Ostatnio zdobyłem Pismo Towarzystwa Przyjaciół Kryłowa i Okolice „Nad Bugiem Kryłów i Okolice” i jestem nim zachwycony, ponieważ są tam bogate, zróżnicowane wiadomości o wydarzeniach na tych terenach, a jest to obszar wielce zasłużony w historii nie tylko naszego powiatu, ale i Polski. Myślę, że wiele osób zna powiedzenie „Na kryłowskim trakcie”. Poniżej, z Pisma przedstawiam działalność Ligi Morskiej i Kolonialnej autorstwa p. Henryka Żurawskiego.
Pismo Towarzystwa Przyjaciół Kryłowa i Okolice
„Nad Bugiem Kryłów i Okolice”
Nr 1(8) Grudzień 2012
Spis treści:
Dom Aleksandra Puszczały …..……………3-4
Kazimierz Okoń
Sprawa kradzieży z kramnicy Mojsze Isera ..4-5
Marek Kołcon
KATYŃ … ocalić od zapomnienia…6-7
Aleksandra Wieczorek
Major Sylwester Drączkowski…..7
Eugeniusz Drączkowski
Święto Morza w Kryłowie………8-11
Henryk Żurawski
Dożynki parafialne …12-13
Ryszard Wieczorek
Trup bez głowy………14-15
Robert Horbaczewski
Wspomnienia o Wacławie Kopaczyńskim.16-31
Krzysztof Kopaczyński
Biblioteka klasztorna……31-33
Marek Kołcon
Nowosady – reforma uwłaszczeniowa – 1864 rok..34-38
Henryk Żurawski
Podziękowania, zaproszenie do współpracy….39
Liga Morska i Kolonialna – „Święto Morza w Kryłowie”
Autor – Henryk Żurawski
Wśród zdjęć, które zasiliły zbiory naszego Towarzystwa jest jedno szczególne. Uwieczniono na nim kryłowskie uroczystości „Święta Morza” z udziałem ks. Mańkowskiego. Zdjęcie z połowy lat trzydziestych XX wieku. Nasuwa się pytanie, dlaczego u nas takie uroczystości. Gdzie Kryłów a gdzie morze?
Odpowiedź dają zachowane sprawozdania Okręgu Lubelskiego Ligi Morskiej i Kolonialnej z lat 1933, 1934, 1935 i 1936.
Liga Morska i Kolonialna działała w latach 1930-1939 i była następczynią Ligi Morskiej i Rzecznej (1924-1930). Była to jedna z największych organizacji społecznych w kraju. W swoim szczytowym okresie liczyła niemal milion członków. Miała charakter wybitnie patriotyczny.
Do głównych zadań LMiK należy zaliczyć propagowanie w społeczeństwie polskim tematyki morskiej. Uzyskanie przez Polskę w 1920 roku dostępu do morza dawało możliwość szybszego rozwoju ekonomicznego kraju.
Port w Gdyni stawał się naszym „oknem na świat”. Działania Ligi skierowane były na rzecz budowy floty morskiej i rzecznej. Drugim kierunkiem działań LMiK były zapędy kolonialne części naszych elit politycznych. Na arenie międzynarodowej czyniono starania nad pozyskaniem dla Polski terenów pod osadnictwo lub kolonie. Nas interesują bardziej prowadzone działania z tematyki morskiej.
Liga Morska i Kolonialna miała strukturę organizacyjną dostosowaną do podziału administracyjnego państwa. Dzieliła się na władze centralne, okręgi i oddziały, a od 1933 roku dodatkowo o obwody. Funkcjonowały ponadto koła szkolne, nad którymi opiekę sprawowały oddziały.
Kryłów zapisał swoją chlubną kartę także w historii tej organizacji. Oddział w Kryłowie działał prężnie, a Szkoła Powszechna w Kryłowie była jedną z nielicznych w powiecie, gdzie działało Szkolne Koło LMiK.
Szerszy obraz działań tej organizacji dają nam dane o poczynaniach na szczeblu powiatowym. Oddział Powiatowy w Hrubieszowie powstał dnia 9 marca 1933 roku, a prawa obwodu otrzymał z dniem 1 sierpnia 1934 roku.
W 1933 roku Oddział Powiatowy w Hrubieszowie liczył 1921 członków. Funkcjonowały oddziały Dołhobyczów, Kryłów, Werbkowice, Dziekanów, Moniatycze, Białopole, Dubienka, Nieledew, Horodło, Miączyn, Miętkie, Uchanie, Mircze, Mołodiatycze, Grabowiec, Mieniany.
Oddział w Kryłowie liczył 31 członków zwyczajnych i 11 popierających.
Wśród działań Oddziału Powiatowego w Hrubieszowie możemy wyliczyć:
1. Kurs szkutnictwa zorganizowany przez Gimnazjum w Hrubieszowie a przeprowadzony w koszarach 2 Pułku Strzelców Konnych w czasie, którego zbudowano 35 kajaków.
2. Dział turystyki zorganizował 5 wycieczek ulgowych do Gdyni, w których wzięło udział 136 członków LMiK.
3. W każdą niedzielę od czerwca do września organizowano kursy pływackie i regaty.
4. Najważniejszym wydarzeniem w każdym roku działalności LMiK były organizowane uroczystości „Święta Morza”
W 1934 roku Oddział w Kryłowie liczył 42 członków, w tym 27 zwyczajnych, 11 popierających i 4 zbiorowych. Ogólna liczba członków w powiecie to 1921 osób.
W 1935 roku na szczeblu powiatowym działały dwie sekcje: sportów wodnych i Obwodowa Obrony Morskiej. Duży nacisk położona na akcję propagandową.
