Spadek można nabyć na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, które regulują porządek dziedziczenia (grupy spadkobierców, udziały spadkowe jakie im przysługują), albo na podstawie testamentu.
Testament może zawierać oświadczenie jednego tylko spadkodawcy (zakaz testamentów wspólnych), jest odwołalny (można go odwołać w każdym czasie), sporządzić go może wyłącznie osoba zdolna do testowania (w pełni świadoma znaczenia swojego czynu, zdolna do wyrażenia swojej woli w sposób swobodny).
Spadkodawca może wyrazić swoją ostatnią wolę w testamencie:
-
zwykłym – własnoręcznym, notarialnym, alograficznym, albo w
-
szczególnym – (ustnym, podróżnym, wojskowym więcej o testamencie ustnym w publikacja: Sprawy spadkowe – testament ustny).
Testament własnoręczny
Taka forma testamentu jest najbardziej rozpowszechniona. Sporządza się go w całości pismem własnym, odręcznym. Nie będzie ważny testament sporządzony komputerowo, albo przez inną osobę i podpisane tylko przez spadkodawcę albo sporządzony wprawdzie odręcznie przez testatora, ale nie podpisany.
Testament powinien również zawierać datę, jednak brak daty nie będzie dyskwalifikować testamentu, jeżeli nie ma wątpliwości: co do zdolności spadkodawcy do wyrażenia ostatniej woli, w zakresie treści testamentu albo co do wzajemnej relacji kilku testamentów. Nieważny może być testament bez daty, gdy spadkodawca cierpiał na chorobę psychiczną, albo sporządził wiele testamentów i nie ma możliwości określenia, który z nich był ostatnim.
Testament notarialny
Sporządzany jest w formie aktu notarialnego, przed notariuszem. W praktyce taki testament jest czynnością sformalizowaną, jest trudny do podważenia, bowiem notariusz, w toku czynności notarialnej, w wyniku bezpośredniego kontaktu z testatorem jest w stanie ocenić stopień świadomości dokonywanej czynności. W sytuacji, gdy stan psychiczny, budzi wątpliwości notariusza czynność nie dojdzie do skutku.
Testament (allograficzny) przed urzędnikiem
Spadkodawca sporządza taki testament w obecności urzędnika ( wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego) oraz przy udziale dwóch świadków. Ostatnia wola spisywana jest w formie protokołu opatrzonego datą sporządzenia oraz podpisanego przez osoby biorące udział w czynności (urzędnika, świadków i spadkodawcę). Jeżeli spadkodawca nie jest w stanie podpisać protokołu wówczas w protokole należy wskazać przyczynę takiej sytuacji. Testamentu takiego nie mogą sporządzić osoby głuche albo nieme.
Testamenty szczególne
Testamenty szczególne (ustny, podróżny i wojskowy) sporządzane są wówczas, gdy nie jest możliwa do zachowania inna forma wyrażenia ostatniej woli. Wspólną cechą takich form testamentów jest to, iż co do zasady tracą swoją moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego (ich sporządzenie), chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Równocześnie wskazać należy, iż termin sześciomiesięczny nie biegnie w czasie gdy po sporządzeniu testamentu ustnego spadkodawca nie jest w stanie sporządzić testamentu zwykłego (np. z uwagi na śpiączkę).
Testament ustny szczegółowo omówiony został w artykule: Porady prawne: Testament ustny
Testament podróżny
Może zostać sporządzony w czasie podróży polskim statkiem albo samolotem przed jego dowódcą ( zastępcą dowódcy ). Zasada jego sporządzania jest podobna, jak w przypadku testamentu alograficznego. Spadkodawca w obecności kapitana oraz dwóch świadków wyraża swoją wolę, następnie dowódca statku oświadczenie spadkodawcy spisuje z podaniem daty, pismo jest odczytywane oraz podpisywane przez wszystkich uczestników czynności. Podobnie, jak w przepadku testamentu „urzędniczego”, brak podpisu spadkodawcy musi być omówiony w piśmie.
Testament wojskowy
Może być sporządzony wyłącznie w czasie: mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli. Spadkodawca może swoją wolę wyrazić ustnie przed sędzią wojskowym, który spisuje z tego odpowiedni protokół, ewentualnie w obecności dwóch świadków. W takim przypadku testament również winien być spisany i podpisany przez uczestników czynności. Gdy spadkodawca nie jest w stanie podpisać się wówczas testament wygłasza ustnie wobec trzech świadków, po jego spisaniu wszyscy świadkowie podpisują dokument oraz opisują przyczynę braku podpisu spadkodawcy.
Gdy w skutek ran albo choroby istnieje obawa rychłej śmierci albo jeżeli zachodzi inna szczególna przyczyna spadkodawca może sporządzić testament wojskowy w ten sposób, że oświadcza swą ostatnią wolę ustnie dwóm świadkom ( przy czym nie muszą być równocześnie przy tym obecni). Taki jednak testament wymaga stwierdzenia treści tak jak testament ustny
adwokat Magdalena Kusik-Balicka, radca prawny Małgorzata Dąbek
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie