Od 2007 roku przed Dniem Wszystkich Świętych i Zaduszkami, ale nie tylko, przy odnowionym przez Społeczny Komitet Ratowania Zabytków Cmentarza w Hrubieszowie w 2010 r. grobowcu współzałożyciela w 1922 r. i I prezesa Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Hrubieszowie Jana Pawłowicza pojawiła się młodzież ZS nr 4 w Hrubieszowie, która pod kierunkiem nauczycielki-sportsmenki Małgorzaty Muzyczuk przeprowadziła czynności porządkowe. Tym razem pracowali uczniowie: Kamil Karpiuk i Konrad Dubienka z klasy IV Technikum Agrobiznesu, za co im serdecznie dziękujemy!
Jan Kanty Józef Tadeusz Pawłowicz, herbu Przyjaciel
Współzałożyciel i prezes Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie. Pierwszego stowarzyszenia sportowego założonego w Hrubieszowie.
Urodzony w 1878 r. w Warszawie z rodziców Mścisława i Józefy z domu Ostrowska, żonaty z Janiną z Zielińskich. Prywatnie vice dyrektor Oddziału Banku Zjednoczonych Ziem Polskich w Hrubieszowie.
Jako społecznik współzałożyciel i prezes Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie. Wiceprezes w Zarządzie Wojewódzkim Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Lublinie. Prezes Okręgowego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Zamościu.
Za jego prezesury w Hrubieszowie Towarzystwo otrzymało Sztandar i został wybudowany „Dom Sokoła”. W tej ostatniej sprawie, razem z Zarządem „Sokoła” w Hrubieszowie zachęcił ziemian, braci Kazimierza i Władysława Pohoreckich do ofiarowania placu pod budowę siedziby Towarzystwa Gimnastycznego i to się udało. Budynek był budowany szczególnie ze środków Ziemiaństwa Hrubieszowskiego, do czego też się przyczyniał, mobilizując ich w gorących apelach. Przeprowadzano w nim wykłady nie tylko z przepisów, technik, taktyk i działań sportowych, ale i o tematyce etycznej, moralności oraz patriotyzmie. Oprócz pomieszczeń biurowych czy szatni, była sala ćwiczebna z urządzeniami gimnastycznymi i kręgielnia. Przed budynkiem na nawierzchni trawiastej był również plac ćwiczebny, boisko do gry w hazenę czy tenisa ziemnego. Organizował z Zarządem zawody sportowe, w różnych dyscyplinach sportowych, w tym nawet w lekkiej atletyce.
Osobiście uczestniczył w galowych strojach w różnych uroczystościach, podczas których prezentowano wspaniałe ubiory reprezentacyjne i stroje sportowe, demonstrowano na wysokim poziomie sprawność członków Towarzystwa szczególnie w budowaniu piramid sportowych, masowych układach gimnastycznych, marszach ozdobnych. Często uczestniczono w centralnych, wojewódzkich, ogólnopolskich a nawet międzynarodowych zlotach sokolich. Dbał o estetyczny wygląd i zachowywanie się członków Zarządu, jak i zwykłych członków.
Jan Pawłowicz nie tylko udzielał się w „Sokole”, ale np. w 1927 r. z ks. Melchiorem Juścińskim był inicjatorem i wspomógł pieniężnie renowację Krzyża i Gałki miedzianej na wieżyczce Kościoła Parafialnego, dodatkowo na koszt własny pozłocił.
Zmarł dnia 8.09.1935 r. – mając zaledwie 57 lat. Grób znajduje się na cmentarzu w Hrubieszowie, można do niego trafić wchodząc na cmentarz od targowiska (ul. Kolejowa) pierwszą furtką, skręcając w lewo w kierunku kaplicy, parę kroków i po prawej jest płyta z napisem „Tu leży założyciel i prezes Towarzystwa „Sokół” w Hrubieszowie.
Grobowiec ten wskazała mi na początku XXI wieku p. Urszula Bobrowicz – Skórzewska, był w opłakanym stanie, prawie nie było go widać. Na prośbę autora tego opracowania grobem przez kilka lat opiekowały się dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Hrubieszowie pod kierownictwem zmarłej 13 października br. nauczycielki wychowania fizycznego Janiny Ewy Kitlińskiej. Po przejściu na emeryturę wspomnianej nauczycielki, od jedenastu lat grobem opiekuje się młodzież Zespołu Szkół Nr 4 w Hrubieszowie pod kierunkiem nauczycielki wychowania fizycznego i wieloletniej sportsmenki, specjalizującej się w ultra-biegach Małgorzaty Muzyczuk.
Prace polegają na wycinaniu chwastów i przekwitłych kwiatów rosnących wokół grobu, zmieceniu kurzu i umyciu i zapastowaniu płyty nagrobnej oraz przystrojeniu w ozdoby, jakie to miejsce wymaga, zapaleniu zniczy, itp.
Niestety, czas robił swoje, a korzenie pobliskiego drzewa powodowały, że grób pękał i podnosił się do góry, był w bardzo złym stanie, jak i otaczające go słupki z żelaznymi żerdziami, napis był już prawie niewidoczny. Na szczęście na zlecenie Społecznego Komitetu Ratowania Zabytków Cmentarza w Hrubieszowie, którego przewodniczącym jest p. Włodzimierz Piątkowski, magister sztuk cmentarnych – rzeźbiarz p. Janusz Szczekan w roku 2010 odrestaurował ten grób, który został m.in. wyprostowany, wzmocniony i ogrodzony (niestety zaczyna w rogach pękać, a tabliczka zniknęła).
Mam nadzieję, że ten grobowiec będzie na zawsze przypominał o człowieku, który założył w Hrubieszowie pierwsze Towarzystwo Sportowe po wielu latach niewoli i wojnie bolszewickiej. Cześć Jego Pamięci!
***
Warto też przypomnieć, że z inicjatywy niżej podpisanego, z okazji 90 lat sportu na ziemi hrubieszowskiej w roku 2012 na ścianie byłego budynku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie (najstarsza część budynku Sądu) została uroczyście odsłonięta Tablica Informacyjna, o treści:
Najstarsza część tego budynku została wybudowana w 1928 r. dla Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Hrubieszowie, które czynnie działało od 1922 r. do wybuchu II wojny światowej.
W dowód wdzięczności za wychowanie patriotyczne oraz krzewienie kultury fizycznej wśród mieszkańców Ziemi Hrubieszowskiej.
(tutaj jest wizerunek Sokoła – logo Towarzystwa)
Ku pamięci jego członków i ich działalności z okazji Jubileuszu
90-lecia sportu na Ziemi Hrubieszowskiej 1922 – 2012
Rada Miejska w Hrubieszowie Burmistrz Miasta
Hrubieszów – 5 VI 2012 r.
***
„Sokół” w Hrubieszowie działał do wybuchu II Wojny Światowej. Jego członkowie walczyli w różnych oddziałach z naszymi wrogami o wolną Polskę. Po wojnie, jak w całym kraju miał zakaz dalszej działalności przez wiele, wiele lat, a „Dom Sokoła” został przeznaczony do innych celów, nawet początkowo na siedzibę UB i podczas ataku na Hrubieszów w maju 1946 r. został w dużym stopniu zniszczony. W wielu miejscowościach „Sokoły” zostały reaktywowane, może ktoś pokusi się w Hrubieszowie ?
Foto – archiwum ZS NR 4 w Hrubieszowie
Opracował – Marek A. Kitliński (mak)
