Mam już ponad 50 lat i chciałbym sporządzić testament. Nie chciałbym, aby spadek po mojej śmierci odziedziczył ktoś inny niż moja najbliższa rodzina, tj. dzieci i żona. Czy to, w jaki sposób sporządzę testament, ma praktyczne znaczenie?
PYTANIE CZYTELNIKA PORTALU:
Mam już ponad 50 lat i chciałbym sporządzić testament. Nie chciałbym, aby spadek po mojej śmierci odziedziczył ktoś inny niż moja najbliższa rodzina, tj. dzieci i żona. Czy to, w jaki sposób sporządzę testament, ma praktyczne znaczenie?
Polski ustawodawca usankcjonował 3 formy testamentów zwykłych, a mianowicie: 1) testament własnoręczny, 2) testament notarialny, oraz 3) testament urzędowy.
Jeżeli chodzi o testament notarialny to nad jego prawidłowym sporządzeniem czuwa notariusz, a zatem osoba posiadające odpowiednie przygotowanie zawodowe do sporządzania takich czynności, a zatem ryzyko jakiejkolwiek pomyłki jest znikome i taką formę sporządzania testamentów uznać należy za najmniej problemową w postępowaniach spadkowych.
W praktyce, w szczególności w stosunkach wiejskich, spadkodawcy sporządzają ostatnią wolę w formie testamentu urzędowego. W tym przypadku, podobnie jak w przypadku testamentu notarialnego, nad prawidłowością czynności czuwa urzędnik, chociaż z praktycznego punktu widzenia w testamentach takich spotyka się błędy, które w konsekwencji mogą powodować jego nieważność. Spadkodawca może sporządzić powyższy testament w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się wówczas w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu urzędowego. Jak widać zatem, możliwość pomyłki istnieje, a jej skutki mogą wpłynąć na ważność testamentu.
Jednakże najbardziej problematycznym w praktyce testamentem jest ten sporządzany własnoręcznie, chociaż cieszy się powodzeniem ze względu na niechęć ludzi do urzędów i możliwość spokojnego sformułowania myśli. Z przepisów wynika, że spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Brak daty jednakże nie musi powodować od razu nieważności testamentu, jeżeli nie wywołuje w szczególności wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu (np. ciężka i szybko postępująca choroba, podeszły wiek). Elementami najistotniejszymi są zatem: 1) sporządzenie testamentu pismem ręcznym, 2) opatrzenie go podpisem. Za pismo ręczne nie uważa się przede wszystkim jakichkolwiek zapisków sporządzonych na komputerze czy maszynopisów. Testament w takim przypadku musi być sporządzony w całości pismem ręcznym. Podpis w testamencie musi być własnoręczny, a co za tym idzie nie może być mechanicznie odtwarzany, np. faksymile. W praktyce zwykło się przyjmować, że podpis nie zawsze musi obejmować imię i nazwisko spadkodawcy, wystarczy jedynie, aby z określenia (np. tato), wynikało, że osoba która testament podpisała jest rzeczywiście spadkodawcą. Podpis musi być ponadto złożony bezpośrednio pod rozrządzeniem testamentowym, a nie w jakimkolwiek innym miejscu.
Na koniec warto dodać, że polski ustawodawca nie wprowadził klasyfikacji testamentów i bez względu na formę ich sporządzenia wywołują one takie same skutki.
EWENTUALNE PYTANIA, W CELU UDZIELENIA ODPOWIEDZI NA ŁAMACH PORTALU, CZYTELNICY MOGĄ KIEROWAĆ BEZPOŚREDNIO NA ADRES E-MAIL: prawnik-chelm@wp.pl
Tomasz Gabrylewicz
Pl. Kupiecki 10, 22 – 100 Chełm
e-mail: prawnik-chelm@wp.pl
tel.: 883 001 676