Od kilku już lat oddziały ZUS w całej Polsce prowadzą wzmożone kontrole zasadności wypłacanych zasiłków z ubezpieczeń społecznych (zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego).
Nagminne są kontrole osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, przy czym działania ZUS niejednokrotnie przyjmują formy wręcz uciążliwe, kiedy to ZUS najpierw wszczyna kontrolę w kierunku niepodlegania ubezpieczeniom społecznym, następnie w kolejnym postępowaniu wszczynana jest kontrola wysokości składek na ubezpieczenia społeczne, w innym ZUS podważa zasadność wypłaconych zasiłków, a ostatecznie również żąda zwrotu pobranych świadczeń, jako nienależny.
W przypadku wszczęcia kontroli, gdy nie doszło jeszcze do wypłaty odpowiedniego zasiłku, ZUS wstrzymuje się ze spełnieniem świadczenia do czasu prawomocnego zakończenia sprawy. W wielu wypadkach, kończy się to postępowaniem sądowym przed sądami ubezpieczeń społecznych. Sprawy przed sądem trwają średnio półtora roku do dwóch lat. Doświadczenia firm objętych obsługą prawną naszej kancelarii wskazują, iż sprawy przeciwko ZUS w wielu przypadkach kończą się uznaniem odwołania ubezpieczonego. Wówczas, po uprawomocnieniu się wyroku ( często wyroku po apelacji) ZUS wypłaca ubezpieczonemu zaległe należności.
Wiedzieć jednak należy, iż w określonych sytuacjach ZUS ma obowiązek zapłaty odsetek ustawowych od zaległych należności, niezapłaconych w terminie należności. Organ rentowy nie wypłaci ich jednak z urzędu, przeciwko ZUS należy wystąpić z żądaniem zapłaty takich odsetek. Zgodnie z obowiązującymi przepisami Zakład ma obowiązek ustalać prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacać te świadczenia w terminach określonych w przepisach. Jeżeli dochodzi do uchybienia tym zadom i terminom wówczas ubezpieczonemu należą się odsetek od niewypłaconych świadczeń w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie ustalonych przez przepisy prawa cywilnego.
Od wypłaty odsetek organ rentowy może uwolnić się w przypadku gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłacie świadczenia jest następstwem okoliczności, za które odpowiedzialności nie ponosi. Użyte w ustawie systemowej sformułowanie: „okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności” zbliżone jest znaczeniowo do określenia: „przyczyny niezależne” i należny rozumieć je tak, że ZUS winien zapłacić odsetki zarówno wówczas, gdy ponosi winę za uchybienie, jak i w przypadku, gdy są to niezawinione przyczyny przekroczenia terminu.
Gdy do wyjaśnienia okoliczności warunkujących nabycie prawa do świadczenia następuje dopiero w postępowaniu sądowym, wyłączenie odpowiedzialności ZUS może mieć miejsce, gdy w postępowaniu administracyjnym prowadzonym przez ZUS nie udało się poczynić ustaleń wszystkich okoliczności niezbędnych do wydania decyzji i wypłaty świadczenia. Ważne jest jednak to, iż organ rentowy dokonał niezbędnych czynności w zakresie posiadanych kompetencji.
Jak przyjmuje się w orzecznictwie sądów ubezpieczeniowych ZUS ponosi odpowiedzialność za odmowę przyznania świadczenia, jeżeli niezbędne okoliczności faktyczne uzasadniające nabycie do niego prawa zostały ustalone w postępowaniu przed tym organem, a odmowa przyznania świadczenia jest wynikiem błędu w wykładni lub zastosowaniu prawa materialnego albo też procesowego. W takich sytuacjach późniejsze wydanie prawomocnego wyroku, w wyniku odwołania ubezpieczonego, przyznającego świadczenie nie wpływa na bieg terminu do wypłaty odsetek.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
