Ustawa z dnia 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej rozwiązuje wiele dotychczasowych problemów związanych ze śmiercią przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą.
Dzięki wprowadzonym rozwiązaniom w przypadku śmierci przedsiębiorcy wpisanego do CEIDG jego firma będzie mogła zachować ciągłość działania. Forma przedsiębiorstwa w spadku ma umożliwić zachowanie ciągłości prowadzenia działalności gospodarczej przez określony w ustawie okres do 2 lat, niezbędny do zakończenia postępowania spadkowego. W wyjątkowych przypadkach, sąd będzie mógł przedłużyć czas zarządu nawet do 5 lat. Co do zasady, zarząd sukcesyjny wygaśnie z momentem podziału spadku.
Po śmierci przedsiębiorcy jego mienie stanie się przedsiębiorstwem w spadku. Przedsiębiorstwo w spadku to masa majątkowa obejmująca składniki materialne i niematerialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci. Jeżeli w majątku zmarłego znajdowało się kilka przedsiębiorstw, to wszystkie one będą objęte jednym przedsiębiorstwem w spadku.
Przedsiębiorstwo w spadku nie posiada zdolności prawnej ani osobowości prawnej. Mimo braku takiej zdolności ma podmiotowość w zakresie podatków związanych z działalnością tego przedsiębiorstwa. A zatem jest podatnikiem podatków: dochodowego, od towarów i usług, tonażowego, okrętowego czy też od gier hazardowych. Przedsiębiorstwo w spadku jest również płatnikiem składek w stosunku do pracowników w nim zatrudnionych.
Zgodnie z ustawą właścicielem przedsiębiorstwa w spadku są spadkobiercy, zapisobierca windykacyjny lub małżonek spadkodawcy. Może być nim również nabywca udziału w przedsiębiorstwie po śmierci właściciela.
Zauważyć należy, że zgodnie z ustawą, jeżeli w chwili śmierci przedsiębiorcy przedsiębiorstwo będzie stanowiło w całości mienie przedsiębiorcy i jego małżonka, to przedsiębiorstwo w spadku obejmie całe to przedsiębiorstwo – również udział małżonka.Na skutek objęcia udziału w przedsiębiorstwie spadku przez małżonka,traci on prawa do samodzielnego i bezpośredniego kierowania przedsiębiorstwem. W zamian uzyskuje natomiast status właściciela przedsiębiorstwa i związane z tym przywileje.
Do uznania małżonka zmarłego przedsiębiorcy za właściciela konieczne jest, aby w chwili śmierci przedsiębiorcy przedsiębiorstwo stanowiło mienie przedsiębiorcy i jego małżonka, a małżonkowi przysługiwał udział w przedsiębiorstwie spadku. Spełnienie tych warunków powoduje, że nawet wówczas, gdy małżonek nie znajduje się w kręgu spadkobierców ani nie jest zapisobiercą windykacyjnym, przysługuje mu status właściciela przedsiębiorstwa w spadku.
Ustawa wprowadziła instytucję zarządcy sukcesyjnego, który ma prowadzić przedsiębiorstwo zmarłego przedsiębiorcy do czasu zakończenia postępowania spadkowego.
W ustawie przewidziano możliwość powołania zarządcy sukcesyjnego zarówno przed, jak i po śmierci przedsiębiorcy. Zarządca może bowiem zostać powołany już przez samego przedsiębiorcę. Dla skuteczności wyboru wymagana jest forma pisemna pod rygorem nieważności. Ponadto zarządcę ustanowić mogą również określeni w ustawie spadkobiercy. W tym przypadku wymagana jest forma aktu notarialnego i zachowanie terminu dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. Dodatkową przesłanką jest zgoda wszystkich osób, którym łącznie przysługuje określony udział w przedsiębiorstwie w spadku.
Podkreślić należy, że zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym, lecz na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku. Posługuje się dotychczasową firmą przedsiębiorcy z dodaniem oznaczenia „w spadku”. W sprawach wynikających z zarządu przedsiębiorstwa, zarządca może pozywać i być pozywanym, a także posiada umocowanie do udziału w postępowaniach administracyjnych, podatkowych i sądowo-administracyjnych. Nie wyklucza to możliwości ustanowienia przez niego pełnomocnika. W wyniku powołania, zarządca staje się zobowiązany do regulowania wszelkich zobowiązań publiczno- i prywatnoprawnych, w tym zobowiązań wobec pracowników, a także ponosi pełną odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków.
radca prawny Małgorzata Dąbek
Kancelarie Adwokatów i Radców Prawnych DĄBEK & KUSIK
22-500 Hrubieszów, ul. Rynek 36
we współpracy ze Stowarzyszeniem Sołtysów Gminy Hrubieszów w Hrubieszowie oraz Stowarzyszeniem Inicjatyw Wschodnich w Hrubieszowie