-MAIL: prawnik-chelm@wp.pl
Tomasz Gabrylewicz – prawnik
Pl. Kupiecki 10, 22 – 100 Chełm
e-mail: prawnik-chelm@wp.pl
tel.: 883 001 676