Niestety, sporo osób zostało zamordowanych w lasach katyńskich i z naszego miasta czy powiatu. Poniżej przedstawiam artykuł historyka z wykształcenia i długoletniej praktyki szkolnej, działacza solidarnościowego, opozycjonisty w stanie wojennym, senatora, itd. mgr Janusza Woźnicy o śmierci wielce zasłużonego dla naszego miasta doktora Józefa Skrobiszewskiego, który ukazał się przed 17 laty w Gazecie Wyborczej!
W kwietniu 2001 r. mija 61 rocznica męczeńskiej śmierci w Katyniu Józefa Skrobiszewskiego.
Józef Skrobiszewski urodził się 7 grudnia 1881 r. w rodzinie inteligenckiej w Humaniu. Odbywał studia medyczne w Odessie i Kijowie i uzyskał dyplom lekarza medycyny, a po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. został zmobilizowany do służby w 320. Ruchomym Szpitalu Polowym.
Po rewolucji lutowej 1917 r. porzucił służbę w armii rosyjskiej i zamieszkał wraz z rodziną w Odessie. W marcu 1918 r. J. Skrobiszewski przedostał się do Polski i w lipcu 1918 r. zamieszkał w Hrubieszowie. 16 października w Hrubieszowie Powołano Komitet Obywatelski. Z polecenia Komitetu J. Skrobiszewski wraz z dr. S. Kryckim objął z dnia 2 na 3 listopada nocną wartę w strategicznym punkcie Hrubieszowa na moście na rzece Huczwie, oddzielającym koszary, w których stacjonowały wojska okupacyjne w sile około batalionu, od miasta. Chodziło o to, aby nie dopuścić do wywozu z miasta i koszar mienia przez ewakuujących się okupacyjne władze. Warta była „uzbrojona” w grube kije, które nocą wyglądały, jak karabiny. Na ową placówkę natknęli się żołnierze batalionu koszar, którzy tej właśnie nocy generalnie dezerterowali. Część żołnierzy węgierskiego pochodzenia bez oporu, a pozostali po pertraktacjach składali broń. 3 listopada przy pomocy POW i straży pożarnej przejęto władzę w mieście.
W wolnym Hrubieszowie dr J. Skrobiszewski został mianowany szefem działu zdrowotnego. W listopadzie i grudniu 1928 r. był jednocześnie lekarzem powiatowym, lekarzem garnizonowym i lekarzem tworzących się polskich oddziałów wojskowych. Organizował pomoc dla dzieci – sierot wojennych, których najwięcej zgromadzono w ochronce w Turkowicach.
Zgłosił się do służby w WP, został zweryfikowany, jako major i przeniesiony do rezerwy. W czasie wojny polsko – bolszewickiej 1920 r. Hrubieszów został zajęty w sierpniu prze I Armię Konną pod dowództwem S. Budionnego. J. Skrobiszewski pozostał, jako jedyny lekarz w mieście, prowadził opiekę medyczną dla rannych żołnierzy WP i ludności cywilnej. W okresie międzywojennym był kolejno lekarzem powiatowym, lekarzem naczelnym Powiatowej Kasy Chorych. Od 1934 r. prowadził wolną praktykę lekarską.
Jedną z pasji Doktora była działalność społeczna. Z jego inicjatywy powołano w Hrubieszowie w 1925 r. spółdzielnię mieszkaniową. Był założycielem i pierwszym prezesem Związku Strzeleckiego. Zajmował się również malarstwem, w zachowanym katalogu z wystawy obrazów w Hrubieszowie w 1931 r. wymieniono 31 obrazów J. Skrobiszewskiego.
Brał aktywny udział w życiu politycznym, był członkiem władz powiatowych PSL „Wyzwolenie”, a 17 maja 1931 r. przewodniczył specjalnemu powiatowemu zjazdowi partii chłopskich: PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie”, Stronnictwo chłopskie, ma którym dokonano połączenia w Stronnictwo Ludowe.
Józef Skrobiszewski był gorącym patriotą. We wrześniu 1939 r., mimo że jako 58-letni rezerwista nie podlegał mobilizacji, zgłosił się na ochotniczo do wojska. Został skierowany do Włodzimierza Wołyńskiego, gdzie gem. K. Sawicki organizował tzw. Grupę „Włodzimierz”.
Niestety na wiadomość o wkroczeniu do Polski 17 września Armii Czerwonej dowodzący niemal 15-tysięcznym garnizonem generałowie M. Smorawiński, M. Trojanowski, K. Sawicki i Juliusz Kleberg postanowili z dniem 18 września „Zdemobilizować” żołnierzy garnizonu we Włodzimierzu Wołyńskim. Wieczorem 19 września generał Smorawiński uzyskał „gwarancję” od dowódczy radzieckiego – Bogumolowa, że kolumna żołnierzy garnizonu bez broni może swobodnie skierować się na zachód, za Bug.
Rankiem 20 września cała kolumna została otoczona przez czołgi radzieckie. Józef Skrobiszewski został internowany wraz z całą załogą Włodzimierza Wołyńskiego i po selekcji przeprowadzonej przez NKWD, został osadzony w obozie w Kozielsku, skąd Jego rodzina otrzymała jedyny list z datą 24 listopada 1939 r.
Nazwisko Józefa Skrobiszewskiego umieszczone jest na liście wywozowej nr 032/1 z 14 kwietnia, pod numerem 61. Został wywieziony w jednym z pierwszych transportów i zamordowany w lesie katyńskim.
Zwłoki doktora Skrobiszewskiego zostały zidetentyfikowane m.in. dzięki odnalezionym przy zwłokach dokumencie – książeczki oficerskiej.
Janusz Woźnica
– Autor biogramu dziękuje Pani Irenie Skrobiszewskiej za udostępnienie dokumentów i udzielone informacje o Ojcu.
Gazeta Wyborcza luty 2001 rok
Odszukał – Marek Ambroży Kitliński (mak)
Foto – archiwum J. Woźnicy