W Hrubieszowie utworzono bezpłatną czytelnię LMiK z pismami omawiającymi tematykę morską i kolonialną. Na terenie powiatu we wszystkich oddziałach zostały przeprowadzone odczyty na temat „Rozwój portu w Gdyni”.
Jak podaje sprawozdanie LMiK za rok 1935 „wybudowany przez Obwód w roku 1932 ośrodek wodny na rzece Huczwie cieszy się ogromnym powodzeniem wśród młodzieży i starszego społeczeństwa. Własny tabor wodny: 18 kajaków i 1 łódź 4-wiosłowa, przyczynia się w dużej mierze do przeprowadzenia akcji wychowania wodnego młodzieży….”
W powiecie hrubieszowskim działały 24 placówki LMiK. Ogólna liczba członków wyniosła 2269. Funkcjonowały oddziały: Białopole, Dołhobyczów, Dubienka, Dziekanów, Grabowiec-Góra, Horodło, Hrubieszów, Kryłów, Moniatycze, Miętkie, Mieniany, Mołodiatycze, Miączyn, Mircze, Strzyżów, Uchanie, Werbkowice.
Ponadto działały Koła Szkolne: trzy w Hrubieszowie i po jednym w Kadłubiskach, Kryłowie, Skoromuchach i Szpikołosach.
Oddział w Kryłowie liczył członków zwyczajnych 14, popierających 14 i zbiorowych 3.
Koło Szkolne przy Szkole Powszechnej w Kryłowie liczyło 26 członków zbiorowych.
W sprawozdaniu za 1935 rok możemy przeczytać także: „ Na specjalne uznanie zasługują Oddziały: w Kryłowie – prezes Ks. K. Mańkowski i w Strzyżowie – prezes J. Słowiński”.
W 1936 roku na terenie powiatu działają oddziały : Grabowiec, Horodło, Kryłów, Moniatycze, Miętkie Mieniany, Mołodiatycze, Miączyn, Mircze, Strzyżów, Uchanie, Werbkowice i Oddział Miejski w Hrubieszowie.
Koła Szkolne działają przy trzech szkołach w Hrubieszowie i po jednym w Kryłowie, Skoromochach i Szpikołosach.
Oddział w Kryłowie liczył 26 członków zwyczajnych i 21 popierających. Kryłowskie Koło Szkolne liczy 26 członków zbiorowych. Obwód hrubieszowski w swoich szeregach ma 2479 członków.
W sprawozdaniu Okręgu Lubelskiego Ligi Morskiej i Kolonialnej za rok 1936 możemy przeczytać: „ Na specjalne uznanie zasługują oddziały w Strzyżowie – prezes J. Sławiński, w Kryłowie – prezes ks. A. Hawryluk, Grabowcu – prezes J. Ziemba i w Uchaniach – prezes ks. J. Jóźwiak”. Oddziały w naszym powiecie miały do dyspozycji literaturę tematyczną, w tym miesięczniki ; „ Morze”, „Szkwał”, „Polska na Morzu”.
Działania Ligi Morskiej i Kolonialnej w powiecie hrubieszowskim przynosiły pozytywne efekty. Prelekcje, odczyty, pokazy slajdów o tematyce morskiej poszerzały wiedzę na tematy z tym związane. Działanie Sekcji Sportów Wodnych rozwijało sprawność fizyczną młodzieży a wycieczki organizowane do Gdyni pozwalały zobaczyć „ Polskie Morze”. Do działań tych należy koniecznie dodać funkcjonowanie w ramach LMiK Funduszu Obrony Morskiej. Datki na FOM pozwoliły na zbudowanie okrętu podwodnego „Orzeł”.
„Święto Morza” obchodzone było uroczyście, co roku, także w Kryłowie. Dobrze, że mamy pamiątkę tamtych wydarzeń.
Źródła:
1. Sprawozdanie Okręgu Lubelskiego Ligi Morskiej i Kolonialnej w Lublinie za rok 1933. Lublin 1934
2. Sprawozdanie Okręgu Lubelskiego Ligi Morskiej i Kolonialnej w Lublinie za rok 1934. Lublin 1935
3. Sprawozdanie Okręgu Lubelskiego Ligi Morskiej i Kolonialnej w Lublinie za rok 1935. Lublin 1936
4. Sprawozdanie Okręgu Lubelskiego Ligi Morskiej i Kolonialnej w Lublinie za rok 1936. Lublin 1937
5. Zdjęcie z uroczystości „Święta Morza” w Kryłowie.
Autor: Henryk Żurawski
Pismo ukazuje się od września 2007 roku
i w pierwszym numerze można było zapoznać się z:
Wprowadzenie…………….3
Krzyże, kapliczki, figury.
Krzyż prawosławny w Kryłowie…4-5
Nasza historia.
Rys historyczny szkolnictwa w Kryłowie..6-14
Kryłów w Internecie.
Portal internetowy Kryłowa……15
Kościół parafialny w Kryłowie.
Obraz Matki Boskiej Loretańskiej….16-17
Za Bugiem.
Cerkiew we wsi Michale…..18-21
Towarzystwo Przyjaciół Kryłowa i Okolic
Informacje ogólne……22
Podziękowania, zaproszenie do współpracy…23
Zachęcam
również do wchodzenia na stronę internetową www.krylow.info, jest naprawdę, co i o czym poczytać oraz pooglądać.
Za zgodą p. Henryka Żurawskiego
Wybrał i opracował – Marek Ambroży Kitliński (mak)
Na zdjęciu – Uczestnicy „Święta Morza” w Kryłowie na Bugu w połowie lat 30-tych XX wieku,m.in. ks. Mańkowski.
