Obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlegają min: pracownicy, zleceniobiorcy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, wspólnicy spółek osobowych (spółek jawnych, spółek partnerskich).
W niektórych sytuacjach takim obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu mogą podlegać osoby uznawane za współpracujące przy prowadzeniami pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887, ze zm. zwanej dalej USUS).
Osoba współpracująca
Chodzi tu o osobę, z którą nie zawarto żadnej, formalnej umowy dotyczącej świadczonej przez nią pracy czy wykonywanych czynności. Równocześnie brak jest klasycznych elementów cechujących umowę o pracę czy też umowę cywilnoprawną. Współpraca nie opiera się na charakterystycznych dla umowy o pracę: podporządkowaniu, ciągłości, wyraźnie określonym wynagrodzeniu oraz wyraźnie ustalonym zakresie czynności.
Zgodnie z art. 8 ust. 11 USUS: „Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Rozbijając definicję na czynniki pierwsze wyjaśnić należy, iż: „współpraca” odbywać się ma:
- z jednej strony z:
a) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą,
b) zleceniobiorcami (umowa zlecenia oraz zrównane z nimi umowy o świadczenie usług), agentami ( umowa agencyjna) oraz z
c) osobami fizycznymi, które same nie musza być objęte składkami na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne przez okres 6 miesięcy z uwagi na preferencję (ulgę) opisaną w prawie przedsiębiorców – chodzi o rozpoczęcie działalności gospodarczej w ogóle, albo jej rozpoczęcie ponownie, ale po przerwie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia, równocześnie nie może to być samozatrudnienie na rzecz byłego pracodawcy;
- z drugiej, zaś strony z osobami pozostającymi we wspólnym gospodarstwie domowym należącymi do kręgu osób najbliższych wymienionych w ustawie czyli: małżonkiem, dziećmi własnymi, dziećmi drugiego małżonka i dziećmi przysposobionymi oraz rodzicami (w tym adopcyjnymi), macochą i ojczymem.
Współpraca
Orzecznictwo sądów ubezpieczeń społecznych oraz Sądu Najwyższego wymaga dla zdefiniowania współpracy cech takich, jak:
- bezpośredni związek czynności z przedmiotem działalności gospodarczej;
- znaczenie i skala czynności wykonywanych przez współpracownika – ich istotność dla prowadzonej działalności gospodarczej,
- stabilność, zorganizowanie, znaczący czas i częstotliwość podejmowanych czynności.
Taką tezę można wyczytać między innymi w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2021 roku w sprawie sygn. akt II USKP 56/21.
Tym samym nie każda sporadyczna pomoc najbliższych będzie uznawana za współpracę przy prowadzonej działalności gospodarczej.
Istota problemu rozbija się o kwestię dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego – uprawniającego do pobierania zasiłków na wypadek choroby i macierzyństwa ( zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego).
Praktyka ZUS jest taka, że w przypadku gdy osoba współpracująca korzysta z zasiłków, wówczas z dużą dozą prawdopodobieństwa, ZUS przeprowadzi kontrolę w toku której konieczne będzie wykazanie cech właściwych dla współpracy z bliskim prowadzący działalność gospodarczą.
W wyniku postępowania administracyjnego ZUS może wydać decyzję ustalającą, ze dana osoba nie spełnia warunków do objęcia jej obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, a co za tym idzie również dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Najdalej idącym skutkiem tej decyzji jest obowiązek zwrotu pobranych zasiłków, jako świadczenia nienależnego.
Inaczej jednak może zostać potraktowany przypadek osoby, która nie jest zarejestrowana, jako współpracująca, ale ZUS ustali, iż wykonuje jakieś czynności na rzecz firmy osoby bliskiej. Tutaj, może zostać stwierdzony obowiązek ubezpieczeń społecznych, a co za tym idzie konieczność uiszczenia należności z tytułu składek.
W każdym przypadku, już na etapie zawiadomienia o prowadzeniu postępowaniami przez ZUS, przed złożeniem wyjaśnień, warto uzyskać pomoc prawną od adwokata albo radcy prawnego zajmujących się sprawami ubezpieczeniowymi.
adwokat Magdalena Kusik-Balicka
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie oraz
Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie
Zobacz też:
Porady prawne: Termin zwrotu pożyczki i przedawnienie roszczenia o jej zwrot
Porady prawne: Termin zwrotu pożyczki i przedawnienie roszczenia o jej zwrot
LubieHrubie na Instagramie