Większość osób, które odeszły z tego świata pozostawia po sobie majątek. Mogą to być zarówno przedmioty codziennego użytku, ruchomości, nieruchomości, a nierzadko także odkładane przez lata środki finansowe. Im większy jest majątek tym częściej jego właściciel już za życia składa dyspozycję jego podziału. Wyrażeniem woli zmarłego jest testament. Niestety, im większa rodzina, tym więcej relacji, a te doprowadzić mogą do zażyłości jak i niesnasek. Konflikty wśród bliskich często bywają przyczyną nieujęcia w testamencie. Pominięcie w testamencie nie musi wiązać się z urazą. Zmarły może bowiem chcieć przekazać swój majątek na szczytny cel lub w całości jednej sobie z rodziny, której za życia np. najbardziej ufał. Pominięci w testamencie członkowie rodziny mogą jednak dochodzić swojej części spadku. Taką możliwość daje im zachowek. Czym dokładnie jest zachowek i jak go obliczyć?
Czym jest zachowek?
Zachowek to świadczenie przyznawane w formie pieniężnej, które oblicza się na bazie aktywów i pasywów majątku rozdysponowanego w ramach spadku. Do zachowku wliczają się także środki z niektórych darowizn dokonanych przez zmarłego. Zachowek to (w skrócie) ułamkowa część spadku, jaka przysługiwałby uprawnionym do dziedziczenia. Zachowek przysługuje członkom rodziny zmarłego nieujętym w testamencie. Wypłacają zachowek zwykle są spadkobiercy testamentowi. Niemniej roszczenie o zachowek może być kierowane w stosunku do podmiotu, który otrzymał darowiznę jak i osób, wobec których zastosowano w testamencie zapis windykacyjny. Może on zostać pokryty przed spadkobierców mających „pierwszeństwo” w dziedziczeniu, przez powołanie osoby wnoszącej roszczenie do dziedziczenia, zapis windykacyjny lub darowiznę na jej rzecz. Co ważne, roszczenie o zachowek może opiewać również na kwotę uzupełniającą wypłacone już wcześniej świadczenia do wysokości zachowku. Zachowku nie otrzyma jednak osoba wydziedziczona w testamencie.
Testament, ustawa, a zachowek
Legalny testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem unormowanym przepisami kodeksowymi tzw. dziedziczeniem spadkowym. W przypadku zatem, gdy dana osoba nie zostanie przez zmarłego ujęta w testamencie, może dochodzić swojej części majątku poprzez instytucję zachowku.
Dla kogo zachowek?
Art. 991 Kodeksu cywilnego prawo do zachowku przysługuje: dzieciom, wnukom, prawnukom, małżonkom oraz rodzicom spadkodawcy. Ostatnia z wymienionych grup – rodzice – uzyskują prawo do zachowku tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił po sobie żadnego potomstwa.
Małżonek bez zachowku
Małżonek może nie mieć prawa do zachowku. Dzieje się tak zasadniczo w dwóch sytuacjach. Po pierwszy, gdy miedzy sąd orzekł separacje. Drugą sytuacją, która uniemożliwia małżonkowi wnoszenie roszczenia o zachowek jest orzeczony sądowo rozwód.
Jak obliczyć zachowek?
Mnogość okoliczności, które mogą mieć miejsce w praktyce sprawia, że opisanie wszystkich możliwych przypadków podziału zachowku jest bardzo trudne. Poniżej przedstawiamy wyliczenia dla dwóch najczęściej spotykanych sytuacji.
W przypadku, gdy spadek przypada w całości rzecz osoby trzeciej lub innego podmiotu, bezdzietna żona zmarłego w ramach dziedziczenia ustawowego nabywa prawo do 1/2 ma masy spadkowej. Od tej sumy przysługuje jej zachowek w wysokości ½.
Członkowie rodziny zmarłego, w skład której wchodzi wdowa i dwójka dzieci mają prawo do dziedziczenia ustawowego w wysokości 1/3 masy spadkowej. Jeśli jednak nie zostali uwzględnieniu w testamencie, to na mocy zachowku ubiegać mogą się o proporcjonalny udział od wypłaconej masy spadkowej.
Kiedy sprawa się komplikuje?
W przypadku małżeństw posiadających troje lub więcej dzieci, osobach po rozwodzie, w separacji, jak i w przypadku gdy do masy spadkowej uprawnionych jest wiele osób i podmiotów, obliczenie i dochodzenie należnego zachowku nie jest rzeczą łatwą. Przyda się specjalista, który będzie w stanie wywalczyć należy nam zachowek. Adwokat, którego specjalizacją jest prawo spadkowe staje się bardzo często osobą, bez której doprowadzenie sprawy o zachowek bywa niezwykle wyczerpujące dla uprawnionych do spadkobrania.
(tekst i fot. mat. partnera)