Pięć lat temu, czyli w roku 2003 „Tygodnik Zamojski” przedstawiał na swoich łamach miejscowości i okolice obejmujące zasięg czytelników z regionu tego tygodnika. W marcowym numerze przyszedł czas na „pokazanie” Hrubieszowa, warto zapoznać się lub przypomnieć o czym tam pisano.
b>„Ściana pamięci”
W Tygodniku Zamojskim z dn. 5 marca w artykule pt. „Ściana pamięci” przeczytamy o historii Żydów hrubieszowskich. W 1939 r. w 14 – to tysięcznym Hrubieszowie mieszkało około 7,5 tys. Żydów. Byli oni właścicielami dwóch szpitali, kilku szkół, hoteli, większości domów mieszkalnych i kramów przy rynku. Tworzyli zorganizowaną, hermetyczną społeczność o własnym języku, religii i kulturze.
W czasie II wojny światowej hitlerowcy zamordowali lub wywieźli z Hrubieszowa do obozów koncentracyjnych ok. 10 tyś. osób pochodzenia żydowskiego. Dziś, oprócz cmentarza przy ul. Kruczej, nie pozostał po nich żaden ślad. Hrubieszowscy Żydzi na początku wojny byli zatrudniani m.in. przy pracach wyładunkowych na kolei, w cegielni „Feliks” oraz przy odśnieżaniu ulic. W ostatnich tygodniach 1939 r. Niemcy utworzyli w mieście policję oraz gminę żydowską (Judenrat). Nakazano im noszenie na rękach opasek z gwiazdą syjońską. W 1942 r., na przedmieściu Wójtostwa oraz przy ul. Jatkowej Niemcy utworzyli getto (ok. 10 000 osób). Zagnani do przymusowej pracy, skazani byli na śmierć z wyczerpania i głodu. Większość wywieziono do obozu zagłady w Sobiborze. Hitlerowcy zaczęli też przeprowadzać masowe egzekucje. Podczas kaźni szczególnym okrucieństwem wykazywał się gestapowiec Gustaw Ebner o pseudonimie „Blondynek” oraz podoficer gestapo Wagner.
We wrześniu 1943 r. getto zlikwidowano, zniszczono też dużą synagogę, bożnicę Trisker, kirkut (nagrobki użyto do utwardzania dróg) i 6 domów modlitwy. 26 lutego 1943 r. rozstrzelano członków rady żydowskiej na czele z jej szefem Izaakiem Rabinowiczem. Przeżyli tylko ci, których Polacy ukryli w swoich domach. Wielu przyłapano i zamordowano razem z Żydami.
Kilkanaście lat temu Instytut Yad – Waszem w Jerozolimie nadał dwóm mieszkańcom Hrubieszowa tytuł „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”. Otrzymali go Jan Strójwąs za uratowanie życia 13 Żydom oraz Alfred Hapoński.
W latach 50 – tych XX wieku władze Hrubieszowa, na wniosek Towarzystwa Żydów Lubelskich, zbudowały na terenie kirkutu pomnik ku czci ofiar bestialskiego mordu hitlerowskiego. Z biegiem lat cmentarz był zaniedbywany, dopiero w latach 90-tych kirkut uporządkowano, a w 1997 r. odsłonięto symboliczną ścianę pamięci, utworzoną ze 110 zniszczonych macew. Od 1994 r., na zaproszenie uczniów LO im. S. Staszica oraz władz miasta, przyjeżdżają do Hrubieszowa wycieczki młodzieży żydowskiej.
W maju 2000 r. Związek Ziomkostwa Hrubieszowskiego w Izraelu zwrócił się do papieża Jana Pawła II z prośbą o błogosławieństwo dla miasta z okazji jego 600 – lecia. Trzy miesiące później nadszedł list od Ojca Świętego, w który polecał on Bogu mieszkańców Hrubieszowa.
