Gospodarstwa rolne, którym zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego są grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą może stanowić duży problem w kontekście posiadania prawa własności wielu osób (współwłasność). Szczególne trudności napotkać można w sytuacji jego podziału, o czym niżej.
Jak stanowią przepisy prawa, własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność). Może być ona współwłasnością w częściach ułamkowych, albo też współwłasnością łączną (np. w małżeństwie, w którym istnieje wspólność majątkowa).
Szczególnego rodzaju problemy pojawiają się wówczas, gdy gospodarstwo rolne stanowiące współwłasność przeznaczane jest do podziału, zaś każdy ze współwłaścicieli chciałaby odmiennego sposobu zniesienie współwłasności. Co prawda przepisy regulujące kwestię zniesienia współwłasności rzeczy wskazują, że może ona następować na wiele różnych sposobów, przy czym w przypadku gospodarstw rolnych doznaje ona istotnych modyfikacji.
Po pierwsze, zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego nie może być sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarski rolnej. Jeśli okazałaby się, że podział zasady te naruszałby, wówczas sąd przyzna to gospodarstwo temu współwłaścicielowi, na którego wyrażą zgodę wszyscy pozostali współwłaściciele.
W razie braku zgody wszystkich współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela. Jeżeli warunki przewidziane wyżej spełnia kilku współwłaścicieli albo jeżeli nie spełnia ich żaden ze współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia.Na wniosek wszystkich współwłaścicieli sąd zarządzi sprzedaż gospodarstwa rolnego stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Sprzedaż gospodarstwa rolnego sąd zarządzi również w wypadku niewyrażenia zgody przez żadnego ze współwłaścicieli na przyznanie mu gospodarstwa.
Problem pojawić się może również w przedmiocie spłat albo dopłat, które mogą być przez Sąd pomniejszone od rzeczywiście należnych, za wyjątkiem sytuacji, kiedy działowi podlega gospodarstwo rolne pomiędzy małżonkami.
Ciekawostką jest, że współwłaściciel, który w wyniku zniesienia współwłasności otrzymał gospodarstwo rolne, a wchodzące w skład tego gospodarstwa nieruchomości rolne zbył odpłatnie przed upływem pięciu lat od chwili zniesienia współwłasności, jest obowiązany pozostałym współwłaścicielom, którym przypadły spłaty niższe od należnych, wydać –proporcjonalnie do wielkości ich udziałów– korzyści uzyskane z obniżenia spłat, chyba że celem zbycia jest zapewnienie racjonalnego prowadzenia tego gospodarstwa.
Tomasz Gabrylewicz – prawnik
Pl. Kupiecki 10, 22 – 100 Chełm
e-mail: prawnik-chelm@wp.pl
www.radcaprawny-chelm.pl
tel.: 883 001 676