W przypadku, gdy nasz najbliższy, ze względu na swój stan zdrowia, nie jest w stanie kierować własnym postępowaniem konieczne może być ubezwłasnowolnienie.
Czym jest ubezwłasnowolnienie?
Każda osoba dorosła (po ukończeniu 18 roku życia) ma tzw. zdolności do czynności prawnych czyli prawo do samodzielnego działania ze skutkiem prawnym. Oznacza to, że może samodzielnie zawierać umowy, składać jednostronne oświadczenia, rozporządzać swoim majątkiem według własnej decyzji i uznania.
Ubezwłasnowolnienie jest to pozbawienie danej osoby tego prawa. Inaczej rzecz ujmując osoba ubezwłasnowolniona nie będzie mogła samodzielnie zawierać umów, składać oświadczeń jednostronnych (wypowiedzieć umowy) czy podejmować innych decyzji o swoim majątku czy też o swojej osobie.
Wyjątkiem są umowy powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego ( np. zakupy produktów żywnościowych), taka umowa będzie uznana za ważną jeżeli zostanie wykonana, chyba, że prowadzi do rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Zwrócić należy uwagę na to, że zasada ta dotyczy również dzieci, które albo są pozbawione zdolności do czynności prawnej ( dzieci poniżej 13 roku życia) albo mają zdolność ograniczoną (dzieci powyżej 13 roku życia). Ważne i dotyczy zarówno dzieci, jak i osób ubezwłasnowolnionych częściowo, jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza, według ustawy, zgoda przedstawiciela ustawowego.
Ubezwłasnowolnienie może być częściowe albo całkowite
Ubezwłasnowolnienie całkowite może mieć zastosowanie do osoby, która ukończyły 13 lat, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych np. pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
Ubezwłasnowolnienie częściowe orzeka się wyłącznie w stosunku do osób dorosłych ( przed ukończeniem 18 roku życia osoba ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych taką, jak osoba dorosła częściowo ubezwłasnowolniona. Częściowe ubezwłasnowolnienie jest dopuszczalne, jeżeli danej osobie potrzebna jest pomoc przy prowadzeniu jej spraw, a stan tej osoby ( związany z chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym albo innego rodzaju zaburzeniem psychicznym) nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego.
Za osobę ubezwłasnowolnioną decyzję podejmować będzie kurator ( ubezwłasnowolnienie częściowe ) albo opiekun prawny (ubezwłasnowolnienie całkowite), których ustanawia sąd opiekuńczy. Nie ustanawia się opiekuna dla dziecka, które pozostaje pod władzą rodzicielską. Równocześnie opiekun i kurator ponoszą prawną odpowiedzialność za czyny osoby ubezwłasnowolnionej. Niektóre czynności będzie samodzielnie wykonywał opiekun albo kurator (np. zakupy żywności, opłaty, umowy na dostawy mediów, opłata podatków, najem majątku ubezwłasnowolnionego). W innych sprawach, przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem będzie wymagana zgoda sądu opiekuńczego (np. na sprzedaż nieruchomości, zaciągnięcie kredytu).
Sprawa sądowa o ubezwłasnowolnienie
Wniosek o ubezwłasnowolnienie mogą złożyć tylko określone osoby z kręgu najbliższych członków rodziny: małżonek, przedstawiciel ustawowy, krewni w linii prostej, rodzeństwo, przy czym krewni nie mogą składać takiego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego, osoba, która ma zostać ubezwłasnowolniona. W sprawie bierze udział prokurator oraz małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona oraz jej przedstawiciel ustawowy.
Do wniosku muszą być załączone dowody uzasadniające wniosek tj. świadectwo lekarskie wydane przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, gdy ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, opinia psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby, zaświadczenie poradni leczenia uzależnień jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa albo narkomanii.
Po wszczęciu postępowania osobę, której wniosek dotyczy należy wysłuchać oraz przeprowadzić dowody z opinii biegłych psychiatry lub neurologa, a także psychologa, które winny zawierać oprócz oceny stanu zdrowia psychicznego lub zaburzeń psychicznych albo rozwoju umysłowego osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, powinna zawierać umotywowaną ocenę zakresu jej zdolności do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia swoich spraw, uwzględniającą postępowanie i zachowanie się tej osoby. Dla osoby pełnoletniej, na czas procesu, może być ustanowiony doradca tymczasowy, gdy istnieje konieczność ochrony jej praw albo jej mienia.
Sąd uchyli ubezwłasnowolnienie, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono albo zmieni orzeczenie z całkowitego na częściowe albo odwrotnie. Z wnioskiem o uchylenie albo zmianę może wystąpić także sam ubezwłasnowolniony.
Aktualnie projektowane są zmiany w przepisach o ubezwłasnowolnieniu. Najważniejsza zmiana dotyczy tego, że orzeczenie ma być wydawane na czas określony nie przekraczający 5 lat. Postępowanie weryfikacyjne ma być wszczynane na 6 miesięcy przed upływem czasu, na który wydano wcześniejsze postanowienie o ubezwłasnowolnieniu.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie
Zobacz też:
Porady prawne: „Czyste Powietrze Plus” – pieniądze przed rozpoczęciem inwestycji
Porady prawne: „Czyste Powietrze Plus” – pieniądze przed rozpoczęciem inwestycji