***
W tym samym Tygodniku tak mówili:
Joanna Błaszczak, wiceburmistrz Hrubieszowa – Wkrótce otworzymy świetlicę opiekuńczo – wychowawczą dla dzieci i młodzieży przy Klubie Abstynenta „Lumen”. UM pokryje koszty utrzymania budynku.
Dariusz Gałecki, przewodniczący Rady Miasta – Teraz dla miasta najważniejsza jest budowa Sali gimnastycznej przy SP nr 2 w Hrubieszowie. Będziemy też modernizować kilka ulic na os. Jagiellońskim. Planujemy też dokończyć budowę kanalizacji na tym osiedli i os. Sławęcin. Chciałbym aby na inwestycje przeznaczać 25-30% budżetu miasta. W tym roku jest to zaledwie 12 %.
Tadeusz Garaj, dyrektor SP ZOZ – Udało nam się zmniejszyć zadłużenie szpitala, m.in. zlikwidowaliśmy deficytowy oddział zakaźny, powiększyliśmy oddział rehabilitacyjny, chcemy zmodernizować kotłownię, pod koniec roku planujemy uruchomić własną aptekę w Przychodni Rejonowej, od marca będziemy wypłacać pracownikom zaległe podwyżki po 203 zł.
Józef Ignacy Garbacz, sekretarz powiatu hrubieszowskiego – Niebawem w starostwie będzie nowy wydział: promocji, integracji europejskiej i współpracy przygranicznej. Pracę w nim znajdzie 4-5 osób. Niektóre wydziały będą łączone, np. wydział ochrony zdrowia z wydziałem obywatelskim.
Marian Grabik, starosta hrubieszowski – Chcemy, aby przez przejście graniczne Zosin – Uściług, mogły też przejeżdżać samochody dostawcze. Dążymy do uruchomienia osobowego przejścia międzynarodowego w Dołhobyczowie. Mam nadzieję, że niebawem rozpocznie się budowa gazociągu. Myślę, że już w październiku Turkowice będą miały pierwszych studentów na kierunkach: łowiectwo i leśnictwo.
Ks. Andrzej Puzon, proboszcz parafii pw. MB Nieustającej Pomocy, kapelan wojskowy w stopniu podpułkownika – W tym roku nasz kościół obchodzi 100 – lecie istnienia. Przy parafii działają zespół młodzieżowy „Lechici”, pod kierunkiem Leszka Opały, Katolickie Stowarzyszenie Młodych oraz szkolne koło „Caritas”.
***
„Dziennik Wschodni” z 14 kwietnia napisał „Chleb dobroci jak świeże bułeczki”
Dwadzieścia tysięcy bochenków chleba sprzedał „Caritas” diecezji zamojsko – lubaczowskiej w ramach wielkanocnej akcji „Chleb Dobroci”. Za pieniądze pozyskane ze sprzedaży chleba zakupionych zostanie co najmniej 1,5 tys. paczek, w których znajdzie się wędlina, pieczywo, słodycze i środki czystości, które zaczną trafiać do potrzebujących z całej diecezji – powiedział ks. A. Puzon, szef „Caritasu”.
***
Tygodnik Zamojski 23 maja
„Ku chwale ojczyzny” – Hrubieszowska jednostka wojskowa 7 czerwca będzie obchodzić jubileusz setnej rocznicy swego istnienia. Z tej okazji uroczystą mszę św. odprawi bp polowy Sławoj Leszek Głódź. Po nabożeństwie na stadionie MKS Unia odbędą się m.in. pokazy sprzętu wojskowego, skoki spadochronowe i desant śmigłowcowy.
Z kroniki wykonanej przez L. Ksykiewicza z Zamościa pt. „Prasa o Hrubieszowie” tom II, a ofiarowanej dla M. Muzyczuk, biegaczki z Hrubieszowa
Wybrał i opracował – mak
Na zdjęciu – Cmentarz żydowski w Hrubieszowie.