Od lutego tego roku trwają prace nad zmianami w prawie spadkowym. Postępowanie spadkowe ma być dostosowane do nowych realiów życia. Dlatego też warto pochylić się nad tematem i zasygnalizować najważniejsze spośród proponowanych zmian.
Niegodność dziedziczenia – to sytuacja która pozbawia możliwości dziedziczenia po danej osobie- stwierdzana jest przez sąd, gdy spadkobierca testamentowy czy ustawowy: dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy, podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu, umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego. Są to wyłączne przyczyny niegodności.
Projekt poszerza ten katalog, o osoby, które:
- uporczywie uchylały się od wykonywania wobec spadkodawcy ustalonego, co do wysokości, obowiązku alimentacyjnego (np. w wyroku, umowie, ugodzie, postanowieniu zabezpieczającym),
- uporczywie uchylały się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Zmian kręgu spadkobierców ustawowych. Dziedziczenie przez najbliższych członków rodziny to sytuacja naturalna i zdarza się, że dalsi krewni są traktowani, jak osoby obce. Dlatego też w ocenie projektodawcy porządek dziedziczenia ustawowego czyli wówczas gdy zmarły nie pozostawił testamentu, powinien kończyć się na rodzeństwie ciotecznym lub stryjecznym zmarłego. Chodzi o sytuacje, gdy spadkodawca nie zostawił bliższych osób (dzieci ewentualnie wnuków, małżonka, rodziców, rodzeństwa i dzieci, wnuków rodzeństwa czy dziadków). Aktualnie, w takim przypadku, spadek mogą dziedziczyć: wujkowie, stryjkowie oraz ich potomkowie bez ograniczeń. Zmian nie daje już tych możliwości. W braku najbliższych grup spadek odziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania osoby zmarłej. Jednakże przypomnieć należy, że w testamencie można ustanowić swoim dziedzicem każdą osobę czy to dalszego krewnego czy też osobę zupełnie obcą.
Odrzucenie spadku przez rodziców bez zgody sądu. Ta zmiana niewątpliwie przyspieszy postępowania spadkowe, odciąży sądy oraz ułatwi życie wielu rodzicom, którzy sami odrzucili niechciany spadek i równocześnie chcą ochronić swoje niepełnoletnie dzieci przed długami spadkowymi.
Aktualnie, w pewnym uproszczeniu najpierw rodzic odrzuca spadek przed notariuszem albo przed sądem spadku, po tym występuje do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu dziecka, a następnie przed notariuszem składa oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Według nowych propozycji rodzice nie będą musieli zwracać się o zgodę sądu opiekuńczego na odrzucenie spadku, tylko samodzielnie będą mogli to zrobić przed notariuszem. Warunkiem jest jednak to, że:
- rodzic sam odrzucić spadek i
- drugi rodzic dziecka, posiadający władzę rodzicielską wyrazi zgodę na odrzucenie.
Nowością ma być również to, że zgodę na odrzucenie spadku albo proste jego przyjęcie może wydać, w czasie postępowania również sąd spadku – sąd przed którym toczy się sprawa spadkowa.
Zawieszenie biegu terminu do odrzucenia spadku na czas trwania postępowania w przedmiocie zezwolenia. Oświadczenie o odrzuceniu spadku albo jego przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza można złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia w którym dana osoba dowiedziała się o tym, że weszła do kręgu spadkobierców. W przypadku małoletnich dzieci za które rodzice odrzucają spadek termin sześciomiesięczny zaczyna swój bieg od dnia odrzucenia spadku przez rodzica. W proponowanych przepisach wprost zostało zapisane, że z chwilą złożenia do sądu wniosku o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego bieg sześciomiesięcznego terminu ulega zawieszeniu do czasu prawomocnego zakończenia sprawy.
Z praktycznego punktu widzenia taka zmiana ma charakter jedynie kosmetyczny, z uwagi na utrwaloną praktykę. Dotychczas, mimo, że nie było tak jednoznacznego przepisu, przyjmowało się, że dochodzi do zawieszenia biegu terminu.
Informuję, że publikacja odzwierciedla opinię autora, NIW-CRSO nie jest odpowiedzialne za sposób wykorzystania zawartych w nich informacji.
adwokatka Magdalena Kusik-Balicka
Stowarzyszenie Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie
zadanie publiczne finansowane ze środków NIW-CRSO
