Teresa Fabijańska-Żurawska – wspomnienie pośmiertne. Doktor historii sztuki, specjalistka w zakresie historii pojazdów konnych, związana z Czumowem i Hrubieszowem.
Teresa Fabijańska-Żurawska urodziła się w Zamościu 30 września 1932 roku. Lata okupacji niemieckiej spędziła w Hrubieszowie, a szkołę średnią ukończyła w Zamościu. Studia historii sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim ukończyła w 1955 roku.
W latach 1960 – 1963 pracowała w Muzeum Okręgowym w Rzeszowie. Jesienią 1963 r. podjęła pracę w Muzeum-Zamku w Łańcucie, gdzie w 1966 roku została Kierownikiem Działu Pojazdów Konnych. Na tym stanowisku pozostała do przejścia na emeryturę w 1994 roku.
Oprócz pojazdów zachowanych po Potockich, które objęła opieką, zgromadziła dla Muzeum znacznie większą ilościowo kolekcję powozów zakupionych w różnych regionach Polski lub przejętych w depozyt z innych muzeów. Dzięki rozwinięciu licznych kontaktów międzynarodowych zdołała poznać wszystkie ważniejsze kolekcje pojazdów konnych w Europie, stając się cenionym autorytetem w dziedzinie historii powozów.
Wielokrotnie reprezentowała Muzeum-Zamek w Łańcucie na międzynarodowych konferencjach naukowych występując z referatami i publikując je w językach obcych. Autorka licznych opracowań naukowych, a także książek, z których najbardziej znane są „Polskie Powozy” (Ossolineum, 1982) oraz „Pojazdy Paradne w Polsce od XVI do XVIII w.”(praca doktorska, PWN, 1989).
Największym wydarzeniem w jej życiu zawodowym było rozpoznanie i opracowanie zachowanych elementów karet Jana III Sobieskiego. Praca ta wykonywana dla Muzeum Pałacu w Wilanowie trwała etapami od 1980 do 2003 roku. Pozostawiła po sobie publikowane wspomnienia.
Zmarła 19 grudnia 2022 roku. Wstępnie ustalono datę pogrzebu na 3 stycznia 2023 roku – w Łańcucie.
Wspomnienia z dzieciństwa, związane z Hrubieszowem i Czumowem, były bardzo często przywoływane w pamiętnikach i podczas osobistych wizyt w tych miejscowościach. W czasie okupacji schronienia Rodzinie Fabijańskich zapewniał czumowski pałac oraz dwór Rodziny Du Chateau w Hrubieszowie. Współpracowała z Towarzystwem Regionalnym Hrubieszowskim oraz Fundacją Kultury i Przyjaźni Polsko – Francuskiej im. Stefana i Krystyny Du Chateau.
Łącząc się w żałobie i smutku po śmierci Pani Teresy, w imieniu własnym oraz Zarządu Towarzystwa Regionalnego Hrubieszowskiego, wraz z przyjaciółmi i znajomymi z Hrubieszowa, składamy kondolencje i wyrazy współczucia Rodzinie.
Emilia Feliksiak i Marian Pawlak
fot. arch. M. Pawlaka
