Od 2007 roku przed Dniem Wszystkich Świętych i Zaduszkami, ale nie tylko, przy odnowionym przez Społeczny Komitet Ratowania Zabytków Cmentarza w Hrubieszowie w 2010 r. grobowcu współzałożyciela w 1922 r. i pierwszego prezesa Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Hrubieszowie Jana Pawłowicza pojawia się usportowiona młodzież ZS nr 4 w Hrubieszowie, która wspólnie z nauczycielką-sportsmenką, jednocześnie wychowawczynią klasy p. Małgorzatą Muzyczuk przeprowadza czynności porządkowe.
Tym razem byli to chłopcy: Kamil Turek i Albert Romaszko z Ia Technikum Agrobiznesu.
Jan Kanty Józef Tadeusz Pawłowicz, herbu Przyjaciel
Współzałożyciel i prezes Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie.Pierwszego stowarzyszenia sportowego założonego w Hrubieszowie i zalegalizowanego w wyższych agendach.
Urodzony w 1878 r. w Warszawie z rodziców Mścisława i Józefy z domu Ostrowska, żonaty z Janiną z Zielińskich. Prywatnie vice dyrektor Oddziału Banku Zjednoczonych Ziem Polskich w Hrubieszowie.
Jako społecznik współzałożyciel i prezes Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie. Wiceprezes w Zarządzie Wojewódzkim Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Lublinie. Prezes Okręgowego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Zamościu. Filister Korporacji Akademickiej „Arkonja”.
Za jego prezesury w Hrubieszowie za wysoki poziom działalności Towarzystwo otrzymało Sztandar i został wybudowany ciekawy architektonicznie „Dom Sokoła”. W tej ostatniej sprawie, razem z Zarządem „Sokoła” w Hrubieszowie zachęcił ziemian, braci Kazimierza i Władysława Pohoreckich do ofiarowania placu pod budowę siedziby Towarzystwa Gimnastycznego i to się udało. Budynek był budowany szczególnie ze środków Ziemiaństwa Hrubieszowskiego, do czego też się przyczyniał, mobilizując ich w gorących apelach.
W budynku przeprowadzano wykłady nie tylko z przepisów, technik, taktyk i działań sportowych, ale i o tematyce etycznej, moralności oraz patriotyzmie. Oprócz pomieszczeń biurowych czy szatni, była sala ćwiczebna z urządzeniami gimnastycznymi i kręgielnia. Przed budynkiem na nawierzchni trawiastej był również plac ćwiczebny, boisko do gry w hazenę czy tenisa ziemnego.
Prezes Pawłowicz organizował z Zarządem zawody sportowe, w różnych dyscyplinach sportowych, w tym nawet w lekkiej atletyce oraz liczne ćwiczenia rekreacyjne, szczególnie z uwzględnieniem gimnastyki.
Osobiście uczestniczył w galowych strojach w różnych uroczystościach, podczas których prezentowano wspaniałe ubiory reprezentacyjne i stroje sportowe, demonstrowano na wysokim poziomie sprawność członków Towarzystwa szczególnie w budowaniu piramid sportowych, masowych układach gimnastycznych, marszach ozdobnych. Często uczestniczono w centralnych i wojewódzkich zlotach sokolich. Dbał o estetyczny wygląd i zachowywanie się członków Zarządu, jak i zwykłych członków.
Jan Pawłowicz nie tylko udzielał się w „Sokole”, ale np. w 1927 r. z ks. Melchiorem Juścińskim był inicjatorem i wspomógł pieniężnie renowację Krzyża i Gałki miedzianej na wieżyczce Kościoła Parafialnego, dodatkowo na koszt własny pozłocił.
Po długich i ciężkich cierpieniach, jak informował nawet Kurier Warszawski z dnia 9 września 1935 r. zmarł dnia 8.09.1935 r. – mając zaledwie 57 lat. Nabożeństwo żałobne odbyło się 10 września 1935 r. o godz. 10.00 w kościele w Hrubieszowie, po którym nastąpiło wyprowadzenie zwłok na miejscowy cmentarz.
Grób znajduje się na cmentarzu w Hrubieszowie, przy tabliczce z napisem Sektor IV Stary Cmentarz, czyli można do niego trafić wchodząc na cmentarz od Targowiska (ul. Kolejowa) pierwszą furtką, skręcając w lewo w kierunku kaplicy, parę kroków i po prawej jest płyta z napisem „Tu leży założyciel i prezes Towarzystwa „Sokół” w Hrubieszowie.
Grobowiec ten wskazała mi na początku XXI wieku p. Urszula Bobrowicz – Skórzewska, był w opłakanym stanie, prawie nie było go widać. Na prośbę autora tego opracowania grobem przez kilka lat opiekowały się dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Hrubieszowie pod kierownictwem nauczycielki wychowania fizycznego Janiny Ewy Kitlińskiej. Po przejściu na emeryturę wspomnianej nauczycielki, od ośmiu lat grobem opiekuje się młodzież Zespołu Szkół Nr 4 w Hrubieszowie pod kierunkiem nauczycielki wychowania fizycznego i wieloletniej sportsmenki, specjalizującej się w ultra-biegach Małgorzaty Muzyczuk.
Prace polegają na wycinaniu chwastów i przekwitłych kwiatów rosnących wokół grobu, zmieceniu kurzu i umyciu oraz zapastowaniu płyty nagrobnej, jak i przystrojeniu w ozdoby, jakie to miejsce wymaga, zapaleniu zniczy.
Niestety, czas robił swoje, a korzenie pobliskiego drzewa powodowały, że grób pękał i podnosił się do góry, był w bardzo złym stanie, jak i otaczające go słupki z żelaznymi żerdziami, napis był już prawie niewidoczny. Na szczęście na zlecenie Społecznego Komitetu Ratowania Zabytków Cmentarza w Hrubieszowie, którego przewodniczącym jest p. Włodzimierz Piątkowski, magister sztuk cmentarnych – rzeźbiarz p. Janusz Szczekan w roku 2010 odrestaurował ten grób, który został m.in. wyprostowany, wzmocniony i ogrodzony. O tym fakcie świadczy tabliczka informacyjna umieszczona na grobie.
Mam nadzieję, że ten grób (grobowiec) będzie na zawsze przypominał o człowieku, który założył w Hrubieszowie pierwsze Towarzystwo Sportowe po 123 latach niewoli i wojnie bolszewickiej. Cześć Jego Pamięci!
Tym bardziej należą się podziękowania osobom, które bezinteresownie dbają o grobowiec człowieka, który tak wiele uczynił dla swojej Małej Ojczyzny i hrubieszowskiego sportu!!!
Warto też przypomnieć, że z inicjatywy niżej podpisanego, z okazji 90 lat sportu na ziemi hrubieszowskiej w roku 2012 na ścianie byłego budynku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie (najstarsza część budynku Sądu) została uroczyście odsłonięta Tablica Informacyjna, o treści:
Najstarsza część tego budynku została wybudowana w 1928 r. dla Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie, które czynnie działało od 1922 r. do wybuchu II wojny światowej.
W dowód wdzięczności za wychowanie patriotyczne oraz krzewienie kultury fizycznej wśród mieszkańców Ziemi Hrubieszowskiej.
(tutaj jest wizerunek Sokoła – logo Towarzystwa)
Ku pamięci jego członków i ich działalności z okazji Jubileuszu
90-lecia sportu na Ziemi Hrubieszowskiej 1922 – 2012
Rada Miejska w Hrubieszowie Burmistrz Miasta
Hrubieszów – 5 VI 2012 r.
Tekst i foto – Marek Ambroży Kitliński (mak)