W związku ze zbliżającą się dnia 25 marca 2007 r. rocznicą 50-lecia podpisania Traktatów Rzymskich warto przybliżyć historię powstania Unii Europejskiej.
Unia Europejska opiera się na zasadach praworządności. Oznacza to, że podstawą wszystkich jej działań są traktaty, przyjęte dobrowolnie i demokratycznie przez wszystkie Państwa Członkowskie. Traktaty podpisane w przeszłości są zmieniane i aktualizowane tak, aby odzwierciedlały aktualne realia w krajach członkowskich.
Podstawą nawiązania współpracy był Traktat Paryski (Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali) został podpisany 18 kwietnia 1951 r. w Paryżu, wszedł w życie 23 lipca 1952 r. Do głównych zadań Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali należy racjonalizacja produkcji oraz dystrybucji w ramach wspólnego rynku węgla, stali i żelaza. Składający się z preambuły i 100 artykułów Traktat Paryski określił podstawowe zasady współpracy między państwami członkowskimi. Traktat wygasł 23 lipca 2002 r.
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), podpisany w Rzymie 25 marca 1957 r., wszedł w życie 1 stycznia 1958 r. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom) został podpisany w tym samym czasie. Oba Traktaty znane są pod wspólną nazwą Traktaty Rzymskie. Wyposażyły one Wspólnotę w osobowość prawną, umożliwiając jej podejmowanie działań zarówno w sferze prawa krajowego państw członkowskich, jak i na arenie międzynarodowej. Ponadto, w odróżnieniu od Traktatu Paryskiego mającego obowiązywać przez 50 lat, Traktat o EWG został zawarty na czas nieokreślony. Od tej daty liczona jest historia Unii Europejskiej.
Kolejnym traktatem jest Traktat o Unii Europejskiej, podpisany 7 lutego 1992 r. w Maastricht, wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Traktat z Maastricht zmienił nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej na Wspólnotę Europejską. Wprowadził również nowe formy współpracy pomiędzy rządami Państw Członkowskich, np. w zakresie obrony oraz w obszarze „sprawiedliwości i spraw wewnętrznych”. Traktat stworzył podwaliny wspólnej waluty – euro. Zapowiedział swobodny przepływ kapitału, wspólną politykę gospodarczą oraz utworzenie w 1998 r. nadzorującego euro Europejskiego Banku Centralnego. Poprzez włączenie współpracy międzyrządowej do istniejącego „wspólnotowego” systemu, Traktat z Maastricht stworzył nową strukturę składającą się z trzech filarów o charakterze politycznym i gospodarczym, pierwszy filar to wspólnota europejska, drugi wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, trzeci współpraca w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości (na mocy traktatu amsterdamskiego zmieniony na współpracę sądową i policyjną w sprawach karnych). Ta właśnie struktura stanowi Unię Europejską (UE).
Traktat z Amsterdamu, podpisany 2 października 1997 r., wszedł w życie 1 maja 1999 r. Wprowadził zmiany oraz nową numerację artykułów do Traktatów WE i UE. Załączone są do niego skonsolidowane wersje Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską i Traktatu o Unii Europejskiej.
Traktat z Nicei, podpisany 26 lutego 2001 r., wszedł w życie 1 lutego 2003 r. Dotyczył głównie reform instytucjonalnych umożliwiających skuteczne funkcjonowanie Unii po rozszerzeniu do 25 Państw Członkowskich. Ważnym elementem tych wydarzeń jest system głosów w Radzie Europejskiej, którego Polska mocno broniła jako korzystniejszy niż proponowany w traktacie konstytucyjnym. Traktat z Nicei, Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską zostały ujęte w wersji skonsolidowanej.
Projekt najnowszego z nich, a mianowicie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, przewiduje zastąpienie wszystkich istniejących traktatów jednym tekstem, który jest wynikiem prac Konwentu w sprawie przyszłości Europy oraz Konferencji Międzyrządowej (IGC). Konstytucja została przyjęta przez szefów państw i rządów na szczycie Rady Europejskiej w dniach 17 i 18 czerwca 2004 r. w Brukseli, podpisana 29 października 2004 r. w Rzymie i przegłosowana przez Parlament Europejski dnia12 stycznia 2005 r.
Zbigniew Zaleski
poseł do Europarlamentu
28 lutego 2007 r.
