Zawarcie małżeństwa, z mocy prawa tworzy majątek wspólny małżonków, przy czym nie dotyczy on majątków małżonków sprzed małżeństwa, ale tego, z pewnymi wyjątkami, co powstało po ślubie.
Oznacza to, że prawie wszystko, co małżonkowie kupią, zarobią, dostaną w czasie małżeństwa, będzie należało do nich wspólnie, nawet wówczas gdy umowę zawiera tylko jeden małżonek. Tytułem przykładu należy wskazać, że nawet wówczas gdy jeden z małżonków kupił, po zawarciu małżeństwa, nieruchomość i do aktu notarialnego oświadczył, że nieruchomości nabywa do majątku osobistego, ale faktycznie nie miał środków osobistych na kupno, wówczas i tak nieruchomość zostanie uznana, za należącą do majątku wspólnego. Inaczej jednak będzie ze spadkiem czy darowiznami, tutaj właścicielem składnika darowanego, będzie ten kto go otrzymał.
Co nie jest majątkiem wspólnym?
Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprost określają, co nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków są to:
> przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
> przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
> prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej,
> przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
> prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
> przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – nie dotyczy to renty z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
> wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków – pobrane wynagrodzenia wchodzą w skład majątku wspólnego,
> przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
> prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
> przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego.
Małżonkowie wspólnie zarządzają majątkiem wspólnym, jednak większość czynności może wykonywać każdy małżonek samodzielnie.
Do niektórych czynności np. sprzedaż nieruchomości, ustanowienie hipoteki, udzielenie darowizny wymagana jest zgoda obydwojga małżonków.
Za zobowiązania związane z majątkiem wspólnym (np. podatki, składki ZUS) odpowiadają wspólnie (np. solidarnie).
Rozdzielność majątkowa
Intercyza, bo tak określa się umowę o rozdzielność majątkową, powoduję, że każdy z małżonków ma wyłącznie własny, odrębny majątek, do którego trafi wszystko to co zarobi i otrzyma, o którym samodzielnie decyduje, bez zgody i wiedzy drugiego małżonka. Rozdzielność wprowadzana jest:
- umową przed notariuszem-musi być zgoda i wola obydwojga małżonków,
- w wyroku sądu rodzinnego – nie musi być zgody obydwojga małżonków, a rozdzielność może zostać ustanowiona z datą wsteczną,
- z mocy prawa np. ubezwłasnowolnienie małżonka, upadłość konsumencka orzeczenie separacji małżeństwa – tutaj są to stany przymusowe.
Tradycyjnie rozdzielność ma chronić majątek małżonka „bogatszego”, jednak w praktyce może ułatwiać prowadzenie działalności gospodarczej, zarówno jednoosobowej, jak i w formie spółek prawa handlowego. Często zdarza się, że banki, udzielając kredytów domagają się zgód na kredyt czy pożyczkę od współmałżonka przedsiębiorcy.
Rozdzielność chroni odrębne majątki małżonków w ten sposób, że wierzyciel jednego małżonka nie może, co do zasady, prowadzić egzekucji ze składników majątkowych należących do drugiego małżonka. Jak od każdej reguły istnieją wyjątki. Zdarzyć się może bowiem, że w sytuacji, gdy dłużnik wyzbył się danej rzeczy po to, żeby, jego wierzyciel nie mógł jej zlicytować, wówczas wierzyciel może domagać się stwierdzenia danej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego. Wówczas będzie mógł prowadzić postępowanie egzekucyjne, co do określonych składników, jeżeli wcześniej należały do dłużnika, albo wchodziły w skład majątku wspólnego dłużnika.
W czasie trwania wspólności majątkowej małżonkowie nie mogą domagać się podziału składników majątkowych wchodzących do majątku wspólnego. Muszą najpierw ustanowić umownie albo sądowo rozdzielność majątkową, a następnie przeprowadzić umowny albo sądowy podział majątku wspólnego.
Publikacja odzwierciedla opinię autora, NIW-CRSO nie jest odpowiedzialne za sposób wykorzystania zawartych w nich informacji.
adwokatka Magdalena Kusik-Balicka
Stowarzyszenie Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
zadanie publiczne finansowane ze środków NIW-CRSO
