Umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy to jedna z form wskazujących na zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej w celu otrzymania emerytury albo renty z KRUS określona w przepisach ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Umowa:
1. zawierana jest w formie aktu notarialnego,
2. rolnik -właściciel (współwłaściciel) gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę) własność (udział we współwłasności) i posiadanie tego gospodarstwa,
3. dochodzi do skutku z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, zaś następca do tego czasu musi pracować w tym gospodarstwie,
4. zawiera obowiązki jak określone dla umowy dożywocia tzn. następca winien zapewnić rolnikowi dożywotnie utrzymanie tj. przyjąć rolnika, jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym,
5. może zawierać inne postanowienia oraz odmienne ustalenia, co do wzajemnych obowiązków stron przed i po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa rolnego,
6. może być rozwiązana przez sąd:
a) gdy następca bez usprawiedliwionych powodów nie podjął albo zaprzestał pracy w gospodarstwie rolnika, nie wywiązuje się z obowiązków przyjętych w umowie lub postępuje w taki sposób, że nie można wymagać od rolnika, aby spełnił obowiązki względem następcy),
b) uporczywie postępuje wobec rolnika w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub
c) dopuścił się względem rolnika albo jednej z najbliższych mu osób rażącej obrazy czci bądź umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu albo wolności, lub
d) uporczywie nie wywiązuje się ze swych obowiązków względem rolnika wynikających z umowy lub z przepisów prawa.
W rozstrzygnięciach sądów, w sprawach o podział majątku wspólnego małżonków, występują rozbieżności związane z tym czy gospodarstwo rolne uzyskane przez następcę wchodzi w skład majątku wspólnego następcy i jego małżonka.
Dlatego też, zauważając tę kwestię Rzecznik Praw Obywatelskich skierował do Sądu Najwyższego pytanie prawne, które ma rozwiać wątpliwości. Równocześnie Rzecznik Praw Obywatelskich opowiedział się za tym, że takie gospodarstwo wchodzi w skład majątku wspólnego następcy i jego małżonka, jako, że: „sprzyja tworzeniu trwałej bazy materialnej pozwalającej małżonkom na zaspokajanie potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli”.
Rzecznik powołał się również na szczególną, zapewnianą przez państwo i prawo ochronę rodziny oraz zwrócił uwagę, iż przeniesienie gospodarstwa rolnego nie jest darowizną.
Zasygnalizować wypada, iż w skład majątku wspólnego wchodzą przedmioty nabyte w czasie trwania małżeństwa, co do zasady bez względu na to czy tylko jeden z małżonków nabył je (zawierał umowę). Istnieją pewne wyjątki, jeden z nich ma związek z umową darowizny. Przedmiot darowizny nie wchodzi, co do zasady w skład majątku wspólnego, jeżeli darowizna nie została uczyniona na rzecz dwojga małżonków.
Zapytanie prawne Rzecznika należy uznać za ważny krok w celu usystematyzowania orzecznictwa w sprawach o podział majątku wspólnego. Z całą pewnością istotne mogą być kwestie:
– związane z tym czy współmałżonek pracuje w gospodarstwie rolnym ( ten element jest konieczny dla następcy, więc przyjęcie, iż jest obojętny dla małżonka wypaczałby konstrukcję umowy z następcą),
-że umowa z następcą w zasadzie nie jest pod tytułem dramy, bowiem wiąże się z obowiązkami podobnymi, jak w przypadku umowy o dożywocie,
-że rolnik ma prawo sądzić, że skoro przekazuje gospodarstwo następcy, to tylko następca będzie jego właścicielem, w przeciwnym razie rolnik może zawrzeć umowę darowizny, z obdarowanym będącym następcą oraz jego współmałżonkiem, albo z samym obdarowanym, ewentualnie ma możliwość zawrzeć umowę dożywocia.
Jak tylko pojawi się rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego będziemy o tym informować. Każdy kto ma podobny problem winien w skorzystać ze wsparcia pełnomocnika fachowego, żeby ustalić możliwe sposoby prowadzenia sprawy o podział majątku wspólnego, w skład którego może wchodzić gospodarstwo rolne.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie
Zobacz też:
Porady prawne: Przekazanie gospodarstwa rolnego a zachowek
