Władza rodzicielska polega między innymi na wykonywaniu w imieniu i na rzecz dziecka czynności prawnych oraz podejmowaniu za dziecko decyzji dotyczących jego życia, w tym na wyrażaniu zgody na samodzielne działanie dzieci, które ukończyły 13 rok życia.
W niektórych jednak przypadkach wola rodziców, nie jest wystarczająca. Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego, a w niektórych przypadkach bez zgodny sądu spadku dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.
Czynności przekraczające zwykły zarząd majątkiem to zwykle: sprzedaż, zamiana, obciążenie (np. ustanowienie hipoteki na nieruchomości, ustanowienie zastawu na rzeczy ruchomej). W tej grupie będą też czynności powstrzymujące przed powiększeniem majątku dziecka np. odrzucenie spadku. Chodzi zatem o takie czynności, które nie są wykonywane w trakcie zwykłego, codziennego używania i korzystania z rzeczy np. naprawa, konserwacja, czyszczenie, wynajmowanie, administrowanie rzeczą, oddawanie do bezpłatnego używania.
Pewna istotna zmiana została wprowadzono w sytuacji dziedziczenia przez dziecko. Przypomnieć należy, że spadek, z mocy prawa dziedziczony, jest z tzw. dobrodziejstwem inwentarza czyli odpowiedzialność finansowa spadkobierców za długi spadkowe ograniczona jest do aktywów spadku tj. tego co zostało odziedziczone „na plus”. Problem jest w tym, że cała masa spadku jest wyceniana, a spadkobierca nie odpowiada tylko ze spadku, ale całym swoim majątkiem. Inaczej rzecz ujmując, jeżeli zmarły pozostawił samochód wyceniany na 1000 zł i 1500 zł długów wówczas spadkobierca będzie musiał zwrócić tylko 1000 zł. Nie ma tu jednak znaczenia, że samochód zostanie sprzedany poniżej wartości szacunkowej. W takiej sytuacji odrzucenie spadku przez bliższe grupy spadkobierców wywołuje lawinę dalszych odrzuceń spadku, przez kolejne powoływane do niego osoby.
Dotychczas rodzice nie mogli samodzielnie decydować o prawie do odrzucenia spadku zadłużonego, który przeszedł na dziecko dlatego, że sam rodzic odrzucił spadek i podobnie postąpili inni członkowie rodziny. W omal wszystkich przypadkach chodzi tu o spadki zadłużone.
Aktualnie, w takiej sytuacji rodzic posiadający wyłączną władzę rodzicielską albo obydwoje rodzice decydują o odrzuceniu (nie muszą uzyskiwać zgody sądu opiekuńczego). Jeżeli jednak, któryś z rodziców, posiadający władze rodzicielską, nie wyraża zgody na odrzucenie (albo jest nieobecny, nieznany z miejsca pobytu) należy uzyskać zgodę sądu spadku. Zgodę sądu spadku na odrzucenie rodzice muszą również uzyskać w przypadku dziedziczenia bezpośredniego, w pierwszej kolejności (tj. gdy nikt przed dzieckiem nie odrzucił tego spadku).
Przypomnieć w tym miejscu wypada, że odrzucenie spadku ( bez względu na to czy wymagana byłą zgoda sądu czy też nie) musi odbyć się przez oświadczenie rodzica przed sądem albo notariuszem.
Od 15.11.2023r. wejdą w życie inne zmiany w postępowaniu sądowym w sprawach spadkowych.
W dużej mierze zmiany, które tu zostaną omówione poniżej są odzwierciedleniem panującej praktyki orzeczniczej.
Zgodnie z prawem spadkowym oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania – zwykle od śmierci spadkodawcy.
Ustawodawca postanowił doregulować, że do zachowania tego terminy wystarczy złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. W przypadkach małoletnich spadkobierców ich rodzice do odrzucenia spadku potrzebują zgody sądu opiekuńczego. Tutaj ustawodawca dookreślił w przepisie, że bieg terminu do złożenia oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w przedmiocie zgody.
Szkopuł jednak w tym, że podobne zasady były już wcześniej przyjmowane przez orzecznictwo i w takim duchu cała „praca” legislacyjna jest zbyteczna. Jednak bardziej niepokojące jest to, że ustawodawca nie usprawniania, w sposób wystarczający, postępowań sądowych, w taki sposób, żeby rozpoznanie spraw o małym stopniu skomplikowania odbywało się sprawnie.
Publikacja odzwierciedla opinię autora, NIW-CRSO nie jest odpowiedzialne za sposób wykorzystania zawartych w nich informacji.
adwokatka Magdalena Kusik-Balicka
Stowarzyszenie Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
Zobacz też:
Prawo: Dziedziczenie po małżonku
